Nude đương đại là câu chuyện hấp dẫn nhưng vẫn tiếp tục gây tranh cãi trong thời gian qua, mỗi khi một triển lãm “nude” được tổ chức đâu đó trên các diễn đàn nghệ thuật. Thế mà, sự kiện mở đầu cho năm 2023 của Phòng tranh Beaux - Arts de HiGGS lại là “NUDE”. “NUDE”? Vâng. Chỉ “nude” thôi, với sự hội tụ của 8 họa sĩ: Lê Minh Châu, Lê Bảo Ngân, Nguyễn Thành, Nguyễn Xuân Hoàng, Ngô Thành, Nguyễn Dương, Nguyễn Xuân Đam, Nguyễn Thanh Tùng.

Nude là một chủ đề phổ biến trong hầu hết các loại hình nghệ thuật. Tuy nhiên, nó là một trong những chủ đề nghệ thuật gây tranh cãi nhất. Chúng ta càng muốn biết về nó, nó càng trở nên thú vị.

Tác phẩm của Nguyễn Xuân Hoàng

“NUDE” lấy cảm hứng từ hai người mẫu trẻ, một đôi tình nhân, không phải mẫu chuyên nghiệp. Họ yêu nhau ngoài đời thực và họ yêu nghệ thuật. Các họa sĩ gửi gắm lên mặt toan tình yêu đôi lứa và tình yêu nghệ thuật của họ. Đây là điều cơ bản nhất trong triển lãm này. Với “NUDE”, các họa sĩ sống luôn với đôi mẫu đó, 8 nghệ sĩ, mỗi người nhìn nude theo một cách khác nhau, nhiều chất liệu như Acrylic, Sơn dầu và nhiều phong cách thể hiện, “NUDE” mang đến cho người xem nhiều sắc thái, cảm nhận và hy vọng sự rung động tình yêu nghệ thuật của công chúng.

Tại sao lại là nude?

Nude nói chung phản ánh trình độ xã hội về thẩm mỹ và đạo đức. Trên thực tế, nude là chủ đề duy nhất đã đồng hành cùng chúng ta ngay từ buổi bình minh của nền văn minh nhân loại (khoảng 28.000 năm Tr.CN). Cho đến nay, trải qua bao thăng trầm, khi thịnh vượng, khi bị cấm cản, tranh, tượng, ảnh, và ngay cả “nude” trong văn học luôn luôn vận động, phát triển, chỉ có thể là phong cách, trường phái nghệ thuật thay đổi và cũ đi, chứ nude là chủ đề không bao giờ cũ.

Một vấn đề gây tranh cãi trong suốt dọc dài lịch sử nghệ thuật nude là: Thế nào là nude đích thực (là một tác phẩm mỹ thuật, sử dụng nghệ thuật bố cục, màu sắc, đường nét, hình khối, ánh sáng để tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn và hình thể con người) và nude không đích thực (một sản phẩm mỹ thuật chỉ nhằm khơi gợi tính tò mò và dục vọng)? Vấn đề là, ranh giới giữa những điều này rất mong manh, mong manh trong cách các nghệ sĩ thể hiện và cách khán giả tiếp nhận. Cho nên, cùng với chủ đề không bao giờ cũ, những tranh cãi quanh nude vẫn luôn bùng nổ.

Trong thời gian qua, mọi người đã có những quan điểm khác nhau về nghệ thuật nude. Tranh nude làm nổi bật cả mặt tích cực và tiêu cực của cơ thể. Vậy thì, vì sao nghệ sĩ thường chọn chủ đề nude, và họa sĩ nào cũng ít nhất một lần trong đời vẽ nude? 

Các nghệ sĩ làm nghệ thuật nude vì nhiều lý do. Một số nghệ sĩ miêu tả cơ thể là đẹp và nghệ thuật, trong khi những người khác cố gắng đưa ra một bức tranh khác về cơ thể con người, gắn nó với một ý nghĩa sâu sắc hơn. Các nghệ sĩ cũng tạo ra những bức tranh nude để thể hiện cảm xúc và cảm xúc mà người xem có thể kết nối, nhìn nhận nude một cách khác biệt. Trong triển lãm “NUDE”, họa sĩ Nguyễn Xuân Hoàng chia sẻ: “Tôi có một con mắt tưởng tượng, nó “đối chiều” với con mắt hiện hữu. Bằng cách đó cái nhìn của tôi không bị giới hạn trong con mắt của hiện hữu. Tôi gọi con mắt tưởng tượng của mình là “phối cảnh ngược”. Và nếu tôi nhìn từ trái đất bằng phối cảnh ngược thì một hạt cát trên Sao hỏa có thể che lấp cả bầu trời. Điểm nhìn từ tôi luôn bắt đầu bằng nhỏ nhất, so với vạn vật. Hoà sắc và tạo hình góp phần không nhỏ để bổ xung vào cái nhìn của con mắt tưởng tượng này. Đó là cách mà tôi nhìn bằng “phối cảnh ngược”.

