Nhân vật của An Hạ Rơi Trong Chơi Vơi là hai người khơi khơi muốn chết, không vì một lý do rõ rệt nào, kiểu như câu thơ của Thanh Tâm Tuyền: “Tôi buồn (khóc) như buồn nôn” sửa lại một chút thành tôi buồn (chết) như buồn nôn. 

Thật ra, ẩn sâu dưới cái mặt bằng dửng dưng tìm vào cõi chết của nhân vật Rơi Trong Chơi Vơi là cả một trời âm u của những ẩn ức, những khát vọng, những mặc cảm, như một khu rừng chằng chịt của tâm thức mà tác giả An Hạ qua tác phẩm của  mình, như một nhà phân tâm học, một khoa học gia, một thiền sư, đã cố gắng để truy tìm một lời giải đáp qua sinh hoạt của hai con người nỗ lực tìm vào cõi chết. 

Hắn âm thầm chuẩn bị cho cái chết của mình nhưng tuyệt vọng vì cuộc đời chung quanh coi bộ vẫn lạnh lùng, bất cần, vẫn tươi cười trong những dối trá, tham vọng, mầu mè khiến hắn rơi trong vực sâu của cô đơn, cô lập như chính lời tự thú của hắn: “Tôi không có anh chị em ruột. Ngươi thân chỉ có vài người mà tôi chắc rằng sự ra đi của tôi cũng chẳng làm nên chấn động gì lớn lao với họ. Một người mẹ mất năm ngoái, một ông bố đã mất liên lạc hơn hai mươi năm, một cô vợ cũ vẫn giữ quan hệ thông thường, vừa thân thuộc vừa xa lạ”

Hắn tỏ vẻ dưng dưng, bất cần, khinh bạc trước cuộc đời thường nhưng trong thâm tâm nhận biết rõ là chính hắn mới là nguời đang bị cuộc đời bỏ rơi. Gần nhất là bị bỏ rơi trong cuôc hôn nhân thất bại. Một cuộc hôn nhân như mọi người, như cuộc đời, mà chính hắn từng tin rằng sẽ đạt được “một cuộc sống bình thuờng… ít nhất với chuyện trên giường đều đặn”. Thế nhưng, khi cuộc tình đã lỡ hắn chợt phát hiện ra rằng: “Khi quá thân thuộc (kể như chuyện trên giường đều đặn), người ta hiếm khi phát hiện ra vẻ đẹp của những thân thuộc đang có”. Hắn hoảng hốt nhận ra điều này său cái mất mát thân thuộc ghê gớm nhất đó là cái chết của bà mẹ hai năm trước, một cú shock dứt điểm, quyết liệt cắt đứt mối quan hệ cuối cùng giữa hắn và cuộc đời chung quanh. Ý muốn tự huỷ hoại dấy lên từ đấy.

Môt đứa trẻ có cha mà như mồ côi xuốt hai chục năm qua, một bà mẹ có chồng mà sống lạnh như một goá phụ, yêu con nhưng cũng lạnh lùng xa cách, không gần gũi khiến hắn cũng không thể thực sự thân thiết với bất cứ ai và tự hỏi: “Tôi từng tự hỏi về sự cô độc của chính mình”

Tại sao lại phải tự hỏi về sự cô độc của mình. Hắn không hiểu nguyên do cái tâm thức khép kín vào bên trong là vì chuyện ông bố bỏ đi biệt tích hay do sự lạnh lùng của bà mẹ và tự kết tội mình “chăc chắn tôi phải có một cái gì đó khiếm khuyết… Mày là một thằng khiếm khuyết nên bố mày bỏ đi, mẹ mày coi mày như vô hình”… Thực vậy hắn không thể nhìn ra rằng cái ngục tù cô đơn đang giam hãm hắn chỉ là sự phức tạp hoá của một thứ mặc cảm bản năng mà nguời ta gọi là mặc cảm Oedipus…

Trong đời thật người ta thấy những phụ nữ goá chồng ghen cả với con dâu hay những thanh niên chỉ thích quan hệ với phụ nữ hơn tuổi mình. Riêng hắn. Trong cái quan hệ lạnh lùng giữa hai mẹ con, hắn chợt nhận ra sự cần thiết mãnh liệt của bà mẹ trong cuộc đời hắn. Một điều mà hắn không ngờ hoặc không muốn nghĩ tới chợt hiện hình khi bước theo người con gái lạ. “Nàng”. 

