Trước dư luận rất “nóng” về nhiều vấn đề trong ngành Y tế nước nhà hiện nay, có vị chức quyền cấp cao đã muốn “bóp phanh” khi nhắc nhở dư luận đừng quên công lao và sự hy sinh của các thầy thuốc trong các đợt chống dịch vừa qua…
Là một bệnh nhân hơn 80 tuổi, từ ngày còn là thanh niên trên các công trường xây dựng, tiếp đến là những năm tháng chiến đấu ở tuyến lửa, may mắn sống đến hôm nay, tôi không tính hết bao nhiêu lần vào - ra bệnh viện, thiết nghĩ những trải nghiệm đó cùng một số nhận thức học hỏi được qua bạn bè quen biết và cả người thân trong gia đình từng suốt đời cống hiến cho ngành Y, nên xin được bàn luận và góp đôi ý kiến với một ngành đặc biệt liên quan đến toàn xã hội, đang đứng nơi “đầu sóng ngọn gió”…
Việc một số quan chức nhắc nhở dư luận đừng quên công lao to lớn của hàng vạn thầy thuốc, nhất là trong các đợt chống dịch gần đây là đúng và cần thiết. Nói cho công bằng, không chỉ trong chống dịch, mà trong hoàn cảnh bình thường, ở khắp đất nước ta, suốt ngày dài đến đêm thâu, luôn có hàng chục vạn nhân viên ngành Y đang hết lòng vì bệnh nhân, với tinh thần “lương y như từ mẫu”. Bản thân tôi không bao giờ quên sự chăm sóc tận tình của Viện Mắt Trung ương, trong đó có giáo sư Viện trưởng khi tôi bị tai nạn mù mắt bên phải từ 60 năm trước; cũng làm sao quên được bác sĩ Mai đã cứu tôi thoát chết vì sốt rét năm 1966 tại khu rừng La Trọng trên đường Trường Sơn ác liệt. Hình ảnh người thầy thuốc thường hiện ra trong áo choàng trắng tinh khiết, nhưng tôi lại nhớ bác sĩ Mai với khuôn mặt đen nhẻm do vừa hướng dẫn các y tá cách đốt than sưởi ấm bệnh nhân mà khói bốc ra không bị máy bay địch phát hiện...
Nhưng chính là để bảo vệ danh dự cho những thầy thuốc chân chính, thì cần phải mạnh tay “mổ xẻ” những bê bối trong ngành Y hiện nay. Điều đó là đúng và cần thiết. Những vụ như mua bán thuốc ung thư giả, vụ đại án Việt Á, những gian lận trong đấu thầu xây bệnh viện và mua sắm trang thiết bị, thuốc… mà báo chí đã nêu gần đây chỉ như mụn nhọt nổi ngoài da; cứ cắt gọt hoặc bôi thuốc lành chỗ này sẽ lại bung chỗ khác, bởi nguồn gốc căn bệnh chưa được phơi bày triệt để và có phương thuốc điều trị đích đáng. Ở những cấp chỉ đạo của ngành Y, do nhiều lý do nên đã rời xa mục đích tối thượng cao đẹp của mình, đi ngược “Lời thề Hippocrates” mà nhiều trường Y thời hiện đại đã biên soạn lại, trong đó có câu: “Coi nghề thầy thuốc mà tôi đã tự chọn như một con đường cứu người và giúp đời, chứ không xem như một phương tiện thương mại”.
Nhà văn – Dược sĩ cao cấp Trần Thanh Cảnh, cho biết: Thời Hy Lạp cổ đại, ngành Y đã có câu “Xác phàm của các ngươi là nguồn lợi lộc bất tận của chúng ta!” Và hiện nay ở một nước giàu có, văn minh như Mỹ, tệ nạn ngành Y làm giàu trên thân xác bệnh nhân vẫn xảy ra. Trong cuốn “Ung thư – sự thật, hư cấu, gian lận và những phương pháp chữa lành không độc hại” của Ty Bollinger (NXB Thế Giới tái bản lần 4 năm 2019) đã công bố hàng loạt vụ bê bối móc ngoặc giữa FDA (Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ) với các Công ty Dược. Từ thời cổ đại cho đến nước Mỹ hiện đại nổi tiếng có luật pháp chặt chẽ mà còn thế, huống chi ở một đất nước còn nhiều thứ chưa hoàn thiện sau chiến tranh và gần như cả xã hội lại đua nhau làm giàu và hưởng thụ sau nhiều thập kỷ nghèo khó như Việt Nam? Trong tình thế đó, một trong nhiều nguyên nhân khiến ngành Y rời xa mục địch cao đẹp của mình, là do nhiều cán bộ và nhân viên ngành Y đã nhiễm nặng bệnh tham giàu của xã hội hiện nay. Nhà văn, bác sĩ Vũ Oanh khi bàn về ngành Y hiện nay, đã chia sẻ với tôi là anh “không những chỉ xấu hổ, mà thấy đau buồn vì nhiều đồng nghiệp gian lận với người bệnh, tham nhũng với công quĩ. Họ cũng là nạn nhân của “dịch tham nhũng” trong xã hội hiện nay.
