Chuyện ứ đọng rác thải khiến môi trường sống ngày một xấu đi không chỉ diễn ra ở Việt Nam, nhưng giữa những ngày hè nắng như thiêu đốt vừa qua, nhân dân không ít thành phố lớn từ Hà Nội đến Đà Nẵng, Khánh Hòa… liên tục phản đối việc đặt bãi rác gây ô nhiễm nặng không khí càng làm vấn đề “nóng” hơn. Những biện pháp đã đề ra về mặt kỹ thuật như triệt để phân loại rác, không dùng chai nhựa một lần hay nâng cao công nghệ tái chế rác… là cần thiết, nhưng chưa đủ, chưa nhìn vấn đề từ gốc. Rác là vật chất, nhưng rác thải là vấn đề văn hoá, là thái độ của con người đối với thiên nhiên, môi trường.Rác do con người thải ra, nên ngoài các cách “xử lý” rác, cần phải đặt câu hỏi: Vì sao rác ngày càng nhiều? Đã đành, cuộc sống tiến bộ, con người sử dụng trang bị, công cụ nhiều hơn và tất yếu thải rác nhiều hơn, nhưng chỉ nhìn quanh những người thân của mình đã thấy lối sống nặng về hưởng thụ vật chất đã cuốn con người vào cuộc đua tranh mua sắm bất chấp nhu cầu sử dụng, khiến rác không có “lối thoát”, ngay cả các nước công nghiệp hiện đại. Chuyện một số nước kiên quyết trả lại “rác” cho “chính quốc” mà báo chí đưa tin gần đây là một bằng chứng hiển nhiên.
Vậy có thể giảm rác thải bằng cách nào? Xin đưa ngay một ví dụ cụ thể. Một tờ báo lớn mới đây đăng tin GS Yuan Tseh Lee (sinh năm 1936), là người Đài Loan đầu tiên nhận giải thưởng Nobel hóa học (1986) mặc áo vest cũ suốt 25 năm!.. Đặt vấn đề một cách khái quát hơn, xin dẫn một đoạn phát biểu của nhà văn đoạt giải Nobel Mạc Ngôn về môi trường sinh thái như sau: “… Trái đất bốc khói khắp nơi, toàn thân run rẩy, biển lớn gào thét, bão cát mù trời, hạn hán lũ lụt cũng như các triệu chứng ác liệt khác đều có liên quan chặt chẽ với phát triển khoa học kỹ thuật dưới sự thúc đẩy bởi dục vọng tham lam của các nước phát triển…
…Chúng ta cần dùng tác phẩm của mình để nói với những người phụ nữ có hàng nghìn chiếc váy, hàng vạn chiếc giày, rằng họ có tội…”
Tất nhiên là nhà văn từng đoạt giải Nobel còn “kể tội” nhiều loại người nữa - từ các ông chủ có nhiều xe sang trọng và máy bay riêng… đến những kẻ đầu cơ, những tên tham quan… để rồi nhắc nhở: “Họ đều cùng ở trên một con thuyền, nếu như chiếc thuyền đó chìm rồi, bất kể là người mặc đồ hiệu, khắp người đầy châu báu, hay áo quần lam lũ, không có lấy một đồng, thì kết cục vẫn như nhau.” Và ông kết luận như một tín hiệu cấp cứu: “Những ngày tháng tốt đẹp của nhân loại đã không còn nhiều nữa!” (Trích từ bài Ai là người có tội của Mạc Ngôn trong sách Rừng khô, suối cạn, biển độc… và văn chương của Tiến sĩ Nguyễn Thị Tịnh Thy)
Như vậy là chúng ta cần phải thay đổi quan niệm sống - tất nhiên không chỉ để giải quyết vấn nạn rác. Như tôi được biết, trên thế giới hiện nay, có không ít người - có cả một quốc gia, chọn lối sống đơn giản, hòa điệu với thiên nhiên là hạnh phúc. Một giáo sư vừa từ Đan Mạch về kể: Bên họ không đua chen xây nhà cao cửa rộng như Việt Nam mình đâu!... Thì cứ nhìn các biệt thự khủng của các đại gia, các quan tham đã hoặc sẽ vào “bóc lịch” trong tù, đủ thấy hạnh phúc không phải là giàu sang, có lầu son gác tía và thay đồ hiệu như thay món ăn sáng! Và cũng có thể nói, chính lối sống đua đòi hưởng thụ đã đẩy họ cũng như không ít gia đình vào cảnh bất hòa, tan vỡ, thậm chí là tù tội.
Để thay đổi quan niệm sống, phải có một quá trình giáo dục, rèn luyện lâu dài. Người lớn, các bậc cha mẹ - nhất là những người thành đạt - cần nêu gương về nếp sống giản dị - xin hãy bắt đầu từ những việc cụ thể có khi bị coi là nhỏ nhặt, như một “thủ trưởng” mới về cơ quan, đừng đòi hỏi hay “gợi ý” là phải thay ôtô mới, bàn ghế mới, ấm chén mới… Còn nhà trường, đoàn thanh niên, thiếu nhi nên có những cuộc bàn luận về “triết lý sống”, nên thường xuyên nêu gương những con người biết sống giản dị mà vẫn thành đạt, được xã hội coi trọng.
Được như thế, không chỉ môi trường sẽ giảm thiểu rác mà tâm hồn con người cũng loại thải được những “rác rưởi”; thay vào đó sẽ là các nhu cầu nâng cao giá trị tinh thần, giúp cuộc sống thanh thản mà phong phú hơn…
Nguồn Văn nghệ số 33/2019
