Chúng ta đang sống trong không khí hào hùng kỉ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (1954-2024). Với nhiều người, lịch sử là “lửa”, và ngọn lửa ấy hẳn đã “cháy” xong. Nhưng theo Đại tá Nguyễn Bình Phương - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội - lịch sử phức tạp hơn thế. Bởi mỗi khi lúng túng, bế tắc trong hiện tại, lịch sử hiện lên với vai trò trao cho chúng ta bài học. Hay “mỗi khi hiện tại có bạc nhược, lịch sử lại cử một nhân vật quay về để khuấy động và lên dây cót tinh thần cho hiện tại”.
Lịch sử gắn bó và tác động rất lớn đến hiện tại. Dân tộc ta đã trải qua một nghìn năm đô hộ, chịu áp bức của các thế lực cường quốc. Nhưng cha ông ta đã đưa dân tộc vượt qua những nanh vuốt ghê rợn nhất, để ngày hôm nay người Việt có thể đầy tự hào và kiêu hãnh sống giữa thế kỷ XXI.
Trên chặng đường đầy hào hùng đó, có những trận đánh mang tính quyết liệt, và Điện Biên Phủ chính là một trong những sự kiện đánh dấu “mốc vàng” trong lịch sử ấy. “Máu trộn bùn non” (như lời nhà thơ Tố Hữu từng miêu tả) chính là những gì có thể nói khi nhắc về trận chiến này. Những gì xảy ra là không hề dễ dàng, nên lại càng không được phép lãng quên.
 |
| Một số ấn phẩm viết về trận chiến Điện Biên Phủ |
Trải qua 70 năm kể từ thời điểm “mốc vàng” trong lịch sử đó, nhà văn Nguyễn Bình Phương cho rằng: “Sau này, theo thời gian, khi những nhân chứng lịch sử của từng sự kiện dần vơi đi, những gì còn lại sẽ chỉ nằm trong sách vở, tư liệu.”
Và bởi thế, những tư liệu viết về đề tài này càng trở nên có ý nghĩa, có giá trị và cần thiết hơn bao giờ hết. Nhân dịp kỉ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, hàng loạt cuốn sách ra mắt bạn đọc, gánh trên vai sứ mệnh nhắc nhở thế hệ ngày nay luôn nhớ về nguồn cội và thắng lợi vẻ vang của dân tộc; cũng như những mất mát, hi sinh của cha ông ta.
Mới đây nhất, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân phối hợp với Vietnambook thực hiện bộ sách kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (1954-2024). Đây cũng là một trong những sự kiện quan trọng nằm trong chuỗi hoạt động chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ ba.
Bộ sách gồm hơn 30 cuốn (trong đó liên kết xuất bản với Vietnambook 17 cuốn), có thể chia thành 3 loại chính. Một là những hồi kí, hồi ức của các tướng lĩnh nổi tiếng đã từng trực tiếp tham gia chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ 70 năm trước, là những cuốn sách được tái bản nhiều lần, nhưng đến nay vẫn còn nguyên giá trị và sức hút lớn bởi đây là những cuốn sách kinh điển được viết bằng tư duy và tầm nhìn của những nhà chiến lược quân sự mà tên tuổi của họ gắn liền với Chiến dịch Điện Biên Phủ như Điện Biên Phủ - mốc vàng lịch sử của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đại tướng Hoàng Văn Thái với chiến dịch Điện Biên Phủ, Đại tướng Lê Trọng Tấn với chiến dịch Điện Biên Phủ…
Nhóm thứ hai là những nghiên cứu, tổng kết, phân tích làm sáng tỏ đường lối lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng, Bác Hồ; vai trò chỉ đạo của Tổng Quân ủy, Bộ Chỉ huy chiến dịch, nổi bật là của Đại tướng Võ Nguyên Giáp; nghệ thuật quân sự Việt Nam qua tác chiến chiến lược, chiến dịch, chiến thuật, những thống kê, con số, sự kiện, nhận định, đánh giá cả ở trong nước và ngoài nước, sự ủng hộ to lớn của các nước anh em và bạn bè thế giới như: Chiến dịch Điện Biên Phủ - thắng lợi của bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam, Điện Biên Phủ - đỉnh cao của nghệ thuật chiến dịch Việt Nam, Võ Đại tướng với Điện Biên Phủ, Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 dưới góc nhìn của người nước ngoài…
Và cuối cùng là những kí sự, câu chuyện gắn liền với kỉ vật, kí ức của các cựu chiến binh đã trực tiếp tham gia chiến đấu; hay những sáng tác văn học nêu bật những chiến công, sự hi sinh to lớn của quân và dân ta để có được chiến thắng vẻ vang trong Chiến dịch Điện Biên Phủ như: Chiến thắng Điện Biên Phủ - ký sự (2 tập), Chuyện kể chiến thắng Điện Biên Phủ (2 tập), Kỷ vật chiến sĩ Điện Biên, Điện Biên Phủ không thể nào quên, Lũ mường…
Đặc biệt, gần sát ngày ra mắt bộ sách, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân còn nhận được tác phẩm mới sáng tác là tập trường ca Giao hưởng Điện Biên của nhà thơ lão thành Hữu Thỉnh. Đây có lẽ là một trong số tác phẩm mới nhất viết về chiến thắng Điện Biên Phủ và được viết dưới thể loại trường ca.
