Có một câu hỏi: bấy lâu các nghệ sĩ Việt Nam vẫn nhìn ra thế giới để đón nhận những trào lưu, phong cách nghệ thuật mới mẻ. Còn, giới nghệ thuật quốc tế nhìn nhận, đánh giá về nghệ thuật Việt Nam như thế nào? Một bài viết trên tạp chí nghệ thuật artincontext đã bàn về vấn đề này, rằng, điều gì khiến nghệ thuật Việt Nam trở nên khác biệt?

Nghệ thuật truyền thống Việt Nam, cũng như nghệ thuật Việt Nam hiện đại, đều thường bị thế giới nghệ thuật quốc tế bỏ qua. Mặc dù đất nước bị tàn phá bởi và chiến tranh trong quá khứ và những thách thức thời đại toàn cầu hóa, song các nghệ sĩ Việt Nam đã tạo ra một phong cách và bản sắc độc đáo qua nhiều thế kỷ. Hội họa và các loại hình nghệ thuật khác của Việt Nam có một lịch sử lâu đời trải dài từ thời kỳ đồ đá, đồ đồng, thời kỳ Trung Quốc cai trị, Pháp thuộc, chống Mỹ và ngày nay.

Bức tranh “Vườn xuân Trung Nam Bắc (trích) - Sơn mài của danh họa Nguyễn Gia Trí - Bảo vật quốc gia của Việt Nam

Sự ra đời của những chiếc trống Đông Sơn nổi tiếng thế giới, được chạm khắc tinh xảo đặc trưng cho thời kỳ hưng thịnh của văn hóa Đông Sơn ở miền Bắc Việt Nam. Những đồ vật này không chỉ thể hiện tài năng đúc đồng xuất sắc của các nghệ nhân Việt Nam mà còn cung cấp một cái nhìn hấp dẫn về cuộc sống của họ trong giai đoạn đầu.

Trong thời kỳ Trung Quốc đô hộ, người Việt Nam đã tiếp thu các kỹ năng của Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực đồ gốm, bên cạnh việc sản xuất dựa trên các kỹ thuật bản địa. Việt Nam đã trải qua một thời kỳ hoàng kim về kiến ​​trúc và nghệ thuật dưới hai triều đại Lý và Trần. Nhà Lý và sau đó là nhà Nguyễn được biết đến với đồ sứ và nghệ thuật gốm sứ. Nghệ thuật truyền thống Việt Nam phát triển rực rỡ dưới triều đại Ngô-Trần từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ 15. Thế kỷ 11 được coi là đỉnh cao của nghệ thuật truyền thống Việt Nam. Trong triều đại nhà Lý, các nghệ nhân Việt Nam đã sản xuất đồ gốm tuyệt đẹp được thèm muốn trên khắp châu Á.

Thế kỷ 15, nhiều tác phẩm nghệ thuật và văn bản truyền thống của Việt Nam đã bị phá hủy bởi quá trình cai trị của Trung Quốc tại Việt Nam, dẫn đến sự mất mát nghiêm trọng của các ghi chép từ thời kỳ này và các thời kỳ trước. Nghệ thuật phát triển trong thời gian này chịu tác động đáng kể của triều đại nhà Minh. Các triều đại cuối cùng của Việt Nam đã chứng kiến ​​sự trỗi dậy của mối quan tâm đến gốm sứ khi người Việt Nam đòi lại chủ quyền cho vùng đất của họ. Gốm sứ Việt Nam được vận chuyển qua châu Á từ cuối thế kỷ 15 đến đầu thế kỷ 19.

Việt Nam là thuộc địa của Pháp vào giữa thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, và sự kiểm soát của châu Âu đã có tác động đáng kể đến sản lượng nghệ thuật ở quốc gia châu Á, đặc biệt là thông qua việc thành lập École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine năm 1925. Tổ chức đã để lại ấn tượng lâu dài đối với nhiều bậc thầy của nghệ thuật đương đại và hiện đại Việt Nam. Nó được thành lập để giáo dục các phương pháp luận và phong cách cổ điển châu Âu, dẫn đến sự xung đột mạnh mẽ giữa phương Tây và phương Đông có thể thấy trong nhiều bức tranh ở Việt Nam.

Rất ít nghệ sĩ Việt Nam có thể học tập hoặc thực hành bên ngoài Việt Nam trong suốt 80 năm trị vì của Pháp, nhưng họ đã học cách sử dụng các quy trình của Pháp với một số chất liệu truyền thống như lụa và sơn mài.

Sau khi kháng chiến chống Mỹ, những năm 1990 chứng kiến ​​sự hồi sinh thực sự của nghệ thuật biểu đạt Việt Nam. Các nghệ sĩ Việt Nam tiếp tục tiếp thu những ảnh hưởng của phương Tây và tạo ra các tác phẩm nghệ thuật sử dụng các chất liệu thông thường như acrylic, sơn dầu và sơn mài trên gỗ, cũng như khám phá các lĩnh vực sắp đặt, hội họa, nghệ thuật ý niệm, trình diễn v.v.

