Quê tôi vùng chiêm trũng châu thổ sông Hồng. Nhà ai cũng có một cái ao. Ngày ấy nhà tôi có hẳn hai cái ao. Một cái ao ngay trước cửa và một cái ao ở tận ven đường cái. Bà nội tôi đi buôn phải thời thóc cao, gạo kém nên đành bán một cái ao ven đường cái để trang trải nợ nần.
Cái ao trước cửa như một tấm gương khổng lồ phản chiếu ngôi nhà đã hàng trăm năm tuổi với mái ngói nâu trầm, tường vôi loang lổ, và những cái cửa sơn xanh đến nhức mắt.
Ao nhà tôi thả cá. Cái ao cũng tròn xoe như mắt cá. Cuối chạp bố tôi cùng các chú tát ao bắt cá để ăn Tết. Lúc đầu là đánh cá bằng lưới rồi khi tháo cạn thì bắt cá bằng nơm. Người xuống bắt cá khi ao đã cạn thì lấm bùn từ đầu đến chân, chỉ có đôi mắt sáng rực và nụ cười trắng loá. Một lũ trẻ con lít nhít đứng trên bờ cầm giỏ đựng con cua, con ốc. Giỏ đứa nào nhiều hơn sẽ thắng. Cá ao nhà tôi thì ngon nức tiếng vì bà nội nuôi cá bằng cám và cỏ, ngày ấy làm gì đã có thức ăn chăn nuôi tăng trọng như bây giờ. Những con cá trắm mình đen chắc lẳn, những con cá mè vảy bạc lấp lánh, những con cá chép quẫy đuôi mạnh như muốn hoá rồng, những con cá chày mắt đỏ ngầu sắp khóc, những con cá giếc khôn lanh giả vờ đang ngủ trong chiếc rổ xảo có lót áo mưa chờ tay người mua chọn lựa lao xao.
Cơn mưa rào mùa hè sầm sập, hối hả chạy một mạch từ sáng sang trưa khiến nước ao dềnh lên ngập sân gạch. Mưa tạnh nhưng nước chưa rút ngay, tôi cùng bố lội bì bõm xuống sân để bắt cá rô. Cá rô thường bơi theo đàn lên sân sau trận mưa rào. Dùng lưới quây cầu ao lối cá rô lên, sau đó lấy rổ xúc trong sân. Cá rô nháo nhác chạy trốn trong tiếng cười trẻ con nắc nẻ. Bắt trọn một đàn cá rô đủ để kho một niêu cá. Cá rô mùa mưa toàn trứng là trứng đem kho riềng ủ trong bếp rơm mà ăn với cơm gạo tám vụ chiêm và canh cua đồng nấu mồng tơi, rau đay cùng quả cà muối thì có thể ăn trôi cửa nhà, ruộng vườn không biết chừng. Và ước mình tự nhiên nhỏ dại như thuở lên năm, lên ba để tắm trong trận mưa xa lắc xa lơ không biết bao giờ trở lại.
Những hôm trở trời sắp mưa hay có nhiều ốc nổi. Mẹ tôi cắt mấy tàu lá chuối trong vườn đặt cạnh cầu ao để cho lũ ốc nổi lên bám kín vào đấy. Lâu sau chỉ việc nhấc tàu lá chuối lên và quờ tay xuống cầu ao thì tha hồ ốc, đầy kín cả rổ. Chấm con ốc luộc vào bát nước mắm cá Giao Châu pha thìa giấm bỗng chua nồng, củ gừng cay đập dập, lá mùi thơm thái nhỏ thì cái miệng cứ muốn mở ra đón lấy con ốc treo trên đầu gai bưởi, cái mông cứ muốn dán chặt lấy ghế đẩu kê trên sân gạch mãi không rời.
Chuồn ớt đậu trên cọc bè rau muống ngơ ngác khi thấy trời xanh rơi tõm xuống đáy ao quê. Ngày thơ bé tôi giống con chuồn ớt thích soi bóng xuống trời xanh. Một thằng bé xinh trai và hiền lành dưới nước hiện ra cười lỏn lẻn với tôi trên bờ. Bây giờ da tôi đã sạm sương gió, mắt tôi đã rạn chân chim. Tôi muốn soi bóng xuống ao quê cũng không được nữa. Ao quê bị vùi lấp để nhường chỗ cho bao ngôi nhà bê tông loè loẹt vươn mình. Tiếng ếch nhái vọng về quá khứ. Đom đóm lập loè trong nỗi nhớ. Làng lên phố. Hồn làng ngày xưa và kí ức tuổi thơ của tôi đã chìm sâu dưới đất lâu rồi...
Nguồn Văn nghệ số 10/2019
