Năm 1973, Festival Thanh niên, Sinh viên thế giới lần thứ X tổ chức tại Cộng hoà dân chủ Đức. Đoàn ca múa quân đội (khi ấy còn gọi là Đoàn ca múa Tổng cục chính trị) được Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh mời làm Đoàn nghệ thuật của tuổi trẻ Việt Nam sang tham dự Festival này. Vậy là những diễn viên của đoàn đang lăn lộn ở các chiến trường, chiến hào được trở về đoàn đi làm nhiệm vụ quốc tế. Đại úy Khắc Tuế, Đoàn trưởng đoàn Ca múa quân đội được chỉ định làm Trưởng đoàn nghệ thuật Việt Nam, đồng thời làm phó đoàn Đoàn đại biểu thanh niên, sinh viên Việt Nam...
 |
| Đại diện Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa X tặng hoa tri ân các nhà thơ, nhà văn: Hữu Thỉnh, Nguyễn Trí Huân, Trần Văn Tuấn đã hoàn thành nhiệm vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa IX |
Ngày khai mạc Đại hội. Sự bất ngờ đối với hàng chục ngàn thanh niên sinh viên thế giới là được thưởng thức điệu múa cả ngàn người tăm tắp - đó là điệu múa Sạp của Việt Nam mà hàng ngàn thanh niên Đức đã dày công luyện tập cho ngày khai mạc Đại hội trên sân vận động Đông Berlin. Và một điều bất ngờ thứ hai là chương trình biểu diễn của Đoàn nghệ thuật thanh niên Việt Nam bao gồm 9 tiết mục, thì 8 tiết mục được Ban giám khảo bao gồm những văn nghệ sỹ nổi tiếng của Đức, Pháp, Triều tiên, Nhật bản, Nam phi, Angieri, Công gô… trao tặng huy chương vàng, trong đó có tiết mục được bạn đứng dậy vỗ tay hát theo không ngừng (dù khác biệt về ngôn ngữ) là bài Năm anh em trên một chiếc xe tăng (Thơ Hữu Thỉnh, Nhạc Doãn Nho). Nghệ sỹ Kiều Minh, người đệm đàn cho bài hát này tại Festival nhớ lại: “Khi chúng tôi trong trang phục người lính bước ra sân khấu, bạn đã nồng nhiệt vỗ tay vì được chứng kiến hình ảnh người chiến sỹ Việt Nam anh dũng chiến đấu bảo vệ đất nước, và rồi khi tiếng đàn tiếng hát cất lên:
Năm anh em trên một chiếc xe tăng
Như năm bông hoa nở cùng một cội
Như năm ngón tay trên một bàn tay
Đã xung trận cả năm người như một…
thì tiếng vỗ tay theo nhịp điệu bài hát từ hàng ngàn người xem đủ các màu da đồng loạt vang lên, làm bản thân tôi cùng các anh Lam Sơn, Trọng Hinh… trên sân khấu biểu diễn như càng tăng thêm niềm hứng khởi, càng thăng hoa, càng làm ngây ngất cả người diễn và cả người xem… Như thực sự 5 chiến sỹ xe tăng Việt Nam anh hùng vừa từ mặt trận Làng Vây, vừa từ mặt trận Đường chín Khe Sanh, vừa từ trong huyền thoại bước ra… để đến với Berlin, đến với bạn bè khắp năm châu bốn biển…”.
Còn ông Khắc Tuế thì lại nhớ về kỷ niệm trên ở một bối cảnh khác: Ngay sau khi từ Festival thắng lợi trở về, ông đã tìm đến Bộ tư lệnh Tăng Thiết giáp nơi có nhà thơ Hữu Thỉnh tác giả của bài thơ Năm anh em trên một chiếc xe tăng đang công tác. Một sỹ quan tuyên huấn tươi trẻ mang hàm trung úy ra tiếp ông:
- Xin đồng chí cho tôi gặp đồng chí Đội trưởng Đội Tuyên văn của Bộ tư lệnh
Người sỹ quan trung úy dập gót giầy, đưa tay lên mũ chào ông đúng như điều lệnh:
- Thưa tôi đây ạ!
Ông thân mật bắt tay người sỹ quan đội trưởng. Lại hỏi:
- Mình muốn gặp cả nhà thơ Hữu Thỉnh, tác giả bài thơ Năm anh em trên một chiếc xe tăng
Vẫn người sỹ quan ấy, trên môi nở một nụ cười tươi tắn:
- Vâng, em đây ạ..
