Một nhóm tác giả truyện phi hư cấu, bao gồm cả những người đoạt giải Pulitzer, đã tham gia một vụ kiện tập thể chống lại OpenAI và Microsoft. Các nguyên đơn cáo buộc các công ty vi phạm bản quyền bằng cách sử dụng tài liệu cho các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) làm nền tảng cho chatbot ChatGPT phổ biến và các công nghệ khác. Để biết chi tiết về lý do tại sao các nhà văn không hài lòng với AI và liệu cuối cùng họ có thể trở thành đối thủ cạnh tranh hay không, tham khảo câu chuyện sau đây.

Các nhà văn không hài lòng với AI và liệu cuối cùng họ có thể trở thành đối thủ cạnh tranh hay không?... Ảnh minh hoạ Trí tuệ nhân tạo” đang ngày càng ảnh hưởng và chi phối con người. Nguồn: cafef.vn

CHÚNG TÔI ĐẾN TÒA ÁN

Tháng 11 năm ngoái, nhà văn kiêm biên tập viên của tờ Hollywood Reporter, Julian Sancton, đã đệ đơn kiện lên tòa án liên bang Manhattan (Mỹ). Vụ kiện này là vụ kiện đầu tiên chống lại OpenAI, nhà phát triển chatbot nổi tiếng ChatGPT, cũng nêu tên Tập đoàn Microsoft là bị đơn. Nguyên đơn lưu ý rằng gã khổng lồ Công nghệ thông tin đã đầu tư hàng tỷ đô la vào một công ty khởi nghiệp AI và cũng tích hợp các phát triển OpenAI vào các sản phẩm của riêng mình.

Và vào cuối tháng 12, một nhóm gồm 11 tác giả văn học khoa học nổi tiếng đã tham gia vụ kiện của Sancton, bao gồm Taylor Branch, Stacey Schiff và Kai Bird, tác giả cuốn tiểu sử về người tạo ra bom nguyên tử, Robert Oppenheimer, American Prometheus.

Cuốn sách đã đoạt giải Pulitzer và năm 2023 được chuyển thể thành phim Oppenheimer, do Christopher Nolan đạo diễn. Các nguyên đơn nổi tiếng đã cáo buộc OpenAI và Microsoft vi phạm bản quyền trong việc họ sử dụng tài liệu cho các mô hình AI làm nền tảng cho chatbot ChatGPT và các công nghệ khác.

Luật sư của các nhà văn, Rohit Nath cho biết: “Các bị cáo đang kiếm được hàng tỷ USD từ việc sử dụng trái phép sách phi hư cấu và tác giả của những cuốn sách này xứng đáng được bồi thường công bằng cho việc này”.

MỐI ĐE DỌA DANH TIẾNG

Ngày nay, các tác giả đã đệ đơn kiện lên tòa án liên bang Manhattan, đang yêu cầu các công ty Công nghệ thông tin bồi thường với số tiền chưa được xác định, cũng như lệnh cấm sử dụng tác phẩm của họ. Điều đáng chú ý rằng đây không phải là vụ kiện đầu tiên như vậy đối với OpenAI: vào tháng 9 năm ngoái, Hiệp hội tác giả Hoa Kỳ và 17 nhà văn đã đệ đơn kiện tập thể chống lại nó.

Các tác giả nghi ngờ rằng tác phẩm của họ đã được đưa vào tài liệu đào tạo của mô hình, vì ChatGPT có thể kể lại những chi tiết trong sách của nguyên đơn mà không có trong các bài đánh giá đăng trên Internet. Như đã lưu ý trong vụ kiện, tình trạng này đe dọa cả thu nhập và danh tiếng của các nhà văn. Sự phát triển của AI và mạng lưới thần kinh dẫn đến việc người dùng sử dụng chatbot để viết những câu chuyện bắt chước phong cách của người khác, sau đó bán chúng, đôi khi dưới tên của chính các nhà văn nổi tiếng.

Andrei Natashkin, người sáng lập và Giám đốc điều hành của Mirey Robotics, một chuyên gia về AI và mạng lưới thần kinh, cho biết: “Quan điểm của các nguyên đơn rất rõ ràng: theo quan điểm của họ, các công ty OpenAI và Microsoft sử dụng kết quả công việc của họ miễn phí mà không phải trả tiền bản quyền”, ông nói trong một cuộc phỏng vấn với Izvestia. “Đồng thời, có nguy cơ rằng, khi học hỏi từ nội dung chất lượng cao, mạng lưới thần kinh sẽ sớm có thể tự tạo ra nội dung đó và do đó gây ra sự cạnh tranh nghiêm trọng cho các tác giả.

AI SỞ HỮU QUYỀN ĐỐI VỚI TÁC PHẨM  DO AI TẠO RA?

Hầu hết các quốc gia đã đi theo con đường quy định việc sử dụng mạng lưới thần kinh. Theo chuyên gia này, việc các nhà văn đệ đơn kiện lên tòa án Mỹ đã trở thành một sự kiện thời sự lớn và một lần nữa thu hút sự chú ý đến các vấn đề phát triển của mạng lưới thần kinh. Đồng thời, “lập trường im lặng” của ChatGPT cũng rất đáng chú ý - OpenAI thường tự định vị mình là một công ty cực kỳ cởi mở, đưa ra nhận xét nhanh chóng về bất kỳ sự kiện nào thông qua mạng xã hội của mình.

