Huyện Núi Thành, mới nghe người ta dễ nghĩ đây là huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam. Nhưng không đây là huyện đồng bằng ven biển có đường không, đường sắt, đường bộ, đường thủy giáp giới huyện bạn Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi và thành phố Tam Kỳ tỉnh lỵ Quảng Nam.

Tiết mục diễn xướng Bà Trạo tại Lễ hội Văn hóa miền biển huyện Núi Thành 2022

Đây là vùng đất nổi tiếng với danh xưng " Dũng sĩ Núi Thành diệt Mỹ", " Núi Thành trận đầu đánh Mỹ, thắng Mỹ", quê hương của những thắng cảnh gây nhớ thương như: Bàn Than, Hố Giang Thơm, Bãi Rạn, Không gian sinh thái uy linh hữu tình thờ Lưỡng bộ Thượng thư Trương Công Hy. Đây cũng là quê hương của danh nhân trào phúng Thủ Thiệm, các nhà văn xứ Quảng: Đà Linh, Mai Bá Ấn, Nguyễn Kim Huy, Nguyễn Tam Mỹ... Nói đến Núi Thành thời nay, người ta nghĩ ngay đến khu kinh tế mở Chu Lai, sân bay Chu Lai, ThaCo Trường Hải, Chu Lai sát với khu kinh tế mở Dung Quất, Nhà máy lọc dầu Dung Quất, Quảng Ngãi. Nhưng ở các xã ven biển Núi Thành như Tam Quang, Tam Giang, Tam Hòa lại là trung tâm nổi tiếng với di sản văn hóa phi vật thể hát, hò Bả Trạo. Theo lý giải của ngư dân miền biển thì Bả, nghĩa là cầm chắc, Trạo, nghĩa là mái chèo. Bả Trạo là cầm chắc tay chèo. Bả Trạo là hò đưa linh Ông- cá voi bị lụy( chết) dạt vào bờ biển, một sinh hoạt văn hóa dân gian của cư dân miền biển vừa có tính chất giải trí sau tháng ngày vật lộn, thậm chí qua bão giông trên biển, vừa có ý nghĩa tâm linh biết ơn cá Ông đã che chở cứu nạn thuyền, người bị gặp tai họa có nguy cơ chìm, lật thuyền trong quá trình đánh bắt trên biển.

Hát chèo trong lễ hội Nghinh Ông ( cá Voi)

Tại lễ hội hát hò Bả Trạo văn hóa, thể thao miền biển Núi Thành năm 2022 dịp Quốc khánh 2.9, đã thu hút đông đảo các đơn vị Biên phòng, Cảnh sát biển, tàu thuyền đánh bắt của cư dân ven biển toàn huyện trực tiếp biểu diễn và phục vụ lễ hội. Cũng sôi động, tưng bừng lán trại, cũng thi lắc thúng chai, bóng chuyền và các trò chơi trên biển như các ngày hội ven biển các huyện, thành phố Quảng Nam, song ở Núi Thành nổi trội là gắn kết thắm thiết tình quân dân. Đúng như câu nói Quân với dân như cá với nước, ngoài cán bộ chiến sĩ thuộc Ban chỉ huy Quân sự huyện, Công an huyện, các đơn vị Đồn Biên phòng cửa khẩu Cảng Kỳ Hà, Đồn Biên phòng Tam Thanh, Hải đội 2 Biên phòng, Cảnh sát biển đều chung trại với các xã, góp phần thi thố cùng ngày hội. " Non xanh nước biếc ngàn trùng. Đờn reo nước chảy, trống thùng sóng xao/ Rối tơ phải gỡ cho rồi. Nước săn, dây phẳng lần hồi mà phăng". Lần theo tiếng hát của một vị cầm chịch đội chèo Bả Trạo, chúng tôi có mặt tại buổi diễn xướng xã Tam Quang. Đội chèo được xếp theo hình chiếc ghe ( thuyền), các tay chèo vừa chèo nhjp nhàng vừa hát xướng lên: "Dưới sông sắp đặt thuyền ghe. Trên bờ sửa soạn Miễu, chùa Trạo ca. Thiên thời địa lợi nhân hòa. Giong thuyền ta đánh bắt xa ngoài luồng". Hòa theo câu hò cầm chịch, các tay chèo bằng động tác khỏe mạnh, dứt khoát, đều tay, đồng loạt đáp: " Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo. Thuận chồng thuận vợ dẫu nghèo cũng vui".

Nhân dân và du khách tham dự Lễ  hội Văn hóa miền biển huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam

Trong tiếng đờn cò, kèn, trống và sênh, anh Huỳnh Văn Cường, Trưởng phòng Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Núi Thành cho biết: Hát Bả Trạo có trước thời Chúa Tiên Nguyễn Hoàng vào Đàng Trong khai khẩn mở đất. Có thể hoạt động văn hóa tâm linh này gắn liền tín ngưỡng thờ cá Ông và chịu ảnh hưởng sâu đậm của nền văn hóa Chămpa. Hát Bả Trạo được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, cán bộ và nhân dân huyện Núi Thành đã đón nhận bằng di tích trên vào năm 2016.  Hát Bả Trạo là di sản của cha ông, nên chúng tôi vừa bảo tồn giữ gìn bản sắc vừa phát huy nó trong lễ xuống thuyền ra quân đánh bắt cá vụ Nam hằng năm, kết hợp với phát động xây dựng làng xã văn hóa, dòng tộc văn hóa, trên bến thi đua với dưới thuyền, ký kết thi đua sản xuất biển khơi dưới vây với trên đồng dịch vụ du lịch và công nghệ, công nghiệp. Núi Thành vốn là vùng đất mở, hát hò Bả Trạo cũng mở rộng giao thoa với thể dục thể thao, biến nó thành tài sản tiềm lực để kêu gọi đầu tư phát triển kinh tế xã hội. Đất Chu Lai của Núi Thành sẽ chắp cánh bay lên cùng đất nước. "

Không chỉ hôm nay mà trước đó, khi cùng các tác giả trẻ trong cả nước về dự Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc về Chu Lai Núi Thành tham quan THACO- Công ty Cổ phần Tập đoàn Trường Hải, dạo quanh một góc Núi Thành đã thấy sức phát triển vượt bậc của vùng đất di sản Bả Trạo.