Ông Khắc Tuế càng xiết tay chặt hơn:
- Ồ, Hữu Thỉnh đấy à... Mình là Khắc Tuế, Trưởng đoàn ca múa Tổng cục chính trị, vừa đi tham gia Festival Thanh niên, Sinh viên thế giới tại CHDC Đức về. Báo với cậu tin mừng: Tiết mục Năm anh em trên một chiếc xe tăng anh Doãn Nho đoàn mình phổ thơ của cậu được các bạn trên toàn thế giới rất ngợi ca, yêu thích… và được tặng thưởng huy chương vàng của đại hội.
Nén xúc động giây lát, ông Khắc Tuế nói tiếp:
- Hôm nay mình định thay mặt Đoàn mang huy chương vàng xuống trao tặng cho cậu, nhưng xin phép để mình vào báo cáo Bộ tư lệnh quân chủng đã, rồi sẽ tổ chức một đêm biểu diễn của Đoàn cho Bộ tư lệnh và đồng thời trao tặng huy chương luôn…
Ngay đêm ấy, Đoàn Ca múa Tổng cục chính trị quân đội nhân dân Việt Nam đã có một đêm diễn hoành tráng tại Bô tư lệnh Tăng thiết giáp. Đến bài hát Năm anh em trên một chiếc xe tăng, bài hát về những người lính xe tăng phơi phới niềm lạc quan và đầy anh hùng quả cảm, bài hát có hai con số 5 và con số 1 đan xen và hòa quyện mà người làm thơ đã viết rất tài tình:
Năm anh em trên một chiếc xe tăng
Như năm bông hoa nở cùng một cội
Như năm ngón tay trên một bàn tay
Đã xung trận cả năm người như một…
Và:
Năm anh em ta mang năm cái tên
Chứ khi lên xe không còn tên riêng nữa
Trên tháp pháo một ngôi sao màu lửa
Năm quả tim chung nhịp đập rộn ràng…
… Nhưng từ cánh gà nhìn xuống, ông Khắc Tuế lại thấy bên con số một và con số năm ấy, còn có một con số 2: Hai ngôi sao trên quân hàm người trung úy trẻ Hữu Thỉnh và hai dòng nước mắt xúc cảm cứ trào ra trên má khi mỗi câu hát vang lên…
*
Và, người lính xe tăng ấy, sau này trở về làm thơ, làm báo tại tạp chí Văn nghệ Quân đội, tới chức Phó Tổng Biên tập. Rồi ông chuyển sang báo Văn nghệ làm Tổng Biên tập, rồi trở thành người đứng đầu Hội Nhà văn Việt Nam suốt hơn 20 năm. Cho đến hôm nay, người lính xe tăng ấy đã rời tháp pháo của mình, khi hai lần trong Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Nhà văn Việt Nam lần thứ X vừa qua, đã kiên quyết xin rút lui khỏ vị trí Chủ tịch, vì một lẽ đơn giản như ông cáo lỗi với toàn đại hội đã yêu quý và tín nhiệm cao khi tiếp tục đề cử mình: “Tôi là một đảng viên, tôi phải ngiêm túc chấp hành những quy định của Đảng”. Có những dòng nước mắt xúc cảm trào ra trên má anh, trên má nhiều hội viên những phút giây ấy…Và người lính xe tăng đã thanh thản rời tháp pháo của mình, để lại phía sau cả một sự nghiệp đồ sộ, và bài ca cứ mãi ngân vang...
Một con đường đất đỏ như son
Một màu rừng xanh bạt ngàn hy vọng
Một ý chí bay qua đầu ngọn sóng
Một niềm tin tất thắng trong trận này…
Trước đây, trong một bài thơ viết về những nhà văn, nhà thơ mặc áo lính cùng thế hệ, nhà thơ Hữu Thỉnh đã từng viết:
Không có sách chúng tôi làm ra sách
Chúng tôi làm thơ ghi lấy cuộc đời mình.
Vâng. Cuộc đời và sự nghiệp của mỗi người chính là một bài thơ do bản thân họ tạo nên. Với nhà thơ, người lính xe tăng Hữu Thỉnh cũng đúng như vậy.
Nguồn Văn nghệ số 48/2020
