ĐỖ TRUNG LAI
Ít hôm nay, chợt rộ lên, cả trên mạng, trên báo viết, lẫn trên bàn trà/ hè phố..., cái tin, Trung tâm Bản quyền Âm nhạc Việt Nam đòi thu tiền bản quyền Quốc ca/ Tiến quân ca! Lòng yêu nước, nhân 70 năm Cách mạng tháng Tám và lập nước, bùng lên “dữ dội” và... chính đáng. Nghe qua, sao mà giận đến thế! Ông có còn là người Việt nữa không, mà lại đi thu tiền cả... lòng ái quốc?
Giận quá, bèn đi hỏi thẳng chỗ Trung tâm Bản quyền Âm nhạc Việt Nam. Hóa ra là:
1. Trung tâm không/ chưa bao giờ đòi thu bản quyền Quốc ca/ Quốc thiều. Lúc ấy, tác phẩm quá thiêng và chỉ là lòng ái quốc chứ không có sự vụ lợi riêng tư nào.
2. Trung tâm chỉ thu tiền bản quyền tiết mục Tiến quân ca, khi tiết mục này nằm trong một chương trình văn nghệ nào đó, mà các ca sĩ/ nhạc công có nhận cát-xê, dù nhà tổ chức chương trình ấy có bán vé hay chỉ làm “Từ thiện”. “Đó là luật” - Trung tâm giải thích – “Bởi vì, ở đó, ca sĩ/ nhạc công đem tác phẩm (ở đây là Tiến quân ca hay phần “nhạc” của nó) ra biểu diễn, nhận cát-xê, mà lại “cãi” rằng, tôi đang hát Quốc ca, cử Quốc thiều, để không trả bản quyền cho ông Văn Cao, là không phải. Thế thì các anh ấy coi tác giả Văn Cao là cái gì vậy? “Công dân hạng hai” bên cạnh các anh chị ấy chăng?”
Nghe xong, thấy có lý. Có lý, vì “hát Quốc ca” hay “cử Quốc thiều”, tuy cùng dùng cái gốc là bài Tiến quân ca, nhưng về “bản chất kinh tế” của vấn đề, là khác hẳn với việc biểu diễn bài Tiến quân ca để nhận cát-xê.
Thì thế, một khi đã chấp nhận “nền kinh tế thị trường”, ta cũng phải chấp nhận “vấn đề kinh tế” của các “vấn đề văn hóa” chứ sao?
Thế tức là, không được lẫn lộn giữa “Lòng yêu nước” và sự “Khai thác lòng yêu nước” - “Yêu nước” là “dốc túi”, “Khai thác lòng yêu nước”, thì nhiều khi cũng là yêu nước, nhưng chưa hẳn đã là “dốc túi”.
Chà! Cái ông Phó Đức Phương này mới sâu sắc làm sao! Và “sát ván” làm sao!
3. Thế thì làm thế nào?
Về lý thuyết, chỉ có 2 cách:
a) Nhà nước bỏ tiền mua đứt bản quyền bài Tiến quân ca, rồi công bố tặng lại tác phẩm này cho toàn dân, để từ nay trở đi, không ai phải băn khoăn về tiền bản quyền, dù là hát Quốc ca, cử Quốc thiều, hay là biểu diễn Tiến quân ca nữa.
b) Gia đình nhạc sĩ Văn Cao (thay mặt tác giả - đã mất), tuyên bố trao tặng bản quyền ấy cho xã hội và từ đó, không ủy quyền cho Trung tâm Bản quyền Âm nhạc Việt Nam thu bản quyền tác phẩm này nữa!
(Cần xem thêm, nếu “bản quyền” có thời hiệu là 50 năm, mà bài Tiến quân ca ra đời đã 75 năm, thì có còn “bản quyền” tác giả nữa hay không mà thôi).
Hôm 26-8-2015 vừa qua, VTV đưa tin: Gia đình nhạc sĩ Văn Cao đã tuyên bố trao tặng bản quyền Tiến quân ca từ lâu và nay mai, ngành văn hóa sẽ tổ chức công bố việc ấy một cách long trọng để “xứng tầm” với việc ấy.
Giá mà việc đó được làm sớm, “xứng tầm” với vấn đề ấy một cách kịp thời, thì đâu đến nỗi tốn giấy mực đến thế?
Tiếc thay!
Nguồn Văn nghệ số 37/2015