SỰ TINH TẾ CỦA PHÁP LUẬT

Vụ kiện tập thể cũng đáng chú ý vì lần đầu tiên, Tập đoàn Microsoft đã được công bố trong quá trình này, mặc dù không liên kết trực tiếp với OpenAI nhưng là một trong những nhà đầu tư vào dự án, Andrey Natashkin lưu ý. Tuy nhiên, một câu hỏi hợp lý được đặt ra: nếu các nguyên đơn không hài lòng với việc các tập đoàn lớn đang tài trợ cho dự án, thì tại sao chỉ có một công ty có tên trong vụ kiện: Microsoft? Người đối thoại của Izvestia cho biết: “Một điểm khác chưa hoàn toàn rõ ràng là việc đánh giá tác hại gây ra”. “Trong tình hình hiện tại, nhìn chung vẫn chưa rõ làm thế nào các tác giả có thể đánh giá tác hại này và cách tính toán mức độ thiệt hại.”

Theo Olga Peskova, giáo sư tại Trường Truyền thông thuộc Trường Kinh tế Cao cấp (HSE), mối nguy hiểm chính mà cộng đồng văn học và báo chí nhận thấy ở công nghệ AI là sự cải tiến của các mô hình tổng quát được đào tạo liên tục trên một mảng văn bản và đã sản xuất nội dung theo nhiều thể loại và phong cách khác nhau, đồng thời họ cũng có thể “giả mạo” phong cách của Stephen King hay Nabokov.

Về vấn đề này, Peskova nhớ lại cáo buộc chống lại Viktor Pelevin về việc mượn cốt truyện từ các tác giả ít tên tuổi - chẳng hạn như Konstantin Anikin (tiểu thuyết Nult) hoặc Olga Gradova (tiểu thuyết Dance with Life). Như giáo sư giải thích, Pelevin đóng vai trò là “người tạo ra một câu chuyện mới dựa trên các tác phẩm hiện có”. Olga Peskova lưu ý: “Tuy nhiên, bất kỳ nỗ lực nào của luật sư nhằm chứng minh thực tế là đạo văn hoặc vay mượn đều không thành công”.

Chuyên gia giải thích rằng bản quyền ít nhiều được tôn trọng trong ngành công nghiệp âm nhạc, nơi việc ghép bảy nốt liên tiếp hoặc năm từ trở lên cho bài hát có thể bị coi là đạo văn. Nhưng trong văn học và văn xuôi, đây chỉ có thể là những đoạn văn bản được sao chép - dán - và các mô hình AI tạo sinh đã học cách tránh được vấn đề này một cách thành công.

ĐỐI THỦ CẠNH TRANH KỸ THUẬT SỐ

Theo Olga Peskova, các mô hình AI sáng tạo ngày nay đạt được tính nguyên bản 100% của văn bản. Vì vậy, nhà văn hiện không thể chứng minh hay bảo vệ quyền lợi của mình ở cấp độ cốt truyện hay thiết kế. Tuy nhiên, như Andrey Natashkin lưu ý, về mặt lý thuyết, vụ kiện tại Tòa án Liên bang Manhattan có thể thiết lập một quy tắc mà sau đó sẽ được các tòa án Hoa Kỳ sử dụng khi đưa ra quyết định trong những trường hợp tương tự.

Và trong khi các nhà văn đang cố gắng bảo vệ bản quyền của mình trước tòa, cuộc tranh luận vẫn tiếp tục diễn ra về việc liệu cuối cùng AI có thể trở thành đối thủ cạnh tranh chính thức của họ trong việc tạo ra các tác phẩm hay không. Theo luật sư kiêm nhà văn Nikita van Lahti, ngày nay rất có thể AI sẽ nhanh chóng chiếm lĩnh một phân khúc đáng kể trên thị trường văn học và thay thế một lượng lớn nhà văn… Olga Peskova lưu ý: “Trong tương lai gần, người đọc sẽ không thể phân biệt được một văn bản “sống” với một văn bản mang tính khái quát; điều này vốn đã khá khó khăn rồi. - Có lẽ ChatGPT “viết” có cấu trúc và thành thạo hơn, nhưng văn bản của nó giống với những bản dịch hay…”

Theo Nikita van Lahti, các tác phẩm do AI tạo ra chủ yếu đe dọa những người viết ma (hay còn gọi là “người  đen văn học”), nhà biên kịch và những người tạo ra văn học thích hợp bằng cách sử dụng các mẫu, thuật toán và sơ đồ. Đồng thời, đối với những tác giả làm việc theo phong cách cá nhân, sẽ có rất ít thay đổi: một số tem hiện chiếm 80-90% giá sách sẽ được thay thế bằng những tem khác. Đổi lại, Olga Peskova dự đoán sự xuất hiện của một xu hướng hướng tới tính xác thực, trong đó các văn bản, cốt truyện, câu chuyện và tiểu thuyết gốc sẽ có nhu cầu. Người đọc sẽ muốn chắc chắn rằng cuốn sách mình đang cầm trên tay được viết bởi một con người chứ không phải bởi một cỗ máy vô hồn. Theo Peskova, các nhà văn Nga không sợ sự xuất hiện của kỷ nguyên AI trong văn học. Giáo sư kết luận: “Thứ nhất, họ kiếm được tương đối ít trong lĩnh vực bán lẻ so với các đồng nghiệp nước ngoài; thu nhập chính của họ là hợp đồng với một nhà xuất bản”. “Và thứ hai, độc giả thích một món ăn dễ tiêu hóa từ mô hình sáng tạo không phải là độc giả của họ.” Nó không đáng để đấu tranh.

Đoàn Tuấn Dịch theo Izvestia (Nga)

Nguồn Văn nghệ số 3/2024