Khi cái rét mùa đông còn găm đậm khắp các vùng quê, đặc biệt là miền núi phía bắc thì cũng là lúc tiết xuân ấm áp đang dần về. Thời điểm giao mùa này cũng là lúc người dân gắng xong xuôi công việc cuối năm, rộn ràng chuẩn bị đón Tết Ta.
Tết Ta là tên gọi của người Việt chỉ tết Việt, còn được gọi là tết Nguyên đán, tết âm lịch. Tết ta với bản chất là tri ân, đoàn tụ, xum họp, gắn kết... từ xưa đã không thể thiếu được với người dân Việt Nam. Đó là kỳ nghỉ ngơi cần thiết sau một năm lao động vất vả, cực nhọc; Đó là dịp tri ân tổ tiên, cha mẹ, người thân, người có công, bậc thần thánh; Đó còn là dịp hội ngộ giữa người đi xa trở về quê hương, nguồn cội, cha mẹ, người thân sau một năm bận rộn hoặc xa cách. Theo đó là dịp văn hóa ẩm thực được lên ngôi, các món ăn truyền thống của địa phương trở thành đặc trưng của tết. Lễ hội, tín ngưỡng cũng là nét đặc thù của bản sắc văn hóa mỗi tộc người.
Tết Ta là truyền thống lâu đời, là văn hóa cổ truyền của dân tộc Việt Nam. Tết Ta mang lại nguồn cảm hứng vô tận, nguồn sinh khí lớn lao cho mỗi con người. Tết Ta còn để lại những kỷ niệm sâu sắc trong từng cuộc đời. Nhờ có Tết Ta mà niềm tri ân, lòng biết ơn và sự gắn kết của người dân Việt Nam được nhân lên.
Tết Ta xưa và nay về cơ bản đồng nhất về bản chất. Đó là sự hướng nội, tri ân, đoàn tụ. Điểm khác có chăng là về hình thức, phong cách thể hiện. Vì ngày nay mức sống xã hội đã được nâng cao, giao thông đi lại thuận lợi, khoa học công nghệ phát triển. Thay bằng gặp gỡ trực tiếp người ta có thể gặp gỡ tri ân qua điện thoại, hình ảnh, veddeo; Thay bằng lặn lội đi bộ vượt đèo núi nguòi ta có thể đi xe máy, ô tô, máy bay; Thay bằng thịt lợn, gói bánh, chặt cây neo... người ta có thể mua sắm; Thay bằng sính lễ người ta có thể tặng quà, tiền... Dẫu vậy, tết vẫn là sự hướng nội, sự hướng về. Sự hướng về đất nước, quê hương, gia đình, cha mẹ, người thân. Đó là bản chất cốt lõi ngàn đời của Tết Ta - Tết Việt Nam
Tết ta ý nghĩa như vậy, cần thiết với mỗi người như vậy nên dù trong hoàn cảnh nào tết vẫn diễn ra. Trong chiến tranh ác liệt vẫn có tết. Bác Hồ vẫn đọc thư chúc tết nhân dân. Trong nghèo đói tết vẫn linh thiêng. Ta có tết cho người nghèo. Những năm gần đây, với thách thức của dịch bệnh Covid-19 trên toàn cầu Tết Ta vẫn là sự kiện thiêng liêng của Việt Nam. Người dân Việt Nam đã trải qua hai cái Tết Ta trong đại dịch Covid-19. Dẫu vậy trong sâu thẳm tết vẫn là tết, tết từ lòng người, tết từ không gian, tết từ hương vị, tết từ tình thân...vẫn ngập tràn. Điều này thể hiện sức sống trường tồn của văn hóa dân tộc.
Ở các tỉnh miền núi, khi tiết trời hanh hao làm khô những tán lá rừng, những thửa ruộng bậc thang đã được gặt hái xong, trong cái rộn ràng của mùa cơm mới người ta đã nhắc đến tết. Tết sắp đến, tết nay không phải quá lo toan, tằn tiện, dành dụm như xưa nhưng sự chờ đợi, chào đón, hân hoan thì vẫn luôn là thế. Trong sâu thẳm của đồng bào các dân tộc thiểu số tết là sự lắng sâu chiêm nghiệm, là sự đúc kết, là niềm tri ân, là hướng về tổ tiên, là hội ngộ gia đình.
Cuộc sống luôn luôn biến đổi. Thời đại nào cũng có những thách thức đòi hỏi con người phải vươn lên. Trong chiến tranh thì thắc thỏm vì bom đạn, chết chóc, tang thương; Trong nghèo khó thì đè nặng nỗi lo cơm ăn, áo mặc, nơi ở; Trong thiên tai, dịch bệnh thì không lường được thảm họa xảy ra... Thế rồi, đã hai năm đại dịch Covid-19 hoành hành nhân loại. Sự nguy hiểm khôn lường, lòng người bất an. Bao cái chết đổ ập lên đầu con người, không phân biệt quốc gia, dân tộc, giầu, nghèo. Chưa bao giờ nhân loại thức ngộ rõ hơn: Con người trên thế gian dường như chung số phận. Chưa bao giờ nhân loại ngộ rõ hơn: Con người trên thế gian ắt phải sống vì nhau, đan tay nhau cùng chống lại những thế lực hữu hình và vô hình tai ác.
Một cái Tết Ta – Tết Việt Nam đang dần về. Vạn vật đang biến đổi. Cây rừng đang thay sắc. Hoa đào đã căng nụ. Lòng người rạo rực xốn xang. Tết Ta – Tết tri ân, tết hướng nội. Bản chất ngàn đời nay vẫn thế. Duy chỉ trong từng hoàn cảnh cụ thể chúng ta đón tết sao cho phù hợp, ý nghĩa. Tết Ta – Nhâm Dần 2022 hãy nhằm đạt tới một cái tết thực vui trong lòng người.
Nguồn Văn nghệ số 4+5+6/2022
