Viết & Đọc chuyên đề mùa hè 2020 đã ra mắt bạn đọc. Chỉ cần lướt qua tên tuổi của những tác giả có mặt trong số này bạn đọc có thể yên tâm cầm cuốn sách và mang về phòng đọc của mình.
Đấy là những cái tên: Olga Tokarcruk (Giải Nobel 2019), Bảo Ninh, Tạ Duy Anh, Trần Đức Tiến, Phạm Lưu Vũ, Nguyễn Thụy Kha, Khuất Bình Nguyên, Hoàng Vũ Thuật, Trần Lê Khánh, Vũ Hải An, Hồ Minh Tâm, Huỳnh Minh Tâm, Khánh Chi, Phương Đặng, Trần Nhã Thụy, Thùy Dương, Y Ban, Văn Giá, Vũ Quang Nam, Đỗ Chu, Yên Ba, Nguyễn Hoài Nam, Nguyễn Thanh Tâm, Thái Chí Thanh, Tiến Đạt, Hòa Vinh, Trần Vũ Ben (giáo sư văn học Mỹ gốc Việt), Bartlomie Radziejewski (giáo sư tiến sỹ chính trị học Ba Lan), Nguyễn Chí Thuật, Đỗ Hàn, Phạm Xuân Nguyên, Đinh Phương, Nguyễn Chí Thuật, Cung Trầm Tưởng, Nguyễn Đức Tùng… và các họa sỹ vẽ phụ bản Bùi Suối Hoa, Hoàng Đặng, Đỗ Hiệp, Đoàn Đức Hùng, Phạm Trần Quân, Tào Linh, Trần Thắng và đặc biệt là bức tranh làm bìa tuyệt đẹp của họa sỹ Bùi Tiến Tuấn.
Như mọi số, mở đầu là Thư biên tập của Giám đốc, Tổng biên tập Nhà Xuất bản Hội Nhà văn. Bức thư số này có tên Bày cơn mơ lên mảnh đất cuối cùng. Bức thư nói về một thế giới nếu cứ tiếp tục chiến tranh, chạy đua vũ trang, cướp chiếm biển đảo, đất đai, đầu độc môi trường thiên nhiên và môi trường văn hóa, tham lam, vô cảm, thù hận, giả dối… thì thế giới nhanh chóng đi tới ngày tận thế. Và trong thế gian đang bị dồn vào mảnh đất cuối cùng của sự sống, những đứa trẻ đã bày cơn mơ của nhân loại lên mảnh đất cuối cùng ấy. Cho đến lúc này, chúng ta phải nhận ra một sự thật rằng: nếu những đứa trẻ đang sống trên thế gian này không còn biết bày cơn mơ đẹp đẽ của chúng về một tương lai thì chúng ta sẽ rơi vào tuyệt vọng. Đoạn cuối cùng bức thư viết: “Chúng ta đang bước vào cuộc chiến đấu chống lại những điều tồi tệ và độc ác đang làm thế giới suy tàn. Và ai đó trong chúng ta có thể bị bắn gục. Nhưng cái chết không bao giờ là sự kết thúc. Nó mở ra lập tức những cánh cửa rộng lớn về phía ánh sáng. Và hơn bao giờ hết, lúc này tôi nhìn thấy tất cả những đứa trẻ đang bày cơn mơ của chúng trong tất cả những khu vườn thế gian này. Chúng làm cho chúng ta băng qua mọi sợ hãi để đến bên chúng”.
Thế giới sẽ thay đổi thế nào sau đại dịch Vũ Hán? Đấy là câu hỏi trong toàn bộ các bài viết của chuyên mục Ấn tượng 90 ngày trên Viết & Đọc chuyên đề mùa hè 2020 với sự hiện diện của các nhà văn, nhà thơ tên tuổi trong và ngoài nước. Các nhà văn, nhà thơ đã đưa ra một cái nhìn đầy biện chứng như một lời cảnh báo về tương lai loài người nhưng ngập tràn chủ nghĩa nhân văn.
Cho đến chuyên đề mùa hè 2020, Viết & Đọc, sách chuyên đề văn chương của Nhà Xuất bản Hội Nhà văn đã ra được tám số. Chuyên đề này ra ba tháng một số và ghi thứ tự theo các mùa xuân, hạ, thu, đông. Cho đến số thứ tám, Viết & Đọc đã hoàn toàn xác lập một cách vững chắc phong cách của mình. Mỗi một số, Viết & Đọc lại mang đến một điều mới mẻ. Chuyên đề luôn đặt ra những vấn đề của văn học, nghệ thuật, văn hóa, xã hội… một cách đầy trách nhiệm với một cái nhìn nhân văn xuyên suốt. Ngay từ số đầu tiên, bức thư của Giám đốc, Tổng biên tập Nhà Xuất bản Hội Nhà văn đồng thời là chủ biên sách chuyên đề này đã viết trong bức thư biên tập đầu tiên nói về những nhà văn, nhà thơ… là những người kể những câu chuyện nhân văn cho con người, đoạn cuối bức thư viết: “Và mỗi tác phẩm có mặt trong Viết & Đọc cho dù bằng những cách kể khác biệt và những người kể chuyện ấy ở mọi thế hệ khác nhau nhưng đều đi trên cùng một con đường. Đấy là con đường của sáng tạo trên nền tảng của tự do và lòng nhân ái”.