Việt Nam gần đây đã trở thành một trong những điểm đến du lịch yêu thích của thế giới. Tuy nhiên, một trong những khía cạnh độc đáo và đáng chú ý nhất của văn hóa Việt Nam là nghệ thuật.

Một số loại hình nghệ thuật đã xuất hiện từ văn hóa Việt Nam – thường thể hiện những ảnh hưởng và kỹ thuật quốc tế khác nhau được áp dụng từ các thời đại và thực dân trước đó.

Đồ sơn mài Việt Nam nổi bật bởi phong cách thủ công nhiều lớp. Đây là một loại hình nghệ thuật phức tạp và chi tiết, đòi hỏi một quy trình phức tạp và tốn nhiều công sức, có thể mất tới 100 ngày và cần khoảng 20 công đoạn để sản xuất. Trong khi đồ sơn mài có nguồn gốc từ Trung Quốc, tranh sơn mài là một phong cách nghệ thuật độc đáo của Việt Nam. Do quy trình sản xuất phức tạp, tranh sơn mài Việt Nam có vẻ ngoài đặc biệt trường tồn theo thời gian.

Tranh lụa Việt Nam nổi bật so với tranh lụa của Nhật Bản và Trung Quốc nhờ sự tinh tế, trau chuốt, trong trẻo về màu sắc và uyển chuyển về phong cách.

Những bức tranh Việt Nam có lịch sử 300 năm, bắt đầu từ làng Đông Hồ ở miền Bắc Việt Nam. Họ sử dụng các màu hoàn toàn tự nhiênin trên loại giấy Dó độc đáo. Chúng có tuổi thọ cao đáng kể nhờ quy trình sản xuất phức tạp như vậy, đó là lý do tại sao nhiều mẫu vật hàng thế kỷ vẫn có thể được bảo quản và chiêm ngưỡng.

Di sản gốm sứ Việt Nam cũng trải dài hàng nghìn năm, phát triển rực rỡ dưới triều đại nhà Lý. Trên đường đi, gốm sứ từ Việt Nam đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi Trung Quốc. Tuy nhiên, phong cách gốm sứ ở Việt Nam là duy nhất, và nó được cho là một trong những sản phẩm tốt nhất và được xuất khẩu phổ biến nhất trên toàn thế giới. Làng gốm sứ Bát Tràng, nổi tiếng với nghề sản xuất gốm sứ tinh xảo từ thế kỷ 15, được coi là nơi tốt nhất để cảm nhận phong cách nghệ thuật gốm sứ phong phú của đất nước.

Sau năm 1975, Việt Nam đã chứng kiến ​​một sự trỗi dậy về văn hóa. Các tác phẩm nghệ thuật của những người sáng tạo đã tham gia vào cuộc chiến giành tự do và độc lập của quốc gia được đánh giá cao vì chúng phản ánh lịch sử và cuộc nổi dậy, thúc đẩy các tổ chức giáo dục cải tiến. Nhiều người từ nước ngoài trở về và thành lập các câu lạc bộ và tổ chức dựa trên các nguyên tắc từ các phong trào như Chủ nghĩa Siêu thực và Nghệ thuật Trừu tượng, thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật Hiện đại Việt Nam. Không thể không đánh giá cao nền nghệ thuật hiện tại ở Việt Nam và sự đa dạng đáng kinh ngạc của nó.

Ngày nay, các tác phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ Việt Nam chắc chắn sẽ khơi gợi trí tò mò của những người yêu nghệ thuật, từ phong cảnh ấn tượng đến trừu tượng quyến rũ, tác phẩm tượng hình tuyệt đẹp đến các tác phẩm hiện đại sắc sảo.

Các nghệ sĩ Việt Nam đã ghi lại câu chuyện lịch sử của cả một dân tộc, được ghi lại trong những kiệt tác từ mọi thời đại, thông qua hội họa, phim, trình diễn, nhiếp ảnh, đa phương tiện và sắp đặt truyền thống của Việt Nam. Họ là những người đổi mới phong cách nghệ thuật của riêng họ và là những người sáng tạo tìm cách kết hợp tính hiện đại mà không đánh mất truyền thống, dựa trên di sản phong phú của đất nước. Thị trường nghệ thuật Việt Nam đã mở rộng đáng kể, đặc biệt là trong những năm gần đây. Với những kỷ lục đấu giá mới được thiết lập cho các tác phẩm nghệ thuật được đánh giá cao của Việt Nam trên vải, lụa và sơn mài, nhu cầu về thể loại này đã được thúc đẩy bởi sự chú ý ngày càng tăng không chỉ ở châu Á mà còn hơn thế nữa. Việc sử dụng nhiều loại chất liệu như lụa, giấy, gỗ và sơn mài và có nguồn gốc cổ xưa là một trong những đặc điểm chính của nghệ thuật Việt Nam, và đó là điều khiến nghệ thuật Việt Nam trở nên khác biệt.

Đan Thanh

Nguồn Văn nghệ số 28/2023