Ông Kim và ông Trump ở Hà Nội           Ảnh Internet

Thắng lợi nhỏ trong thất bại lớn

Đài NBC (Mỹ) nhận định rằng Tổng thống Trump đã đại bại. “Sau khi đi nửa vòng trái đất để đến gặp mặt-đối-mặt với một trong những nhà lãnh đạo khét tiếng thế giới với hy vọng sẽ thuyết phục được người đứng đầu CHDCND Triều Tiên từ bỏ kho vũ khí hạt nhân của mình. Tổng thống Trump — vốn tự cho mình là nhà thương thuyết tài ba nhất thế giới — đã buộc phải rời bỏ bàn đàm phán mà trong tay không có gì nhiều hơn lúc ông đến”. Đài NBC nhận định như thế. Trong đàm phán, “đôi khi anh phải bỏ phòng họp”. Ông Trump phát biểu tại cuộc họp báo sau thượng đỉnh. “Tôi nghĩ rằng đây là một trong những lúc cần phải làm như vậy.” Mạch phân tích cũng đặt thất bại tại Hội nghị vừa qua lên trên một loạt những vụ việc xì-căng-đan vốn đang gây đau đầu cho ông Trump trong những tháng qua.

Đó là thất bại từ đảng Cộng hòa của ông Trump trong cuộc bầu cử Hạ viện giữa kỳ, đợt đóng cửa chính phủ 35 ngày mà ông Trump nói là ‘việc của ông’ mà ông thấy ‘tự hào’ nhưng cuối cùng không đạt được mục đích gì; Quốc hội bác yêu cầu của ông cấp tiền xây bức tường biên giới với Mexico; một số cộng sự gần gũi nhất của ông bị Công tố viên đặc biệt Robert Mueller kết án; và mới đây nhất đó là những cáo buộc ông là kẻ ‘lừa đảo, dối trá và phân biệt chủng tộc’ mà luật sư cũ đồng thời là người dàn xếp của ông, ông Michael Cohen, đưa ra trước Hạ viện. Ông Trump đã tự đặt mình vào thế khó khi đồng ý đến gặp ông Kim một lần nữa, với không có gì hơn là một lời hứa từ phía Bình Nhưỡng rằng họ sẽ bắt đầu thu gọn chương trình hạt nhân của mình.

Tuy nhiên, những gì mà Trump đã mất về phương diện uy tín, thời gian và công sức sẽ chẳng thấm tháp gì so với những điều mà bản thân ông và nước Mỹ có thể sẽ mất nếu như tuần qua ông nhượng bộ ông Kim chỉ để đạt được một thỏa thuận nhằm cho phép ông tuyên bố hội nghị thành công và giữ thể diện khi về nước. Giám đốc Victor Cha từ Chương trình Triều Tiên tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) gọi cuộc gặp thượng đỉnh Hà Nội là “thất bại toàn tập”. Tuy nhiên, ông Cha cũng cho rằng ông Trump đã có quyết định đúng khi thúc đẩy những bước đi lớn hơn những hành động vụn vặt và thà là không đạt thỏa thuận còn hơn là có một thỏa thuận tồi.

Ông Trump đã tiết lộ thỏa thuận đạt được sẽ tồi tệ như thế nào khi ông nêu lên điểm bế tắc trong cuộc đàm phán vốn tập trung vào việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Triều Tiên để đổi lấy việc họ giải trừ hạt nhân. “Về cơ bản họ muốn dỡ bỏ hoàn toàn các lệnh trừng phạt, nhưng chúng tôi không thể làm được,” ông Trump cho biết. “Họ sẵn lòng giải trừ hạt nhân trên một phương diện lớn mà chúng tôi muốn, nhưng bao nhiêu đó chưa đủ để khiến chúng tôi xóa bỏ toàn bộ các lệnh trừng phạt, cho nên chúng tôi tiếp tục làm việc và chúng ta sẽ chờ xem.” Trước khi đàm phán sụp đổ, Đài NBC đã đưa tin vào tối ngày 27/2 rằng, trên thực tế, phía Mỹ đã từ bỏ yêu cầu đối với ông Kim là phải kê khai đầy đủ số vũ khí hạt nhân và chương trình tên lửa đạn đạo.

