Có một thực tế là, dù con người có định nghĩa thế nào, có phân chia các trường phái ra sao, nghệ thuật cao cấp chỉ dành cho/ hay chỉ một nhóm nhỏ tinh hoa có thể thưởng thức...thì nghệ thuật luôn hiển hiện khắp mọi nơi, từ những hoa văn tự nhiên trên cơ thể động vật, vẻ đẹp của cỏ cây hoa lá đến những tác phẩm được tạo ra bởi con người.

Leo Tolstoy đã định nghĩa nghệ thuật là: “… hoạt động mà một người, sau khi trải qua một cảm xúc, cố ý truyền nó cho người khác”. Trong khi một số ít quan tâm đến sự đan xen giữa các đối tượng sáng tạo và thẩm mỹ, nghệ thuật đã có mặt trong các nền văn minh của loài người. Nghiên cứu khoa học gần đây cho chúng ta thấy rằng điều này không phải là ngẫu nhiên nghệ thuật làm cho cuộc sống của chúng ta tốt hơn.

Nghệ thuật khiến chúng ta say mê. Tại sao?

Các nhà khoa học thần kinh đã đặt ra câu hỏi: điều gì xảy ra bên trong bộ não khi chúng ta ngắm nhìn một tác phẩm nghệ thuật? Câu trả lời thật đáng kinh ngạc: Bộ não của chúng ta tiết ra dopamine, hormone tạo khoái cảm. Nó được kích hoạt khi chúng ta thưởng thức âm nhạc hay nhìn thấy người chúng ta yêu thương. Nghiên cứu này được thực hiện bởi các nhà sinh học thần kinh ở London vào năm 2012. Những người tình nguyện được mời đến và thưởng thức các kiệt tác. Kết quả cho thấy nghệ thuật không thể chối cãi có thể kích thích cảm xúc của chúng ta như thế nào.

Nghệ thuật kết nối chúng ta    với nhau.

Nghệ thuật nên được trải nghiệm cùng nhau. Xem một tác phẩm nghệ thuật và sau đó thảo luận về nó với bạn bè của bạn hoặc những người khác tại một cuộc triển lãm là một cách tuyệt vời để gắn kết mọi người lại với nhau, đồng thời cho phép hiểu nhiều cách diễn giải về cùng một tác phẩm. Về bản chất, một tác phẩm nghệ thuật không nhất thiết phải được yêu thích, nhưng nó phải có khả năng khơi gợi những cảm xúc chân thực trong lòng người xem. Cho dù những cảm xúc này là yêu, ghét hay thờ ơ, cần phải có một cảm giác. Từ “thẩm mỹ” trong tiếng Hy Lạp aïsthésis có nghĩa là “cảm giác”.

Có thể so sánh cảm xúc của mình với cảm xúc của người khác cho phép chúng ta xác định rõ hơn tính cách cá nhân của mình. Chúng ta cũng có thể khẳng định cá tính của mình thông qua những cung bậc cảm xúc độc đáo mà chúng ta trải qua.

Nghệ thuật cân bằng chúng ta.

Vào năm 300 trước Công nguyên, nhà triết học Hy Lạp Aristotle hiểu rằng nghệ thuật là một vấn đề xã hội. Do đó, ông ủng hộ việc biểu diễn trên sân khấu để kích động sự “thanh trừng đam mê” trong công chúng. Đây được gọi là “catharsis”.

Ý tưởng là cho phép khán giả trải nghiệm những cảm xúc mạnh mẽ thông qua một buổi biểu diễn. Do đó, nhà hát có chức năng tái tạo để làm sạch lĩnh vực cảm xúc của chúng ta và tạo ra một cầu nối lành mạnh giữa cảm xúc bình thường của khán giả và cảm xúc phi thường của các nhân vật trong rạp hát.

Freud coi nghệ thuật như một lối thoát. Đối với khán giả, nó đại diện cho một sự giải thoát cho phép anh ta thoát khỏi thực tế để nếm trải giấc mơ của người khác và giải thích các tác phẩm theo cách của riêng mình. Có một điều mà nghệ thuật có thể làm, là khẳng định lại với ta rằng nỗi đau là một điều rất bình thường.

Một tác phẩm nghệ thuật u tối không cần phải khiến ta thấy phiền muộn. Thay vào đó, nó có thể khiến ta thấy được chào đón, khi công nhận nỗi đau là một phần tồn tại trong tất cả mọi người. Nghệ thuật khẳng định với ta rằng, mọi cuộc đời tốt đẹp đều đong đầy những lo lắng, đớn đau, cô đơn và phiền muộn bên trong ấy. Khi ta bị xúc động bởi một tác phẩm nghệ thuật, có thể bởi vì tác phẩm ấy mang bên trong một lượng tinh túy của những phẩm chất mà ta đang cần thêm trong cuộc sống của mình.

