Một lần đến Mỹ, khi xuống sân bay Kennedy ở thành phố Newyork, tôi chợt nhìn thấy tấm biển Coffee Trung Nguyên. Tôi chỉ cho anh bạn người Mỹ có biết chút ít tiếng Việt đi cùng, anh ta gật đầu bảo: “Rất ngon”!
Cà phê Trung Nguyên nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam và có lẽ đó là thương hiệu Việt duy nhất một thời có mặt ở nhiều nước Âu - Mỹ. Gần đây, báo chí đưa một số chuyện lùm xùm về ông chủ cà phê Trung Nguyên, do đó liên quan đến chuyện làm ăn phát triển của doanh nghiệp này, tôi hơi buồn. Thế mới biết xây dựng được một thương hiệu nổi tiếng đã khó, giữ được và phát triển nó lên càng khó hơn!
Tôi đã có mấy năm đi tìm hiểu để viết cuốn Ai là người giầu nhất Việt Nam (NXB Thanh Niên - 2013). Qua đó tôi chủ tâm tìm hiểu xem người giầu Việt Nam làm giàu từ đâu và làm giàu như thế nào. Tôi cũng đã tìm hiểu thêm về các tỷ phú nổi tiếng trên thế giới để từ đó so sánh các “đại gia” ở Việt Nam ta làm ăn có khác với họ không? Tuy nhiên ở xứ ta, câu trả lời thật chính xác về nguồn gốc làm giàu của những người giầu là rất khó. Bởi nhiều người giàu không lên sàn, cả những người đã lên sàn chứng khoán cũng luôn có sự biến đổi, luôn có sự chuyển đổi từ lĩnh vực này qua lĩnh vực khác, khó xác minh. Đó là chưa kể sự thiếu minh bạch về vốn và các mối quan hệ khác như “sân sau”, “lợi ích nhóm”, “chống lưng”, “tham nhũng chính sách”… tồn tại dai dẳng ở nước ta mà công luận đang lên tiếng.
Ngay cả các thứ đã công khai, các số liệu, các loại thông tin, cả thông tin chính thống… nhiều khi cũng chỉ đúng một phần! Theo số liệu thống kê của 30 người giàu nhất Việt Nam hiện nay trên sàn chứng khoán, thì có trên 26% là giàu từ đất đai. Như vậy, gần 1/3 người giàu ở Việt Nam hiện nay, hoàn toàn là từ bất động sản. Đó là chưa tính những người có một phần, hay một nửa tài sản hiện có là từ đất đai. Nếu tính chuẩn, tính hết, thì có thể nói có tới 2/3 người giàu ở nước ta là từ đất, là nhờ “ông thần thổ địa” phù trợ…
Phải nói rằng nhiều người giàu ở ta làm ăn chính đáng, kể cả họ làm giàu từ đất đai, từ bất động sản. Nhưng cũng có không ít người như báo chí đã đưa tin, họ thiếu trung thực, họ lươn lẹo, ma mãnh… thậm chí lừa đảo trong làm ăn, dùng nhiều thủ đoạn bất chính mà công luận đã lên tiếng… Do “cơ chế” về đất đai ở nước ta còn rất nhiều kẻ hở, nên đã xuất hiện nhiều dự án mà báo chí gọi là “Dự án nuốt đất của dân”, tức là biến đất đai - tài sản công thành tài sản tư một cách “hợp pháp”... Nhưng cái gì cũng vậy, đã có thời cơ thì ắt có lúc hết thời cơ. Nhà nước ta đã nhận ra những kẻ hở về luật đất đai và đang kiên quyết khắc phục. Giấc mơ làm giàu từ đất đai của nhiều người rồi đây chắc chắn sẽ không còn những “cơ hội vàng” như trước.
Xin trở lại với chủ đề được nêu lên từ đầu bài viết này: Ở nước ta, ngoài đa phần các tỉ phủ kếch xù giàu lên từ đất đai, thì thứ tự tiếp theo là: Tài chính - ngân hàng; khai thác - chế biến khoáng sản, hải sản, lâm sản; dịch vụ - thương mại… và cuối cùng mới là Công nghệ - Truyền thông. Ngay cả các tập đoàn Nhà nước ta cũng thấy chủ yếu là khai thác tài nguyên thiên thiên, như: dầu khí, than - khoáng sản… hay đánh bắt chế biến hải sản, nông sản, lâm sản… Hiện nay, để tìm một thương hiệu Việt Nam về Khoa học - Công nghệ nổi tiếng tầm quốc tế hay khu vực thật khó!