Cũng như chuyến công du Việt Nam lần này mà ông Trump đã cất công đi gặp ông Kim, việc Mỹ từ bỏ yêu sách nói trên cho thấy bản thân ông Trump rất mong muốn có được thỏa thuận nào đó với ông Kim trước khi ông rời Việt Nam. Chương trình của ông Trump mà Nhà Trắng cho truyền thông biết trước, đó là ngày 28/2 thậm chí còn bao gồm một lễ ký thỏa thuận — một thỏa thuận cuối cùng đã không thành và buổi lễ ấy cũng bị hủy đột ngột. Ngay cả trước khi đặt chân đến Hà Nội, khao khát của ông Trump muốn có được thỏa thuận với Triều Tiên dường như mạnh đến nỗi các chuyên gia về Triều Tiên của Mỹ lo ngại rằng ông sẽ bị cuốn vào một thỏa thuận tồi. Một số những người chỉ trích Trump cho rằng ông đang tuyệt vọng muốn ghi điểm trên trường quốc tế để khỏa lấp những khó khăn chính trị trong nước.

May cho ông Trump là ông đã không đi quá xa đến mức tự đặt mình vào tình huống mà ông không còn lựa chọn nào tốt, cho dù ông đã tiến gần đến đó. “Vào lúc này, chúng ta có một số lựa chọn,” ông nói trong họp báo. “Và vào lúc này, chúng tôi quyết định không theo bất kỳ lựa chọn nào.” Theo nhận định của NBC thì không có lựa chọn nào là tốt nhất cho ông Trump vào lúc này. Không phải lúc nào ông Trump cũng lựa chọn con đường ít rủi ro nhất. Trong vòng 35 ngày hồi đầu năm nay, ông đã để cho chính phủ Mỹ đóng cửa một phần trong một nỗ lực tuyệt vọng để buộc phe Dân chủ chi tiền xây bức tường biên giới. Sau khi cuối cùng ông cũng phải chấm dứt đóng cửa chính phủ, ông đã được Quốc hội cấp ít tiền để xây hàng rào biên giới hơn là những gì mà Quốc hội sẵn sàng cấp cho ông lúc đầu, thời điểm chưa xảy ra đóng cửa chính phủ.

Con đường gian truân phía trước

Tờ New York Times (NYT) cũng nhận định tương tự như NBC khi cho rằng, bao công sức ông Trump bỏ ra để gặp thượng đỉnh với ông Kim vì ông tin vào mối quan hệ cá nhân giữa hai ông cũng như tài đàm phán của bản thân, nhưng cuối cùng đã trở thành công cốc. “Chấp nhận đàm phán trực tiếp với nhà lãnh đạo Triều Tiên – điều mà tất cả những người tiền nhiệm của ông đều không muốn làm – Tổng thống Donald Trump đã bay gần 15.000 km để đến gặp ông Kim Jong-un lần thứ hai trong vòng chưa đầy một năm, với tất cả hy vọng đặt cược vào khả năng đàm phán của bản thân mà ông ca ngợi là ‘nhà đàm phán bậc thầy’ sẽ tạo nên khác biệt. Nhưng theo những gì đã diễn ra, thì mọi việc lại không được như vậy”, tờ NYT viết.

“Chẳng thà không có thỏa thuận còn hơn là thỏa thuận tồi, và tổng thống đã làm đúng khi bỏ ngang hội nghị,” ông Richard Hass, chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, được New York Times dẫn lời nói. “Tuy nhiên điều này lẽ ra không nên xảy ra,” ông Hass nói thêm. “Thượng đỉnh đổ vỡ và đó là rủi ro anh phải chịu khi đặt quá nhiều niềm tin vào quan hệ cá nhân với một nhà lãnh đạo như ông Kim, khi mà cuộc gặp không được chuẩn bị đầy đủ và khi tổng thống tỏ dấu hiệu cho thấy ông tự tin sẽ thắng lợi.” Kết quả của cuộc họp hôm 28/2 đã khiến mọi người ngạc nhiên. Trước đó, ông Trump đã tin tưởng rằng một thỏa thuận đang hình thành đến mức Nhà Trắng loan báo sẽ có ‘lễ ký kết’ ngay sau buổi ăn trưa thân mật giữa hai nhà lãnh đạo. Nhưng điều đó đã không hề xảy ra.