“Những hình bóng, những câu chuyện tưởng như không bao giờ còn được nhắc nhở tới… chen nhau xuất hiện... cái bóng lờ mờ của một thứ gì đong đưa trước mặt khi tôi còn nằm trong nôi. Mùi hương của mẹ”.

Đối với “hắn”, cái ngón tay trách cứ này lì lợm chỉ vào mặt hắn, bám theo hắn khắp mọi nơi như: “dấu hiệu định vị nghiệt ngã trong sự sống và sự tồn tại của tôi, một thằng khiếm khuyết”.

Hắn có một hai thằng bạn được kể là thân thiết từ thời thơ ấu mà hắn cố bám vào như một biểu hiện của bao bọc, của thương yêu bền vững, vĩnh cửu thay thế vào chỗ “khiếm khuyết” của hắn nhưng rồi những tình cảm này cũng tự phân huỷ với thời gian và dòng sống trong đời thường, trong những thân phận xã hội khác nhau, cũng nhạt nhoè, bỏ hắn chơ vơ và dần cũng trở nên vô hình như sự biến đi của bố hắn, như tình cảm lạnh lùng của mẹ hắn.

Thằng Quần Rách là biểu tượng của một bảo bọc, che chở như một đứa trẻ chờ đợi ở một người bố, với dòng đời lôi cuốn Quần Rách trở thành một thằng đầu gấu trong xã hôi đen. Hắn vẫn yêu thằng Quần Rách, vẫn cố níu kéo cảm tình xưa nhưng đồng thời cũng không giấu được sự khinh thường, thất vọng: “Cuộc đời đã dụng công cùng với hắn… mặt chằng thêm vài vết sẹo sâu hoắm, xâm trổ thêm vài hình thù lạ hoắc….”. Và trong nỗi khát khao một hình bóng tinh khôi, đã biến đi từ thơ ấu, “đã trở thành vô hình”: “Tôi vẫn luôn luôn nhìn thấy dưới cái vỏ (xa lạ) ấy, thằng cu mặc quần đùi xanh nhạt, ánh mắt thẳng và đơn giản của kẻ muốn bảo vệ người khác, như một sứ mệnh”.

Thằng bạn thân thứ hai là thằng Mũ Nồi. Mũ nồi con nhà gia thế, con đường anh ta di trải thảm đỏ của khuôn mẫu mà một khi đã chấp nhận đi trên đó thì khó bước ra khỏi. Minh hoạ ra thì đó chính là sức nén của xã hội, của cuộc đời chung quanh khiến trong nhiều trường hợp người ta phải đào mộ huyệt để chôn đi những khát khao, những ước vọng.

Con nhà đại gia, cháu hiệu trưởng nên phải học giỏi phải gương mẫu nhưng khát vọng của anh ta không phải là đứng đầu lớp, đoạt giải thưởng quốc gia, hay sống trong một căn phòng sang trọng của gia đình nhưng không chút giấu vết riêng tư nào của chủ nhân. Khát vọng ghê gớm nhất bị đàn áp của Mũ Nồi là đuợc bình yên thanh thản vẽ những căn nhà san sát chen chúc vào nhau: “Cậu ta vẽ say mê, bình yên như con chim nhỏ được cất tiếng hót, tin rằng không ai theo rõi để buộc cái mỏ sinh sắn của nó bằng sự áp đặt nghiệt ngã”. Chính những áp đặt của xã hội, của cuộc đời khiến đam mê vẽ của Mũ Nồi bị chôn sống câm nín trong cuốn sổ nhỏ bìa mầu da gửi gắm cho hắn gìn giữ. Câm nín, lạnh lùng như hai người bạn yêu quý nhau mà xa cách. Như cung cách của hai mẹ con hắn, làm sao hắn biết được hắn có trách nhiệm gì trong những khát khao bị giam cầm của mẹ, người cô phụ với đứa con không cha suốt hai chục năm qua, như thằng mũ nồi khi chỉ có hai người bạn. “Cậu ta chỉ im lặng đọc sách trong một trạng thái chấp nhận tất cả sự đòi hỏi của “cuộc đời khiếm khuyết”…

