Bốn giờ sáng. Những tiếng rao “đò ơi” của đám đò dọc liên tiếp gối lên nhau xé màn sương giá, khua rộn sự yên tĩnh của làng mạc ven sông. Tiếng rao kéo dài đánh thức lửa chài, lửa bếp bập bùng. Mùi thức dậy nhìn má Năm nhóm bếp. Ánh lửa chập chờn soi gương mặt má mệt mỏi, bơ phờ. Thằng Dần còn ngủ ngon lành, miệng há hốc. Con Dậu thỉnh thoảng lại rên ư ư mà hai con mắt nhắm nghiền. Mùi nhớ lại và thấy giận mấy thằng lính dân vệ. Má Năm mếu máo năn nỉ chúng khi con Dậu nhai vú da khóc tỉ tê:

Minh họa của ĐỖ DŨNG

- Mót từng đồng từng cắc mua hộp sữa đó mấy cậu ơi. Còn cái quần “tốt tốt” tui giấu trong đống rơm đó. Trả hộp sữa lại cho tui đi. Con tui đau nhiều, tui lại mất sữa…

Má Năm tưởng cái quần lãnh Mỹ Á còn “tốt tốt”, thật ra thì nó đã có đến vài ba lỗ mạng – ra thế cho hộp sữa. Nào dè má mất luôn cả hai, lại bị ăn mấy bạt tai. Nhìn bọn lính chuyền tay nút hộp sữa chùn chụt giữa tiếng khóc ra rả của con Dậu, lòng Mùi nóng như lửa đốt. Bọn lính chết thèm, chết khát đâu hồi nào, con giáp thứ mười hai cũng không có thế!

Cái xóm nhỏ có vài ba nóc nhà hiu hắt này là nạn nhân thường xuyên của bọn lính. Gà vịt, heo cuối chẳng ai dám nuôi. Đồ đạc chẳng giá trị gì cũng phải giấu bờ, đút bụi. Má Năm lê dép, tiếng lê nghe rời rã làm sao. Má đã kém phần nhanh nhẹn. Lúc má quay lại đã thấy Mùi ngồi tỉnh queo trên bộ ngựa.

- Ua, con dậy hồi nào? Ra vườn lượm cho tao cái mo cau để gói cơm. Chiều qua tao mượn đỡ hàng xóm được cân mắm sống để gởi cho ông ngoại.

- Còn con Dậu?

- Nước cơm pha muối cho mau cứng!

Má vẫn còn pha trò được. Mùi nhìn má Năm bắt gặp gương mặt má méo mó, gượng gạo.

- Mầy vô ở với ông ngoại vài bữa đi, tình hình khó khăn lắm rồi.

Mùi men theo chân núi quanh co. Mặt trời ửng hồng ngoài đồng xa vậy mà nơi Mùi đi vẫn còn tối mù. Sương giá đầy, buốt buốt, ven đường Mùi trông thấy lờ nhờ những quang gánh, mùng chiếu của dân nghèo tứ xứ bị lùa về đây làm phu để ngổn ngang… Tiếng quẹt lửa của ai đó kêu lạch xạch, tiếng nồi niêu khua lanh canh, tiếng càu nhàu của người nào vừa thức. Tất cả hoà trong tiếng chim kêu chim chíp đón đầu ngày.