Năm 1854, Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, Abraham Lincoln (1809-1865), đã đưa ra lời đề nghị của nhà nước mua phần lớn lãnh thổ Bang Indiena, người dân bang Indiana đã bảo lưu không chấp nhận lời đề nghị này. Tổng thông Abraham Lincoln đã nhận được phản hồi về lời đề nghị này từ Thủ lĩnh bang Seattle, (một bang số đông là người da đỏ).

Bức thư trả lời này là một trong những bức thư tuyệt vời vì nó chứa đựng những suy nghĩ đẹp đẽ và sâu sắc nhất bày tỏ mối quan hệ giữa môi trường sống với con người. Bức thư này đã được UNEP gửi đến tất cả các quốc gia trên thế giới, nhân Ngày Môi trường Thế giới 5/6, và thành phố sau đó đã được đặt tên SEATTLE theo tên vị Thủ lĩnh đứng đầu bang. Sau đây là nội dung bức thư:

“Khi Ngài Tổng thống vĩ đại ở Nhà trắng Washington gửi lời muốn mua đất của chúng tôi - ông ấy đã yêu cầu chúng tôi quá nhiều. Làm thế nào chúng tôi có thể bán và mua cả bầu trời và hơi ấm của một vùng đất? Điều này hoàn toàn xa lạ với chúng tôi. Chúng tôi không phải là chủ sở hữu của sự trong lành của không khí và sự tinh khiết của các nguồn nước. Mọi nắm đất trên mảnh đất này đều là những vị thánh đối với bộ tộc chúng tôi.

Từng cây thông tỏa sáng, từng hạt cát trên sông, từng hạt sương nhỏ trong bóng đêm của rừng, hết thảy đều là những thứ thánh thiện trong suy nghĩ và cuộc sống của dân chúng tôi; Chúng tôi là một phần của đất và đất là một phần của chúng tôi. Mỗi ngọn cỏ tỏa hương đều là người anh em của chúng tôi. Con nai, con ngựa đực, con đại bàng lớn - chúng là anh em của chúng tôi.

Đỉnh núi đá, đồng cỏ mọng nước, thân hình ấm áp của ngựa con và người đàn ông đều thuộc chung cùng một gia đình. Dòng nước sáng ngời chảy dưới sông ngòi này không chỉ là nước, mà còn là máu của tổ tiên chúng tôi. Nếu chúng tôi bán đất cho quý ngài, các ngài phải biết rằng nó là thánh. Mỗi hình ảnh phản chiếu trên mặt hồ trong vắt nói lên những sự kiện và kỷ niệm trong cuộc đời của người dân quê tôi. Tiếng nước chảy róc rách - là giọng nói của cha ông chúng tôi. Sông là anh em của chúng tôi, chúng làm dịu cơn khát của chúng tôi.

Những dòng sông mang theo những chiếc ca nô của chúng tôi. Chúng cho con cái chúng tôi thức ăn. Nếu chúng tôi bán đất cho các ngài, các ngài phải nhớ và dạy con cái của các ngài rằng: những dòng sông là anh em chúng tôi và cũng là anh em của các ngài. Đó là lý do tại sao các ngài phải dâng tặng những điều tốt nhất cho những con sông, tốt hơn những gì dâng tặng cho anh em các ngài. Chúng tôi biết người da trắng không hiểu chúng tôi. Đối với người da trắng đất đai cũng giống như bất kỳ vật dụng khác. Trước ĐẤT MẸ và NGƯỜI ANH EM BẦU TRỜI họ cư xử như những thứ có thể mua được, cướp đoạt được, bán như gia súc hoặc đồ trang sức lấp lánh. Lòng tham của các ngài sẽ phá hủy trái đất và khiến trái đất trở nên hoang lạnh.

Tôi không biết cách sống của chúng tôi có gì đó khác với cách sống của các ngài. Chỉ cần nhìn vào các thành phố của các ngài, đôi mắt của người da đỏ cảm thấy đau đớn. Không có góc bình yên nào trong các thành phố của người da trắng. Không hề nghe thấy bất kỳ đâu tiếng lá mùa xuân xào xạc hay cánh muỗi rung rinh. Kho báu lớn nhất của người da đỏ là không khí. Người da trắng các ngài dường như thậm chí không nhận biết không khí mà họ đang hít thở là gì. Người da trắng các ngài giống như nhưng người đã chết từ lâu - con người các vị bị nhiễm bẩn nên luôn tỏa ra mùi hôi thối…

Nếu chúng tôi bán đất cho các ngài, các ngài phải nhớ rằng không khí rất quý giá đối với chúng tôi. Rằng không khí chia sẻ tinh thần của nó với toàn bộ sự sống mà nó duy trì. Ngọn gió đã cho các ngài và chúng tôi trút hơi thở đầu tiên rồi sẽ đón nhận hơi thở cuối cùng. Nếu chúng tôi bán đất cho các ngài, các ngài phải bảo vệ nó như một thứ gì đó linh thiêng nhất. Nó giống như nơi mà người da trắng sẽ được hít thở bầu không khí ngào ngạt hương hoa. Chúng tôi sẽ xem xét lời đề nghị mua đất của ngài. Nếu chúng tôi quyết định đồng ý, chúng tôi sẽ yêu cầu các ngài đáp ứng các điều kiện sau:

- Người da trắng sẽ phải đối xử với các loài động vật trên trái đất này như những người anh em của mình. Con người là gì khi không có động vật? Nếu các loài động vật biến mất, con người sẽ chết vì sự cô đơn qua lớn trong linh hồn. Mọi thứ xảy ra với động vật sẽ sớm xảy ra với con người. Mọi thứ trên thế giới này đều được kết nối với nhau. Các ngài sẽ phải dạy con cái của các ngài rằng dưới chân chúng là tro cốt của tổ tiên chúng ta. Để tôn trọng đất, các ngài sẽ nói với con cháu rằng đất mà thế hệ sau thừa hưởng là tài sản quý giá do qua các đời của tổ tiên chúng ta để lại. Các ngài sẽ phải dạy con cái của các ngài, như chúng tôi dạy chính chúng tôi, rằng trái đất là mẹ của chúng ta.

Bất cứ điều gì xảy ra với trái đất, sẽ xảy ra như vậy với thế hệ con cái. Nếu con người khạc nhổ trên mặt đất, thì anh ta cũng sẽ khạc nhổ vào chính mình.

“Trái đất không thuộc về con người.

Con người thuộc về trái đất”.

Phạm Viết Đào

Dịch từ bản tiếng Romania

Nguồn Văn nghệ số 4+5+6/2022