Vậy thử nhìn rộng ra thế giới ngày nay, xem những người giàu, siêu giàu là từ đâu? Tại diễn đàn kinh tế thế giới tổ chức ở DAVOS (Thụy Sỹ) mới đây, người ta thống kê những người giầu và siêu giàu thì thấy Công nghệ và Viễn thông là đầu tiên. Đó là những lĩnh vực làm giàu lớn nhất của những người siêu giàu trên thế giới. Đó cũng là ngành kinh tế mang lại nhiều của cải nhất của thế giới hiện nay. Sau Công nghệ và Viễn thông Công nghệ và Viễn thông mới là khai thác tài nguyên thiên nhiên. Tiếp đến là buôn bán, chủ yếu là bán lẻ theo hệ thống siêu thị trải khắp thế giới. Cuối cùng là các nhà tài phiệt về Tài chính và không có những người siêu giàu từ đất đai (BĐS). Những người giàu có trên thế giới ngày nay luôn gắn với những sản phẩm nổi tiếng, như: máy bay, tầu thủy, các loại xe ô tô, các loại máy tính, điện thoại di động vv… Đó là những sản phẩm gắn với các thành tựu khoa học, với công nghệ tiên tiến, tức là họ làm giàu bằng Chất Xám; chính xác hơn nữa là họ “đứng trên vai những người khổng lồ”, họ biết phát huy chất xám của những người tài!
Xin ví dụ: người giàu nhất nước Mỹ, cũng là người giầu nhất thế giới nhiều năm qua là tỷ phú Bill Gate. Sản phẩm của ông là hãng máy tính nổi tiếng Micro soft. Hoặc như ở châu Á, những người giầu ở Nhật gắn với các hãng xe như Toyota, Honda… Còn người giàu nhất Hàn Quốc là ông chủ Lee Kun Hee của hãng Sam Sung. Tên tuổi của hãng Sam Sung gắn với các loại TV, máy tính, máy điều hòa nhiệt độ, điện thoại di động nổi tiếng… Người Nhật, người Hàn đều xuất phát từ những nền kinh tế lạc hậu, bị chiến tranh tàn pha, họ đã đi lên bằng khoa học bằng công nghệ, bằng chất xám. Đó là con đường làm giàu bền vững!
Người Việt Nam không những cần cù, chịu khó mà còn rất thông minh. Chẳng phải năm nào đi thi quốc tế về Toán, Lý, Hóa… học sinh Việt Nam đều giành giải cao, hàng nhất nhì thế giới. Chúng ta cũng đã có những nhà khoa học tài năng tầm quốc tế như Ngô Bảo Châu. Vậy vì sao chúng ta chưa có được những sản phẩm nổi tiếng thế giới từ khoa học công nghệ, từ chất xám của người Việt Nam ở tại Việt Nam?
Muốn có sự phát triển bền vững của nền kinh tế nước nhà, phải chăng chúng ta cần một đội ngũ doanh nhân, một tầng lớp người giàu phát triển đúng quy luật, phát triển bền vững, không chỉ dựa vào đất đai, hay tài nguyên thiên nhiên, hay nhân công giá rẻ… mà phải huy động được nội lực, được chất xám của con người – chất xám của con người Việt Nam để làm nên những thương hiệu nổi tiếng, những sản phẩm trí tuệ, những sản phẩm từ chất xám… trong thế giới ngày nay. Rất mừng vì gân đây nhà nước quan tâm nhiều nhiều đến chuyển đổi số, đến công nghệ số ở Việt Nam, để từ đó chúng ta có thể có những thương hiệu nổi tiếng sánh ngang với những “gã khổng lồ” như Facebook, như Google… Có như thế, nền kinh tế nước ta mới phát triển bền vững, nước nhà mới giầu có bền vững được!
Nguồn Văn nghệ số 36+37/2022
