...Mùa hè 1969, từ những mái trường phổ thông, những nhà máy xí nghiệp, những luống cày dang dở ngoại thành, những con đường thơm hương hoa sữa... hàng trăm thanh niên Hà Nội lên đường nhập ngũ và được đưa về huấn luyện tại sư đoàn 320B - một sư đoàn được tách ra từ sư đoàn 320 (Đồng bằng) thuộc Quân khu Hữu Ngạn, chuyên làm nhiệm vụ huấn luyện chiến sĩ vượt Trường Sơn vào Nam chiến đấu. Khi ấy, miền Bắc cũng đang trong chiến tranh, nhiều khó khăn gian khổ, nhưng việc chi viện sức người sức của cho chiến trường là nhiệm vụ hàng đầu.

Sư đoàn trưởng của chúng tôi ngày ấy là đại tá Hà Vi Tùng. Lính tráng truyền tụng ông đánh vùng rừng núi rất giỏi, từng tham gia những trận đầu tiên diệt quân Mỹ ở Tây Nguyên. Ông gốc người làng Đa Phúc, Sài Sơn, xứ Đoài. Cha ông đi làm ăn ở đất Tuyên, chọn đất Tuyên làm quê hương. Ông Tùng sinh ra ở đây. Được giác ngộ cách mạng và tham gia Việt Minh cũng ở đây. Tháng 10/1945, tròn 20 tuổi, ông là chỉ huy một tiểu đội tự vệ tham gia cướp chính quyền, rồi được cử đi học trường Quân chính khóa 1 tại Hà Nội. Cuộc đời binh nghiệp của ông bắt đầu như thế, và rồi trọn cuộc đời ông là cuộc đời của một chiến binh quả cảm, của một người lính dạn dày trận mạc, của một cuộc đời binh nghiệp với nhiều chiến tích rất vẻ vang...

Sau khi tốt nghiệp khóa quân chính, ông xung phong Nam tiến, là những người lính lên tầu Nam tiến đầu tiên chi viện cho chiến trường Nam Trung bộ, Khánh Hòa. 20 tuổi, người sĩ quan này từng là chỉ huy một tiểu đoàn rất nổi tiếng thuở ấy là tiểu đoàn Lá mít, kể như “307” của chiến trường Liên khu Năm. Ông trưởng thành qua từng trận đánh, qua từng chiến dịch, từ cán bộ trung đội, đại đội, tiểu đoàn, đến trung đoàn. Năm 1954 ra miền Bắc tập kết, nghĩa là trở về quê hương bản quán, ông vẫn tiếp tục đời quân ngũ, lần lượt giữ các chức vụ tham mưu trưởng sư đoàn, lữ đoàn trưởng, rồi theo lệnh Bác Hồ lặng lẽ trở lại chiến trường xưa. Năm 1965 là tham mưu trưởng sư đoàn, chỉ huy và đánh những trận đánh đầu tiên ở mặt trận Tây Nguyên. Chính với những kinh nghiệm dạn dày trên chiến trường đánh Pháp đánh Mỹ, ông trở thành sư đoàn trưởng 320B, trực tiếp huấn luyện những người chiến sĩ sẽ đi chiến đấu ở những mặt trận đầu sóng ngọn gió. Với những bài học, kinh nghiệm, tinh thần, ý chí, kỹ chiến thuật, binh pháp... ông trao cho những người lính chúng tôi vô cùng quý giá. Và rồi từ đây, hàng vạn chiến sĩ đã lên đường tăng cường cho mặt trận, với vinh dự là lính sư đoàn 320B, lính sư đoàn Hà Vi Tùng ...

*

Tháng 8 năm 2017, ra Nha Trang, tôi gặp những cựu chiến binh cũng là lính của tướng Hà Vi Tùng, chỉ khác là các anh chiến đấu ở mặt trận Tây Nguyên. Trong hồi ức của họ, những chiến công vang lừng buổi đầu ấy như Plây Me - Ia Đrăng, những chiến công nức lòng quân dân cả nước đã khẳng định tinh thần Nguyễn Chí Thanh - Chính ủy quân giải phóng: “Không sợ Mỹ, dám đánh Mỹ và quyết thắng Mỹ”. Hà Vi Tùng là tham mưu trưởng chỉ huy trực tiếp những trận đánh này, khiến cho quân thù điên đảo và sau này họ phải viết về ông: “Đại tá Hà Vi Tùng là tham mưu trưởng của vùng IV chiến thuật Bắc Việt tại cao nguyên. Vùng hành quân của ông bắt đầu từ lãnh thổ Căm Bốt, cắt ngang qua khúc giữa của Nam Việt Nam, và tận cùng tại Biển Đông. Một con người nhỏ thó với nét mặt khắc khổ phong sương, Tùng chứng tỏ là một cựu chiến binh của nhiều trận chiến với quân lính Pháp…”.