Trong ngắn hạn, hậu quả của thượng đỉnh lần hai nhiều khả năng sẽ rất tai hại đối với ông Trump, không chỉ đối với giấc mơ đạt giải Nobel Hòa bình mà ông đã nhờ Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đề cử. Cũng theo tờ NYT, ông Trump, người đã dễ dàng chấp nhận cam kết hết sức mơ hồ của ông Kim tại cuộc gặp ở Singapore lần trước là ‘làm việc hướng đến phi hạt nhân hóa’, đã nhận ra trong cuộc gặp ở Hà Nội rằng nếu lần này ông chấp nhận yêu cầu của ông Kim là dỡ bỏ tất cả mọi cấm vận thì ông sẽ mất hết những đòn bẩy mà ông có được để gây sức ép với ông Kim. Tờ báo này nhắc lại là kể từ ông Kim đưa ra lời cam kết với ông Trump ở Singapore, Bình Nhưỡng đã tìm mọi cách thoái thác như ông Kim không chịu gặp Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ở Bình Nhưỡng và không cung cấp cho ông Pompeo danh mục các vũ khí hạt nhân của họ và cũng không chịu làm việc với đặc sứ của Mỹ về Triều Tiên.

Về phía nhà lãnh đạo Triều Tiên, hãng tin AP nhận định rằng ông Kim Jong-un không hề ra về tay trắng, mặc dù ông đã không đạt được mục tiêu dỡ bỏ cấm vận và một tuyên bố hòa bình chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên. Ông Kim đã cho thấy rằng ông có thể chơi rắn – một điều mà có lẽ ông Trump sẽ không thể quên. Ông đã rời khỏi hội nghị với tính chính danh nhiều hơn trước đây sau khi đã thuyết phục người đàn ông quyền lực nhất thế giới đến châu Á lần thứ hai trong vòng chưa đến 9 tháng. Ngay cả khi loan báo rằng đàm phán đã thất bại, ông Trump vẫn tiếp tục ca ngợi ông Kim và nhấn mạnh rằng cuộc gặp thượng đỉnh nhìn chung là thân thiện và mang tính xây dựng.

Quan trọng hơn, ông Trump để ngỏ khả năng tiếp tục đàm phán mà ông Kim có thể tận dụng. Nhờ vào cuộc gặp thượng đỉnh lần thứ nhất với ông Trump ở Singapore, ông Kim đã có bước tiến dài trong việc khiến cho Trung Quốc và Hàn Quốc không còn mặn mà gì đối với lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc cũng như chính sách ‘áp lực tối đa’ của Mỹ. Ông Kim được cho là sẽ tiếp tục cố gắng đẩy Bắc Kinh và Seoul ra xa hơn nữa chính sách ‘áp lực tối đa’ của Washington vốn đã trở nên ngày càng suy yếu. Tuy nhiên, việc thất bại của Hội nghị Hà Nội không nhất thiết có nghĩa là tất cả các bên ngay lập tức sẽ quay trở lại tình trạng khủng hoảng như trước kia. Bởi vì chính ông Trump đã tuyên bố, ông Kim cam kết sẽ duy trì việc đình chỉ phóng hỏa tiễn và thử hạt nhân.

Mặc dù có chủ ý hay không, ông Trump đã liên tục giúp cho ông Kim khẳng định bản thân trên vũ đài chính trị thế giới. Trong cuộc họp báo, Tổng thống Mỹ dường như đã lặp lại một trong những luận điểm chủ chốt của ông Kim rằng các cuộc tập trận rất tốn kém và không cần thiết. Hoa Kỳ vẫn duy trì gần 30.000 quân ở Hàn Quốc và các cuộc tập trận chung giữa hai nước từ lâu đã được Bình Nhưỡng và cả Bắc Kinh xem là một mối đe dọa an ninh lớn đối với họ. Tại cuộc gặp đầu tiên ở Singapore, ông Trump đã đi xa đến mức ra lệnh dừng các cuộc tập trận thường niên với Hàn Quốc. Mặc dù tại Hà Nội lần này ông Trump không đề cập đến việc rút quân Mỹ về nước nhưng ông dường như chấp nhận quan điểm của ông Kim. Ngay cả khi cuộc đàm phán của ông với ông Trump bị sa lầy, ông Kim vẫn đã xóa được phần nào hình ảnh một chiều mà thế giới nhìn nhận về các lãnh đạo Triều Tiên./.