Ông là người tiên phong tạo ra hình thức kinh doanh làm tăng giá trị chất lượng nước mắm Việt để món nước chấm này không thể thiếu được trên mâm cơm của người Hà Nội và các tỉnh thành - nước mắm Quảng Tài nức tiếng một thời.

Từ nhỏ đã mày mò tìm hiểu...

Ông Trần Văn Tài sinh năm 1912, Nhâm Tý trong một gia đình nghèo ở làng bánh cuốn Thanh Trì (Hoàng Mai, Hà Nội). Nghề tráng bánh cuốn quê ông được truyền qua nhiều đời và đã rong ruổi khắp phố thị, có mặt trên mọi vùng miền đất nước. Bánh cuốn Thanh Trì mỏng tang như lụa, được thoa một lớp hành mỡ rồi chấm với nước mắm ngon, ăn một lần là nhớ mãi.

Từ nhỏ ông Trần Văn Tài đã nghiện nước mắm nên chủ động tự mày mò tìm hiểu từ các cao nhân, sành ăn trong nghề. Không dừng ở đó, ông Tài còn chủ động đi làm thuê cho các ông chủ buôn nước mắm chuyến ở ngoài cảng. Sau nhiều năm tích lũy kinh nghiệm, vốn liếng trong nghề buôn, ông theo những chuyến thuyền, lần tới các địa danh, các vùng sản xuất nước mắm nổi tiếng ở Cát Hải (Hải Phòng), Ba Làng (Thanh Hóa), Đà Nẵng, Nha Trang, Phan Thiết, Phú Quốc… thời ấy để tìm hiểu, tìm ra nguồn hàng đáp ứng nhu cầu của người dân. Ông chủ động mở cửa hiệu nước mắm Quảng Tài.

Công việc làm ăn cứ thế phất lên nhờ những kinh nghiệm tích lũy từ trước, để rồi trong những lúc trà dư tửu hậu, ông đã bật mí bí quyết chọn nước mắm ngon. Nước mắm ngon là khi mở nắp hũ ra, không cần nếm mà chỉ nghe mùi đã biết nước mắm mặn hay nhạt, thiếu muối hay nhiều muối, đủ nắng hay quá nắng, non nắng. Còn để mua được mẻ nước mắm ngon, chỉ cần moi vài chỗ trong thùng để xem chất lượng nước mắm, tính thể tích thùng quy ra khối lượng, trọng lượng rồi thỏa thuận giá với người sản xuất. Cách tính toán của ông tuy đơn giản nhưng kết quả hầu như không sai. Thỏa thuận giá cả xong xuôi, ông cho người bốc vác xuống thuyền xuôi về Hà Nội.

 Hàng về tới nơi, việc đầu tiên là bảo quản trong các thùng, hũ để nước mắm không bị bẩn, mất chất, và mất đi thứ hương vị đặc trưng. Ông chứa nước mắm trong lu lớn, trong thùng gỗ ghép, hũ sành, đựng trong những kiệu cao bằng đầu người, chôn xuống đất, đậy nắp, vợi ra thùng gỗ chế biến theo tỷ lệ, công thức riêng để bán dần...

Chất lượng, chữ tín níu chân người tiêu dùng

Nước mắm Quảng Tài lâu dần trở thành thương hiệu được người Hà Nội ưa chuộng và trở thành một phần không thể thiếu trong bữa thường ngày. Thứ nước mắm đậm vị truyền thống, hương thơm dịu, thấm vị ngọt, mặn và béo vừa phải, quện với màu nâu vàng, nâu đỏ, vàng rơm hay cánh gián trong suốt, không vẩn đục, tuỳ thuộc vào các vùng nước mắm có màu sắc khắc nhau, thực sự đã làm siêu lòng những tín đồ ẩm thực.

Thành công trên thương trường và được coi là nhà tư sản thời ấy, nhưng ông luôn đối xử một cách tốt nhất với người lao động. Ông không bao giờ“vắt kiệt” sức lao động của người làm thuê, sống đạo đức, tình người. Chưa bao giờ ông coi họ, như những người "làm công ăn lương", "bỏ sức kiếm tiền", "ráo mồ hôi là hết tiền" mà luôn trân trọng công sức của người lao động.

Người dân gánh nước mắm đi bán trên phố ( ảnh TL)

Không chỉ với dòng tộc, ông luôn chia sẻ, giúp đỡ, động viên tinh thần và vật chất với những người gặp khó khăn. Vậy nên người làm thuê luôn làm tốt nhất cho ông. Không chỉ làm giàu cho gia đình, dòng họ, tạo nên thương hiệu, trong những năm kháng chiến chống Pháp, ông còn chủ động nuôi giấu cán bộ cách mạng. Khi bị phát hiện, tài sản mà bao năm  tích cóp đã bị tịch thu, dù chịu nhiều đòn tra tấn dã man của địch nhưng với tấm lòng kiên trung với cách mạng, ông tuyệt nhiên không hé răng nửa lời. Sau này, khi cách mạng thành công, ông cũng không mang thành tích ra khai báo… Ông coi đó là trách nhiệm và nghĩa vụ của người dân, trước những biến động của thời cuộc. 

Ngày ông mất, hình ảnh đoàn người đưa tiễn kéo dài hàng cây số đã in sâu vào trong tâm trí bao người từng được ông giúp đỡ. Ông được xem là tấm gương tiêu biểu cho lối sống trân trọng người lao động và hết mình vì thương hiệu mà các ông chủ doanh nghiêp, bạn trẻ đang khởi nghiệp noi theo./.

Trần Minh Tuấn