Như thế, “căn bệnh” của ngành Y hiện nay có thể thấy ở bất cứ ngành nào, tuy mức độ khác nhau. “Bài thuốc” chữa căn bệnh xã hội khó cứu vãn này là một đề tài khác. Nhưng cũng tương tự như trong Đại dịch Covid vừa qua, các thầy thuốc phải được phòng hộ tối ưu để không “nhiễm bệnh”. Cũng cần nhấn mạnh lại, không chỉ trong Đại dịch vừa qua, ngành Y luôn luôn có vị thể đặc biệt, do quan hệ đến sức khỏe và tính mạng hàng triệu muôn dân; hơn thế, ngành Y còn là “bộ mặt” thể hiện rõ nhất trình độ văn minh, nhân đạo, cả sự ổn định, thịnh suy của đất nước, nên càng cần sự trong sáng, cần có những điều kiện bảo đảm thực hiện được sứ mạng đặc biệt của mình.
Là người “ngoại đạo”, tôi chỉ xin góp vài ý kiến để những cơ quan, những người có trách nhiệm với ngành Y, với đất nước tham khảo. Trước mắt, trong tình hình căn bệnh xã hội đã thâm nhập vào nhiều cấp, nhiều ngóc ngách của ngành Y thì biện pháp có tính “chữa cháy” vẫn phải là quyết liệt vạch mặt những kẻ núp ngành Y để làm giàu bất chính, không chỉ với vụ Việt Á. Những con người trung thực ở ngành Y không thiếu. Các cơ quan chức năng nếu có sự cộng tác hiệu quả của những người chân chính trong ngành Y, thì sẽ đủ sức bóc tách những hoạt động mờ ám trái với sứ mệnh cao đẹp của ngành Y để không một ai trong ngành Y còn cảm thấy xấu hổ, như rất nhiều thầy thuốc chân chính đã bày tỏ sau vụ Việt Á.
Về lâu dài, ngành Y không thể mãi “nóng”, hiểu theo ý “đốt lò” mà luôn phải ấm áp tình người. Đó chính là “Nhân Thuật” mà Hải Thượng Lãn Ông đã gọi ra. Không phải vô cớ mà các bệnh viện trước đây được gọi là “Nhà Thương”. Do vậy, vấn đề quan trọng lâu dài là làm sao người hoạt động ngành Y giữ được bản chất tốt đẹp đó. Các Trường Y và các cơ sở hoạt động ngành Y cần luôn luôn nhắc lại “Lời thề Hippocrates” và những điều răn của danh y Hải Thượng như đã nêu ở trên. Hai nội dung nêu trên rất đầy đủ, nhưng khá dài và cách diễn đạt có thể không thật thích hợp với con người hiện đại. Do đó, từng thời điểm, từng cơ sở cần chọn những điều cần thiết nhất, “biên soạn” lại cho thật dễ hiểu. Ví như hiện nay, theo tôi, tại các Trường Y cần nêu khẩu hịệu lớn: “Muốn làm giàu, đừng vào ngành Y!”. Tất nhiên, cần hiểu “làm giàu” ở đây bao hàm sự “bất chính”, còn tại các Bệnh viện và cơ sở hoạt động khác thuộc ngành Y có thể là câu: “Đã làm ngành Y, đừng dở trò buôn bán!”.
Tựu trung, vấn đề cốt tử là phẩm chất con người làm ngành Y. Và như vậy, những bê bối trong ngành Y hiện nay, ngoài “nhiễm bệnh xã hội” về thói hưởng thụ, ganh đua làm giàu vô độ và nạn tham nhũng, còn có nguồn gốc sâu xa từ chất lượng giáo dục của nhà trường và gia đình; cũng có nghĩa là hầu như tất cả chúng ta, ít nhiều đều có phần trách nhiệm.
Còn nhiều vấn đề về ngành Y cũng không kém quan trọng, như: Chất lượng nghiên cứu khoa học; bảo đảm chế độ lương và phụ cấp cho y, bác sĩ sao cho tương xứng; tổ chức khám chữa bệnh hay sử dụng thuốc bảo hiểm y tế như thế nào cho khỏi lãng phí (hàng vạn người già và bệnh nhân mãn tính, hàng tháng phải đội mưa nắng, chen chúc đến bệnh viện chỉ để nhận mấy thứ thuốc như lần trước và chưa hẳn đã cần thiết…); quan tâm nhiều hơn đến việc hướng dẫn ăn uống, sinh hoạt để ngày càng ít bệnh nhân, thay vi mong bệnh viện đông đúc để tăng thu nhập v.v...
Chúng ta đều biết, cơ thể con người là một bộ máy kỳ diệu của Tạo hóa, cho nên công việc ngành y “chữa chạy” cho “bộ máy” vi tế ấy là cực kỳ khó khăn, không thể có kết luận vội vàng và duy nhất đúng. Xem ra, có quá nhiều chuyện để bàn đến ngành Y hiện nay. Chỉ xin góp đôi điều với mong muốn ngành Y vẫn sẽ mãi mãi là điểm sáng thể hiện tính nhân văn của cả xã hội và người làm ngành Y hoàn toàn có quyền tự hào với sứ mệnh cao đẹp của mình, chứ không việc gì phải xấu hổ vì những vụ việc tiêu cực, phạm pháp như thời gian qua…
Và như thế, cuộc “mổ xẻ” ngành Y sẽ tạo môi trường sinh thái tốt lành, dọn dẹp rác rưởi để “đường thông hè thoáng” cho đội ngũ những lương y luôn được ngẩng cao đầu trên mỗi bước đi trước muôn vàn ánh mắt kính trọng và yêu thương của toàn xã hội!
Nguồn Văn nghệ số 29/2022