Có một điều đặc biệt trong chuyên đề mùa hè 2020 là chuyên mục đối thoại. Chúng ta thường trò chuyện, phỏng vấn hay đối thoại với những người danh tiếng, có vị trí cao trong xã hội. Nhưng Viết & Đọc đã đối thoại với cả những người vô danh như nhà sư Thích Viên Giác, trụ trì một ngôi chùa nhỏ như một ngôi nhà bình dị ở Thái Bình trong Viết & Đọc chuyên đề mùa xuân 2020. Nhưng ông là một nhà tu hành thực sự. Những câu chuyện và suy ngẫm giản dị của ông lại chạm đến những điều lớn lao trong đời sống hiện nay. Và trong chuyên đề mùa hè 2020, chúng tôi đã trò chuyện với một sinh viên Việt Nam chỉ mới 19 tuổi. Anh vừa hoàn thành bản dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh với tình yêu thơ ca, với một sự tự tin đầy thán phục, một tư duy sâu sắc và một cách làm vô cùng khoa học nhưng ngập tràn cảm hứng sáng tạo. Câu chuyện của anh làm chúng ta phải suy nghĩ rất nhiều. Anh là Nguyễn Bình, sinh viên năm thứ nhất ngành thiên văn học của một trường đại học nước ngoài.
Viết & Đọc có một chuyên mục là Tác phẩm đọc lại. Trong chuyên đề số này, chúng tôi đọc lại truyện ngắn Phù sa của nhà văn Đỗ Chu, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Phù sa là một tiếng vang lớn trong văn đàn Việt Nam những năm 60 của thế kỷ trước. Vậy bây giờ, truyện ngắn ấy sẽ hiện lên như thế nào trong con mắt của người đọc hôm nay khi chủ nghĩa thực dụng tràn ngập đời sống và nhịp sống của con người đương đại đã khác xưa quá nhiều. Đấy cũng là cách để chúng ta nhìn nhận những yếu tố nào làm nên sự bền vững của một tác phẩm văn học.
Hội nghị Văn học và sứ mệnh đại đoàn kết dân tộc do Hội Nhà văn Việt Nam tiến hành cách đây mấy năm đã mở ra những cái nhìn mới mẻ cho một vấn đề vô cùng lớn lao của dân tộc. Những người tổ chức và thực hiện Viết & Đọc chọn một con đường riêng của mình cho vấn đề này. Đó là giới thiệu những tác phẩm xuất sắc của các nhà văn Việt Nam sinh sống ở nước ngoài. Những tác phẩm có đóng góp để làm nên chân dung văn học viết bằng tiếng Việt, mở rộng chiều kích tiếng Việt và tiếp tục truyền bá vẻ đẹp văn hóa và tâm hồn Việt trên toàn thế giới. Chiến tranh đã chấm dứt gần một nửa thế kỷ, đất nước đã được thống nhất. Nhưng lòng người Việt Nam trong nước và ngoài nước vẫn còn những ngăn cách nào đó. Sự ngăn cách ấy kéo dài quá lâu. Tất cả mọi người Việt đều có trách nhiệm xóa đi sự ngăn cách ấy bằng cách cách của mình. Đấy cũng là lý do Viết & Đọc từ chuyên đề mùa hè 2020 đã mở ra một chuyên mục mới có tên Các nhà thơ hải ngoại. Và nhà thơ hải ngoại đầu tiên Viết & Đọc giới thiệu là nhà thơ Cung Trầm Tưởng với sự tuyển chọn và lời giới thiệu của nhà thơ Nguyễn Đức Tùng. Nhà thơ Nguyễn Đức Tùng sống, làm việc và sáng tác ở Canada. Một số tác phẩm của ông đã xuất bản trong nước.
Chuyên đề Văn học nước ngoài trong số này giới thiệu các nhà văn viết truyện ngắn Úc và một nhà thơ đương đại Trung Quốc. Đó là hai quốc gia vô cùng quen thuộc với chúng ta nhưng nhà văn Úc viết truyện ngắn như thế nào thì các nhà văn cũng như bạn đọc Việt Nam lại hầu như không biết. Dịch giả trẻ người Tày Nông Thị Ngọc Hiên đã mang đến cho chúng ta những bản dịch sống động. Còn nhà thơ nào đã làm “náo loạn” thơ ca đương đại Trung Quốc chúng ta cũng hầu như không biết. Đấy chính là một nhà thơ nữ. Bà viết thơ rất muộn. Nhưng khi xuất hiện đã “thay đổi” những quan niệm tưởng như khó có thể thay đổi về thơ hiện đại Trung Quốc. Lời giới thiệu và những bài thơ xuất sắc của bà được nhà nghiên cứu văn học Trung Quốc ở Viện văn học Việt Nam còn rất trẻ là Thúy Hạnh tuyển chọn, dịch và giới thiệu.
Mỗi số của Viết & Đọc, những người tổ chức và thực hiện ấn phẩm này lại lao đi như những kẻ “săn tìm kho báu” của văn chương đang ẩn giấu đâu đó trong những người viết từ một người viết còn đang ở tuổi vị thành niên cho đến những “ông hoàng, bà chúa” của văn chương trong nước và trên thế giới. Và chỉ như thế thì bạn đọc mới đưa tay và nhặt Viết & Đọc lên từ một sa mạc sách trong những cửa hiệu bán sách hiện nay.
Nguồn Văn nghệ số 25/2020