Và “Nàng”, nhân vật thứ hai “rơi trong chơi vơi”, với cái lý lịch trích ngang ngắn và gọn được để lại trên mặt bàn của hắn ngắn và gọn trong vài ba dòng: “Năm tuổi bố chết, Chín tuổi mẹ lấy chồng, Mười ba bố dượng xâm hại, Hai mươi chín yêu lần đầu và bị phản bội, cần một nơi không bị quấy rầy để chết hay cùng chết”. Cái lý lịch này nếu triển khai chi tiết nghe có vẻ như chính tiểu sử của chính hắn. Một tuổi thơ côi cút lạc lõng khát khao hình bóng một người cha bỗng trở thành vô hình, rồi một sự thay thế tưởng có thể tạm ổn, bỗng trở thành cơn ác mộng dơ bẩn kéo theo một cuộc chiến âm thầm với bà mẹ và cái mặc cảm tội lỗi. Bà mẹ giằng co giữa bản năng một người đàn bà và tình mẫu tử, biến thành một phản ứng độc ác và tàn nhẫn với chính con mình, một cuộc chiến mơ hồ như để tranh giành lại một nỗi khát khao, một đam mê đã mất. Còn Nàng rơi trong một mặc cảm phạm tội khó hiểu từ sau cái buổi tối trong căn nhà vệ sinh nhớp nhúa. Một nỗi kinh hoàng, một cảm giác ghê tởm đang giằng co đấu tranh với những xúc cảm kỳ lạ không hiện rõ hình thù của tuổi dậy thì

Cái mặc cảm phạm tội đó có thể vì trận đòn trấn áp của mẹ nàng như một sự bào chữa cho phạm nhân và trút tội lên đầu Nàng. Phần khác mơ hồ không kém, Nàng cũng nhận ra một điều gì khác lạ lắm trong cái buổi tối hôm đó… Cái ám ảnh đó như Nàng phát hiện sau này là: “Tâm hồn vốn tử tế và trong sáng, nhưng thân xác lại chứa quá nhiều dục vọng mang tính bản năng nên luôn luôn có cuộc đấu tranh giữa bản chất của tâm hồn và dục vọng”.

Cái mặc cảm phạm tội (dù vô lý hay có lý) thấm dần, bị đè nén biến Nàng thành một người lãnh cảm và có khuynh hướng tự hoại: “Bắt đầu là nước mắt rơi không tự chủ, rồi gào thét… Tôi đập mạnh đầu vào tường cho tới khi cơn đau gây choáng váng, ngã vật xuống sàn... Tôi biết mình phải đối mặt với nhiều hơn một cơn buồn bã. Những đêm ướt sũng trong nhà vệ sinh đen tối năm mười ba âm thầm vò nát tôi”  

Đời “Nàng” cũng như đờì “Hắn” chỉ còn lại một khối cô đơn va vào nhau như những con sóng ngược, dữ dội nhưng âm thầm tác hại.

Câu chuyện Hắn và Nàng, xẩy ra ở một vùng núi cao, lạnh, xa lánh cuộc đời. Hai kẻ đang tìm chết rơi vào đời nhau hoang mang như trong tuyện liêu trai. Một lúc nào đó chợt phát hiện ra là cả hai đang có mặt trong cùng một căn phòng, ngủ trên cùng một chiếc giường… Hình như họ có hôn nhau và có thể… mọi chuyện như đang diễn ra trong một không gian ảo. Như những hạt tử ảo (virtual particles) tràn ngập khắp không gian chỉ chồi lên thành những hạt tử thật khi được bơm vào năng lượng rồi lại tan biến đi không dấu vết. 