Góp mặt thêm vào kho tư liệu về “mốc vàng” lịch sử này là những tác phẩm nổi bật của Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật như Điện Biên Phủ: Lịch sử và ký ức, Điện Biên Phủ - những khoảnh khắc từ lịch sử, Sông núi Điện Biên, Điện Biên trong lịch sử, Võ Nguyên Giáp - vị tướng của nhân dân, Võ Nguyên Giáp - danh tướng thời đại Hồ Chí Minh.
Trong đó, Sông núi Điện Biên của tác giả Trần Lê Vân là một tài liệu quý giúp bạn đọc có thể hình dung một cách khái quát về đất và người Điện Biên. Còn Điện Biên trong lịch sử là cuốn sách phác họa một cách có hệ thống lịch sử của Điện Biên từ thuở ban đầu đến năm 1954, giúp người đọc hiểu Điện Biên không chỉ qua chiến thắng Điện Biên Phủ, mà còn đưa tầm mắt vượt qua nhiều thế kỉ của quá khứ để tin tưởng vững chắc vào hướng đi của tương lai đất nước.
Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông cũng giới thiệu đến bạn đọc ấn phẩm Nếm trải Điện Biên, Ký ức người lính - để tri ân và hành động nhân nghĩa nhiều hơn (gồm nhiều tập, tập hợp các bài viết của những người lính). Hay như Nhà xuất bản Trẻ cũng thực hiện các ấn phẩm như Điện Biên Phủ - thời gian và không gian, Thắng Pháp trên bầu trời Điện Biên Phủ, Điện Biên Phủ - nhớ lại để suy ngẫm, Điện Biên Phủ - những trang vàng lịch sử…
Đó đều là những tác phẩm quý về trận chiến “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Trong đó, nhiều tác phẩm được viết bằng chính sự trải nghiệm của các nhân chứng lịch sử, góp phần đem đến cái nhìn chân thực nhất về lịch sử, những gì dân tộc đã trải qua.
“Có thể nói, đây là một kho tư liệu đồ sộ không chỉ về số lượng lớn mà cả về sự phong phú thể loại, đa dạng về nội dung, tổ chức biên tập xuất bản công phu, nghiêm túc. Đó là sự tiếp nối, bổ sung vào kho tàng đồ sộ sách, tài liệu về Điện Biên Phủ; đồng thời cũng gợi mở để giới văn nghệ sĩ tiếp tục nghiên cứu, sáng tạo nên những công trình mới bởi chiến thắng Điện Biên Phủ được ví như một Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa của thế kỷ XX”, Đại tá Nguyễn Văn Sáu - Phó Giám đốc, Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Quân đội nhân dân - nói.
Nhận xét về những cuốn sách viết xoay quanh đề tài chiến thắng Điện Biên Phủ, GS.TS Đinh Xuân Dũng - nguyên Vụ trưởng Vụ Báo chí - Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương; nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương - cho rằng, Điện Biên Phủ không đơn thuần là một dấu mốc quá khứ, mà thông qua những cuốn sách này, đó sẽ là quá khứ hiện ra trong hiện tại với tất cả sức mạnh. Với sức mạnh này, chúng ta trong sạch, lương thiện và cao cả hơn để vững vàng trong tương lai.
Hay như nhà văn Nguyễn Bình Phương chia sẻ: “Chúng ta đọc lịch sử không phải để chống lại sự lãng quên hay chỉ để thuộc lòng sự kiện, mà từ sự kiện đó chúng ta học được gì để bước đi cho tương lai. Và những nhà văn khi tiếp cận với những tư liệu về Điện Biên Phủ, bằng trí tưởng tượng và nhận thức của riêng mình, họ có thể sáng tác nên những tác phẩm để đời liên quan đến trận chiến này.”
Thu Huệ
Nguồn Văn nghệ số 17+18/2024