Không chỉ có vậy. Năm 1979 tướng Hà Vi Tùng được điều lên biên giới phía Bắc, là tham mưu trưởng Quân khu Một, bước vào một cuộc chiến đấu mới với một kẻ thù mới. Như vậy là cả ba cuộc kháng chiến, Hà Vi Tùng đều có mặt, đều kiên cường ở vị trí hàng đầu.

Buổi chiếu ấy, theo nguyện vọng của tôi, người cựu chiến binh ấy đã đưa tôi đến dâng hương tại nhà lưu niệm của tướng Hà Vi Tùng. Trong cuộc trò chuyện, ông tâm sự:

- Ông Hà Vi Tùng là người lính Nam tiến, chinh chiến giặc giã khắp các mặt trận, nhưng rồi cuối đời ông nằm lại với quê hương chúng tôi, khi đã hoàn thành nhiệm vụ cuối cùng của đời binh nghiệp là Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 3 và là Chủ tịch Hội cựu chiến binh Khánh Hòa. Những người con của ông, mà con đầu lòng là một đại tá quân đội, đã thể theo nguyện vọng của cha, để ông mãi mãi nằm lại Nha Trang, nơi ông đã nhận làm quê hương, bên người vợ hiền là bà Nguyễn Thị Năm. Nơi ông yên nghỉ cũng là nơi buổi đầu ông dừng chân trên con đường Nam tiến, đóng quân xây dựng lực lượng ở đây và cũng từng lập chiến công ở đây. Năm 1949, tiểu đoàn 360 do ông chỉ huy đã diệt gọn một đại đội Pháp và lực lượng địch tại đồn Xuân Phong này…

Tôi thắp nén nhang dâng lên bàn thờ của ông. Trong khói nhang mờ ảo, gương mặt võ tướng nhưng hiền hòa của ông như từ tấm ảnh linh thiêng bước ra, nhập với hình ảnh của ông ngày nào là sư đoàn trưởng của chúng tôi ở sư đoàn 320 B. Và càng nhớ tới lời của Đại tướng Nguyễn Quyết - nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam nói về ông: “…Trong những ngày đầu chống thực dân Pháp và sau đó trải qua những năm tháng ác liệt trên chiến trường chống Mỹ cứu nước, có mặt ở chiến trường các nước bạn Lào, Campuchia làm nhiệm vụ quốc tế. Trong cuộc trường chinh oanh liệt ấy, nhiều người con ưu tú của dân tộc đã ngã xuống và cũng qua cuộc tôi luyện ấy, có những người đã trưởng thành, trở thành những cán bộ cao cấp, thành tướng lĩnh của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Đồng chí Hà Vi Tùng là một người thuộc thế hệ đặc biệt ấy!”.

Trên đường trở về Đồng Đế từ Vĩnh Phương, khi đi qua những bãi biển dạt dào sóng vỗ, người cựu chiến binh Nha Trang bất giác nói với tôi một ý nghĩ hằng nung nấu trong lòng anh:

- Tôi cứ ước mong anh ạ. Ước mong của một người lính quê hương Khánh Hòa, rằng một ngày không xa trên thành phố quê hương chúng tôi sẽ có những con phố mang tên những vị tướng lĩnh đã chiến đấu hết mình cho quê hương đất nước như tướng Hà Vi Tùng... Những con phố mang tên các vị tướng lĩnh ấy, sẽ án ngữ, sẽ trấn giữ trước cửa biển Đông, không chỉ để con cháu mãi mãi nhớ về các ông, không chỉ để lịch sử ngời sáng mãi tên tuỗi các ông, mà còn để những kẻ nào hòng nhòm ngó đất nước, biển khơi của chúng ta, hãy nhìn vào đấy mà tự răn mình có nên đụng chạm đến hay không, vì dải dất này, đất nước này có những vị tướng, có những người lính như thế, tất “chúng bay sẽ bị đánh bại vong” như cha ông ta xưa đã truyền dạy.

Lời người cựu chiến binh ấy cháy bỏng. Đó cũng là ước mong, là nguyện vọng, là kiến nghị chung của những người lính chúng tôi, sư đoàn 320B, mặt trận Tây Nguyên, mặt trận Lào, Quân khu Một… dâng lên các cấp có thẩm quyền của Khánh Hòa!.

Nguồn Văn nghệ số 42/2020