Sáng ngày 5/4, tại Hà Nội, Bộ Thông tin và Truyền thông đã tổ chức hội nghị “Cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe và vai trò của chính sách thuế trong kiểm soát tiêu dùng”. Hội nghị có sự góp mặt của nhiều chuyên gia, cán bộ ban ngành dinh dưỡng nhằm điểm qua những tồn tại và đưa ra các giải pháp trong vấn đề kiểm soát lượng tiêu thụ có đường của người dân Việt Nam và đề xuất đánh thuế cho các mặt hàng này.

Đại biểu tham dự Hội nghị

Tham gia hội nghị có ông Hồ Hồng Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông; Bà Angela Pratt- Trưởng đại diện WHO Việt Nam; PGS.TS. Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia; ThS.Nguyễn Thị Thùy Duyên - Trường Đại học Y tế Công cộng; BS. ThS. Nguyễn Thị An - Giám đốc tổ chức HealthBridge tại Việt Nam; ThS. Nguyễn Tuấn Lâm - Tổ chức Y tế Thế giới tại VN; ThS. Vũ Thị Minh Hạnh, Cố vấn cấp cao, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế, và nhiều đại biểu, phóng viên đến đưa tin về hội nghị.

Bằng chứng toàn cầu cho thấy rằng tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và sâu răng. Chúng cũng góp phần khiến mọi người thừa cân và béo phì. Tất cả những điều này là những vấn đề sức khỏe quan trọng, cũng có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và các tình trạng khác bao gồm ung thư.

WHO khuyến cáo rằng việc tiêu thụ cái mà chúng ta gọi là "đường tự do" – có thể coi là bất kỳ loại đường nào được thêm vào thực phẩm hoặc đồ uống - nên được giới hạn ở mức dưới 10% tổng năng lượng, nhưng lý tưởng là dưới 5%. Tương đương khoảng 25 gram mỗi ngày cho một người trưởng thành trung bình. Và nếu một người sử dụng 1 lon coca cola thông thường sẽ nạp vào người 36 gram đường. 

ThS. Nguyễn Thị Thuỳ Duyên - Trường Đại học Y tế công cộng

Chia sẻ về ảnh hưởng của đồ uống có đường tại Việt Nam, PGS.TS. Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, năm 2015 có khoảng 3,5 triệu người mắc bệnh đái tháo đường, dự báo sẽ tăng lên gấp đôi (6,1 triệu) vào năm 2040, cũng theo kết quả điều tra STEP, năm 2015, 2021 có tỷ lệ người tăng đường huyết lúc đói tăng gần gấp 2 từ 4,1% lên 7,06%; tăng huyết áp người trưởng thành >25%.

Thực tế, ở Việt Nam, trong 10 năm qua, người dân đã uống nhiều ĐUCĐ hơn. Trung bình, người dân Việt Nam tiêu thụ một lít đồ uống có đường mỗi tuần. Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên để thấy tỷ lệ thừa cân và béo phì tăng nhanh, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì. 

Ông Hồ Hồng Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông phát biểu tại Hội nghị

Theo đó, những hành động kịp thời và quyết đoán là rất cần thiết để đảo ngược những xu hướng này. Bà Angela Pratt- Trưởng đại diện WHO Việt Nam cho biết, trên khắp thế giới, một biện pháp phổ biến để giảm tác hại từ đồ uống có đường là tăng giá của chúng bằng thuế. Tín hiệu giá - chi phí cao hơn – rất có tác dụng để giúp giảm tiêu thụ ĐUCĐ. Hơn 100 quốc gia hiện đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm này. Bằng chứng, kinh nghiệm hiện tại cho thấy nếu thuế làm tăng giá đồ uống lên 10%, mọi người sẽ uống ít hơn khoảng 11%. Họ chuyển sang đồ uống lành mạnh hơn như nước suối. Các biện pháp như thế này có thể giúp làm chậm sự gia tăng tỷ lệ thừa cân và béo phì, đặc biệt là ở trẻ em và giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm trong các thế hệ tương lai.

PGS. TS. Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Ngoài thuế, WHO cũng khuyến nghị đưa ra các biện pháp bao gồm: ghi nhãn dinh dưỡng ở mặt trước đồ uống, hạn chế quảng cáo, hạn chế đồ uống có đường trong trường học và giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh cho trẻ em và thanh thiếu niên. Truyền thông đại chúng có thể làm tăng kiến thức về sức khỏe của mọi người và giúp họ suy nghĩ và nhận thức đúng đắn hơn về những gì họ đang uống để có thể đưa ra những lựa chọn tốt hơn về đồ uống để có cuộc sống khỏe mạnh hơn. 

Tại hội nghị, BS. ThS. Nguyễn Thị An - Giám đốc tổ chức HealthBridge tại Việt Nam cũng nêu ra bằng chứng cho thấy việc tăng thuế để giá tăng 20%, sẽ làm giảm khoảng hơn 20% tiêu thụ nước ngọt: “Theo tôi, đây là các sản phẩm không phải thiết yếu, bên cạnh đó, nhóm người nghèo ở VN tiêu thụ nước ngọt ít hơn nhiều so với nhóm người giàu nên thuế sẽ không có ảnh hưởng tiêu cực tới kinh tế của họ. Về lợi ích có thể thấy rõ, thuế giúp giảm tác động tiêu cực của đồ uống có đường với sức khỏe của toàn dân nói chung.”

Tổng kết hội nghị, các chuyên gia nhất trí đưa ra đề xuất, Việt Nam nên xem xét áp dụng thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO để giảm nguy cơ sức khỏe cho thế hệ tương lai. Bên cạnh đó nên cân nhắc đánh thuế theo hàm lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm giảm đường. Đồng thời, nên tạo môi trường thuận lợi để giảm tiêu thụ đồ uống có đường; qui định dán nhãn mặt trước thể hiện hàm lượng đường; nâng cao nhận thức về các lựa chọn đồ uống lành mạnh; giảm tính sẵn có của đồ uống có đường; cấm tiếp thị đồ uống có đường, nhằm làm giảm các tỷ lệ tiêu cực về sức khỏe của người Việt Nam bởi đồ uống có đường.

Việt Thắng - Nguyễn Phương