Chiều tối ngày 27/9, tại Bảo tàng văn hóa dân gian Hội An (62 Bạch Đằng, phường Minh An, Hội An), đã khai mặc triển lãm ảnh Nghệ thuật “Múa Thiên Cẩu ở Hội An”, của Nhiếp ảnh gia Quảng Hải – Phó Chủ tịch Hội nhiếp ảnh nghệ thuật thành phố Đà Nẵng.

Triển lãm do Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An tổ chức, chào mừng sự kiện thành phố Hội An đón nhận danh hiệu “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lễ hội truyền thống, tập quán xã hội và tín ngưỡng Tết Trung thu ở Hội An”.

Là người rất yêu thích loại hình trình diễn dân gian đặc trưng: nghệ thuật múa Thiên Cẩu, với mong muốn góp phần khôi phục hoạt động múa Thiên Cẩu, Nghệ sỹ nhiếp ảnh Quảng Hải đã dành nhiều tâm huyết, đầu tư nghiêm túc, thực hiện công trình nhiếp ảnh “Nghệ thuật múa Thiên Cẩu”, trong thời gian dài tại 9 di tích có giá trị lịch sử, kiến trúc nghệ thuật ở Khu phố cổ và 1 địa điểm là cơ sở chế tác đầu Thiên Cẩu của nghệ nhân (Hội An). 

Múa Thiên Cẩu thì không xa lạ với công chúng, nhưng đề tài sáng tác, mang dấu ấn sáng tạo về múa Thiên Cẩu, mà Nghệ sỹ Quảng Hải triển lãm lần này, thì lại là đề tài mới, chưa có ai thể hiện và cuối cùng, anh đã có một triển lãm riêng. Qua đây, điều tôi muốn nhắn gửi các nghệ sỹ nhiếp ảnh, đó là: Hãy cố gắng tìm tòi, tư duy về đề tài trong sáng tác. Hãy chọn cho mình một hướng đi riêng trong chủ đề tư tưởng lẫn nghệ thuật. Nói cách khác, hãy làm điều người khác chưa làm, có vậy mới thu hút được công chúng, nâng cao giá trị đối tượng phản ảnh, nâng cao giá trị tác phẩm”, Nghệ sỹ nhiếp ảnh Ông Văn Sinh – Nguyên Chủ tịch Hội nhiếp ảnh nghệ thuật, Phó Chủ tịch thường trực, Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật thành phố Đà Nẵng, chia sẻ.

Múa Thiên Cẩu đã có từ lâu đời và phát triển mạnh từ đầu thế kỷ XX ở Hội An, đây là hoạt động không thể thiếu trong các nghi thức trừ tà, cầu lộc và góp phần tạo không khí rộn ràng, náo nhiệt ở phố cổ vào những đêm hội Tết Trung thu, các dịp lễ hội trong năm, hay dịp khai trương hàng quán, cửa tiệm, khánh thành công trình. Múa Thiên Cẩu để lại dấu ấn văn hóa sâu sắc trong lòng nhiều người dân phố Hội nói riêng và tỉnh Quảng Nam nói chung. Trải qua thời gian, do nhiều tác động, rồi hoàn cảnh, môi trường xã hội, múa Thiên Cẩu đi vào trầm lắng.

“Từ sau năm 1975 đến đến đầu những năm 2000, vì nhiều lý do khác nhau, múa Thiên cẩu bị mai một, thậm chí tên gọi múa Thiên cẩu bị nhầm lẫn với múa Lân.

Từ năm 2003 đến nay, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa di sản văn hóa chúng tôi, cùng với nhiều cơ quan chuyên môn của thành phố Hội An; các nghệ nhân, nghệ sỹ đã chung tay khôi phục hoạt động múa Thiên Cẩu, ở nhiều góc độ khác nhau (nghiên cứu, chế tác, trưng bày, biểu diễn, nhiếp ảnh, …). Trong đó có Nghệ sỹ nhiếp ảnh Quảng Hải.

Múa Thiên Cẩu lấy hình tượng “Chó nhà trời”, lấy “uy linh thiên binh”, trừ tà khí, yêu ma, trừ hỏa hoạn. Theo truyền thuyết dân gian, linh vật này còn nhả ra mặt trăng báo hiệu một mùa vụ tốt tươi, cuộc sống an lành, có hàm ý cầu tài lộc. Nghệ thuật trang trí, biểu diễn của múa Thiên cẩu, do vậy, cũng đồng hành, hợp theo nhiều nghi thức, ý nghĩa liên quan.

Về hình dáng, Thiên Cẩu có chiếc đầu to (được tạo từ mây, tre, giấy, tô phết nhiều màu rực rỡ theo 5 màu cơ bản trong ngũ hành, sắc đỏ là chủ đạo). Các bộ phận của đầu Thiên Cẩu đều to, có ngấn, gân (phần ót Thiên Cẩu bao giờ cũng có 2 cục u hình nón), trông vẻ hung dữ (khác với đầu Lân, mềm mại hiền hòa hơn). Nhưng có như vậy, Thiên Cẩu mới trấn áp được ma quỷ, đuổi tà khí. Đuôi của Thiên Cẩu lại khá dài (được may từ vải đỏ), có bờm, kết nhiều màu sặc sỡ.

Người múa Thiên Cẩu di chuyển theo thế bộ tấn, chữ Đinh, mỗi bước đều vững chắc (khác với múa Lân, bước đi linh hoạt, uyển chuyển). Nếu với múa Lân (múa Sư tử), chỉ cần 2 người múa, 1 người phụ trách phần đầu (múa chính, đầu Lân có kích thước vừa phải), cùng 1 người múa đuôi; thì với múa Thiên Cẩu, phần đuôi cần có 2 đến 4 người, động tác như múa đuôi Rồng.

Nhịp trống trong múa Thiên Cẩu chậm, trầm hùng thể hiện uy nghiêm của linh vật, hợp với các động tác gắn với tín ngưỡng dân gian (liếm cổng trừ tà; đăng thiên phun lửa, đớp trẻ trừ phong, vái lạy,…). Múa Lân, Sư tử lại có tiết tấu trống nhanh, dồn dập, sôi động, có tính thúc giục, phù hợp với các biến tấu động tác (thế bộ tung, nhảy,…).

Triển lãm ảnh Nghệ thuật “Múa Thiên Cẩu ở Hội An”, là triển lãm cá nhân đầu tiên của nghệ sỹ Quang Hải. Triển lãm đã và đang gửi một thông điệp vừa thiết tha, vừa mạnh mẽ, khẩn thiết, mong ước bảo tồn thành công và phát triển nghệ thuật múa Thiên Cẩu.

Trần Ngọc