Họ sẽ ứng xử thế nào, sẽ thành một thực tại xương thịt, sẽ lấy nhau, sẽ lên giường và sinh con đẻ cái như mọi người trong guồng quay của xã hội hay tiếp tục con đường cùng nhau tìm vào cõi chết… Những câu hỏi này thực ra không quan trong vì Rơi Trong Chơi Vơi không là một chuyện tình, hoặc có nói đến ái tình thì đó chỉ là một cái cớ để phân giải, để tìm câu trả lời cho những vấn nạn triết lý muôn thủa về sự hiện hữu và thân phận con người, về hạnh phúc, khổ đau, về tương quan giữa cái ngã và tha nhân…

Một trong những vấn nạn chính là tìm hiểu về bản thể của hiện hữu. Nhân vật tự hỏi cái “tôi hiện hữu” trong đó có tình yêu có phải đơn thuần chỉ là những cảm xúc tạo nên bởi một chuỗi những phản ứng sinh hoá khi tương tác với môi sinh của vũ trụ “bên ngoài ta” hay phải có một điều kiện nào khác hơn để xác quyết sự hiện hữu này… Hiện hữu của Hắn, của Nàng mất tích trong cái hố thẳm của cô đơn. Cố gắng giải quyết bằng những cảm xúc nhục thể nhưng thất bại sau cuộc hôn nhân ngắn vội hoặc như Nàng với cuộc hôn nhân vội vã hay những lần trao đổi… Trong cái hố thẳm cô đơn này người ta không hiện hữu. Con người chỉ hiện hữu khi có sự hiện hữu của tha nhân, của đối tác vì thế vợ hắn đã nói: “Anh đã nhốt kín mình (trong hố cô đơn) trước khi gặp em”’ và Nàng cũng tự nhốt mình trong cái lao tù của mặc cảm phạm tội.

Thật ra có lúc hắn đã thoáng nhận ra điều này và thú nhận như có một lần im lặng quan sát nỗi cô đơn của anh bạn Mũ Nồi khi anh ta kín đáo hé mở cánh cửa tâm hồn mình ra để thả niềm đam mê đè nén, say mê ngồi vẽ và biết hắn cũng đang thầm lặng quan sát.

“Lần đầu tiên trong đời, tôi cảm thấy được gắn kết, cảm thấy sự tồn tại của mình”.

Phút đó họ hiện hữu. 

*

Trong tác phẩm của An Hạ, hai con người muốn chết không hề biết nhau từ trước, nhưng làn sóng khả hữu hay cơ duyên cho một trùng phùng vẫn hiện diện trong không gian cho đến lúc họ đột nhiên chạm vào nhau… tiếp đó là những biến cố mới nẩy sinh cùng với những duyên khởi mới…

Rơi Trong Chơi Vơi không là một tiểu thuyết ái tình được cường điệu hoá từ đời thường, đây là một tiểu thuyết luận đề trong đó rất nhiều vấn đề trọng đại của kiếp nhân sinh được nêu lên xuyên qua xuy tư của các nhân vật dù “chưa có lời giải đáp” thí dụ như cái ám ảnh của Hư vô (obsession du néant) của hai nhân vật. 

Chọn “tự chết” là quyền tự do tối hậu nhưng tự do cũng là sự khắc khoải, đău đớn của lựa chọn. Lực chọn là thách thức của tự do. Đứng trước hố thẳm không lối về của cái chết, tự do lựa chọn tiến tới hay quay về đều đău đớn và tận cùng cả hai đều trở thành phi lý. Sống phi lý thì chết cũng phi lý… 

Có quá nhiều vấn nạn nhưng qua  những gợi ý tư duy này có lẽ độc giả của An Hạ sẽ khởi động từ đó như một niệm  để dò đường vào cội nguồn của kiếp người, sinh, lão, bệnh, tư, hỉ, nộ, ái, ố, dục, lạc, sầu, bi, đang rơi chơi vơi giữa cõi vô  cùng .

Nguồn Văn nghệ số 11/2019