Điều ấy không chỉ xuất hiện ở cá nhân, mà còn xuất hiện ở cả một quốc gia, một cộng đồng. Và chính sức mạnh của nghệ thuật giúp ta cảm thấy toàn vẹn hơn, cân bằng hơn và lành mạnh hơn.

Nghệ thuật cho phép chúng ta khám phá bộ não của mình.

Có một loại hình nghệ thuật đặc biệt thúc đẩy bộ não của chúng ta. Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy rằng chúng ta hầu hết bị thu hút bởi nghệ thuật trừu tượng.

Thật vậy, Nghệ thuật Trừu tượng giải phóng bộ não của chúng ta khỏi thực tế, cho phép nó luân chuyển trong chính nó, tạo ra các liên kết cảm xúc và nhận thức mới, và kích hoạt các trạng thái khó tiếp cận hơn nhiều. Quá trình này có lợi vì nó cho phép khám phá các phần của não mà trước đây chưa được biết đến.

Nghệ thuật phát triển năng lực trí tuệ của chúng ta:

Sử dụng MRI, các nhà nghiên cứu có thể liệt kê tám khía cạnh phát triển não bộ của trẻ em được tối ưu hóa bằng thực hành nghệ thuật: khoảng chú ý; khả năng khác biệt; sự ghi nhớ; biểu diễn hình học; phát lại và sắp xếp thứ tự; ngữ nghĩa; tâm hồn rộng mở và lòng khoan dung; phức tạp.

Nghệ thuật giúp ta có hy vọng.

Một sự thật hiển nhiên nhưng cũng ấn tượng rằng những tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng nhất trên thế giới chỉ thể hiện những thứ đẹp mắt và đôi lúc khiến người ta tự hỏi, “Có phải trong nghệ thuật người ta đã quên mất sự khốc liệt của thực tại rồi sao?”.

Nhưng thực tế thì có lẽ ta chẳng phải lo. Bởi nghệ thuật được làm ra không phải để ta quên đi những điều xấu xa, mà để đôi lúc ta được khỏa khuây giữa bộn bề muộn phiền âu lo và đớn đau của cuộc sống. Đó là lý do những gì đẹp đẽ lại quan trọng, bởi đó là biểu tượng của hòa bình, thứ mà ta luôn hướng tới và coi là thành tựu lớn lao nhất của cuộc đời. Sự mĩ miều của những bông hoa ấy, và bầu trời trong xanh kia, với những đứa trẻ tung tăng trên đồng cỏ là niềm hy vọng, được gói gọn lại và bảo quản trong những tác phẩm nghệ thuật, chờ ta dùng đến khi nào ta cần.

Cuối cùng, nghệ thuật xoa dịu những tổn thương và giúp ta trân trọng cuộc sống.

Nghệ thuật, dưới mọi hình thức, đều thu hút sự tham gia của bán cầu não trái và phải của con người. Nó mang lại cho khuôn mặt những vết sẹo vô hình. Những người bị tổn thương về tinh thần, do một cú sock nào đó, đặc biệt là những chiến binh trải qua các cuộc chiến tranh, cho rằng việc nhìn vào tác phẩm đại diện cho những gì họ nhìn thấy khiến trải nghiệm của họ ít bị ảnh hưởng hơn. Quá trình sáng tạo liên quan đến việc làm nghệ thuật thậm chí có thể giúp một người chữa lành những vết thương vô hình. Thông qua nghệ thuật, trẻ em và người lớn có thể khám phá những cảm xúc khó thể hiện nhất.

Nói cách khác, sáng tạo, tham gia hoặc thưởng thức nghệ thuật dưới bất kỳ hình thức nào đều mang lại lợi ích cao cho chúng ta và do đó chúng ta sống tốt hơn, những người xung quanh chúng ta!

Thế đấy, nghệ thuật cố ý hoặc có thể là vô tình mang đến cho ta những cảm nhận mới mẻ hơn về cuộc sống, và cũng giúp ta có cái nhìn tích cực hơn về thực tại. Và nghệ thuật vẫn luôn tồn tại bấy nay trong lịch sử của loài người, kể từ thời kì đồ đá bằng sự hiện diện của những bức họa trong hang động, với mục đích trở thành “một nguồn hỗ trợ và khuyến khích vô hạn cổ vũ chúng ta trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình”.

Gia Hân

Nguồn Văn nghệ số 6/2023