Tác phẩm của Lê Minh Châu

Vẻ đẹp trong nghệ thuật chủ yếu mang tính tinh thần, nhưng mẫu số chung là tác phẩm của nghệ sĩ phải đem đến cho người xem một sự rung động, và họ thấy được vẻ đẹp của nó.

 Kể câu chuyện về nude tại triển lãm “NUDE”, hai chị em nữ họa sĩ trẻ Lê Bảo Ngân và Lê Minh Châu được đồng nghiệp nhận định là có “hướng vẽ khá hay”. Hai nữ họa sĩ trẻ đã cống hiến cho nghệ thuật bằng cách tạo điều kiện cho các họa sĩ và người thưởng lãm nghệ thuật một không gian chiêm ngưỡng nghệ thuật mới, là phòng tranh Beaux - Arts de HiGGS. Beaux - Arts de HiGGS được thành lập vào tháng 9 năm 2022.  Với tình yêu nghệ thuật chân chính, nơi đây đã hội tụ được nhiều nghệ sĩ thành danh trong nước và quốc tế. Trải qua 3 sự kiện, gồm trưng bày những tác phẩm hội hoạ truyền thống, nghệ thuật đương đại và hoạt động đấu giá tác phẩm mỹ thuật của các hoạ sĩ làm từ thiện 100%. “NUDE” là sự kiện mỹ thuật mở màn đầu tiên của năm 2023.

Và tại triển lãm này, hai nữ họa sĩ trẻ đã đem đến cho người xem một cách nhìn, cách nghĩ mới về nude. Nữ họa sĩ trẻ Lê Minh Châu gửi gắm thông điệp đến khán giả: “Vẻ đẹp của con người là điều vô hạn, nude cũng là một phần của nó. Đứng trước đôi bạn mẫu trẻ, những xúc cảm chân thật được tôi gửi vào tác phẩm của mình (ràng buộc và giải phóng, e ấp và trần trụi, dục cảm trong trẻo và mơ hồ về tình yêu của đôi bạn mẫu hay bản thể của chính mình)”. Lê Bảo Ngân cũng chia sẻ: “Với tôi hội họa là câu chuyện thầm thì của mình được tự sự bằng hình và màu sắc trên toan, ngôn ngữ tôi thể hiện là sự thô mộc, run rẩy và tối giản. Nude là cái nhìn thấy bằng mắt, cái tôi đón nhận trong tâm trí là một niệm cô đơn thăm thẳm, còn tôi đóng khung mình.”

Vì nghệ thuật là mang đến cho sáng tạo một tinh thần tích cực mà không có gì đẹp hơn bằng vẻ đẹp của con người, đấy là điều mà “NUDE” muốn hướng đến. Họa sĩ Nguyễn Xuân Đam thực hiện 3 bức tranh trong những ngày workshop, mô tả “khu vườn địa đàng trong tâm trí mà mỗi chúng ta khao khát, nơi con người trút bỏ mọi u sầu, băng qua mọi cám dỗ để tận hưởng những dục vọng thầm kín nhất.” 

Những bức tranh nude cũng giúp chúng ta đánh giá cao bản thân, đặc biệt là cơ thể của chúng ta, vẻ đẹp, sức mạnh và sự đoàn kết của mọi người thuộc mọi tầng lớp xã hội. Họa sĩ Ngô Thành cho biết: “Nude là một đề tài nhiều cảm xúc khi tôi vẽ, tôi muốn tìm sự gợi cảm tinh khiết bằng tông màu đen trắng là chủ đạo, cùng với cách dùng bút pháp khoáng đạt nhưng gợi ra tình cảm mà 2 bạn mẫu trẻ đưa đến xúc cảm trong tác phẩm của tôi!”

Như đã nói, nỗi khổ của nude là rất dễ bị quy chụp là “đồi trụy”, và thực tế là nhiều nghệ sĩ cũng rất nhiệt tình đóng góp cho sự quy chụp ấy, khiến những người làm nghệ thuật chân chính cảm thấy day dứt, đau khổ. Họ đau khổ khi cái nhìn của công chúng vào mỹ thuật bị lệch lạc. Nude đương đại với nhiều phong cách thể hiện càng khiến cách công chúng nhìn về nude thêm đa dạng. Chúng ta đang ở thế kỷ 21, lẽ đương nhiên, nếu nghệ sĩ bắt chước nude của thời kỳ cổ đại hay Phục hưng, Hậu Ấn tượng hoặc các bậc thầy nghệ thuật thế kỷ trước, thì nghĩa là ta đã không có sự tiến bộ.

Dù vậy, nghệ thuật nude nói chung đã thay đổi, nhưng mục đích chính của nude hầu như không thay đổi, đó là nắm bắt hình thể và tâm hồn con người. Đã đến lúc người ta cần phải hiểu rằng nude là một phần rất bình thường của cuộc sống, tuy nhiên, nó là một phần thú vị và hấp dẫn của nghệ thuật.

Ngân Giang

Nguồn Văn nghệ số 16/2023