March 29, 2024, 12:22 pm

Những tranh cãi về trách nhiệm

Ngày 11/1/2021, các dân biểu đảng Dân chủ ở Hạ viện Mỹ có kế hoạch trình các điều khoản luận tội chống lại Tổng thống Donald Trump sau vụ bạo động ở trụ sở Quốc hội Mỹ hôm 6/1. Nếu cánh Dân chủ làm được điều này, thì đây sẽ là lần đầu tiên trong lịch sử, có một Tổng thống Mỹ bị đàn hạch luận tội hai lần. Phe Dân chủ kêu gọi Phó Tổng thống Mike Pence và Nội các của ông Trump vận dụng Tu chính án 25 của Hiến pháp vốn cho phép truất phế Tổng thống nếu Tổng thống không có khả năng hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên, ông Pence phản đối ý kiến này. Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi ngày 8/1 tố cáo Tổng thống Trump “bị mất phương hướng” và tuyên bố Quốc hội phải làm mọi cách có thể để bảo vệ người dân Mỹ, cho dù nhiệm kỳ của Tổng thống sẽ kết thúc vào ngày 20/1. Tổng thống Trump bị buộc tội hôm 6/1 cổ suý hàng ngàn ủng hộ viên tuần hành tới Điện Capitol, làm bùng nổ hỗn loạn khi đám đông xông vào toà nhà Quốc hội đập phá trong lúc các nghị sĩ đang họp để xác nhận kết quả cuộc bầu cử 3/11/2020.

Người biểu tình bên ngoài Điện Capitol của Mỹ.

Áp dụng tu chính án 25?

Việc những người ủng hộ Tổng thống Donald Trump tấn công vào tòa nhà Quốc hội ở Thủ đô Hoa Kỳ hôm 6/1 đã khiến một số nghị sĩ từ cả hai đảng mà mới đây nhất là Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi và Lãnh đạo khối Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer kêu gọi truất phế ông Trump khỏi chức vụ trước khi Tổng thống đắc cử Joe Biden tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1. Có hai cách để truất phế một Tổng thống: Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Hoa Kỳ và luận tội tại Quốc hội. Trong cả hai trường hợp, Phó Tổng thống Mike Pence sẽ lên thay cho đến khi ông Biden nhậm chức. Một nguồn tin nắm rõ vấn đề nói với Reuters rằng đã có những cuộc thảo luận sơ bộ giữa một số thành viên chính phủ và các đồng minh của Trump về việc viện dẫn đến Tu chính án thứ 25. Tu chính án thứ 25, được phê chuẩn vào năm 1967 và được vận dụng sau khi Tổng thống John F. Kennedy bị ám sát vào năm 1963, đề cập đến việc kế vị Tổng thống và trường hợp Tổng thống mất năng lực.

Mục 4 của Tu chính án thứ 25 đề cập đến các tình huống mà Tổng thống không thể thực hiện công việc nhưng không tự nguyện từ chức. Theo các chuyên gia pháp lý, những người soạn thảo Tu chính án thứ 25 rõ ràng có ý định áp dụng nó khi một Tổng thống bị mất khả năng làm việc vì bệnh tật hay có vấn đề tâm thần. Một số học giả cũng lập luận rằng nó cũng có thể áp dụng rộng rãi hơn cho một Tổng thống không thích hợp làm người lãnh đạo đất nước. Để viện dẫn Tu chính án thứ 25, ông Pence và đa số Nội các của ông Trump cần phải tuyên bố rằng ông Trump không thể thực hiện các nhiệm vụ của Tổng thống và loại bỏ ông ra. Khi đó, ông Pence sẽ tiếp quản.

Ông Trump sau đó có thể phản bác rằng ông vẫn có thể tiếp tục công việc. Nếu ông Pence và đa số Nội các không phản đối, ông Trump sẽ giành lại quyền lực. Còn nếu họ phản đối tuyên bố của ông Trump, vấn đề sau đó sẽ do Quốc hội quyết định, nhưng ông Pence sẽ tiếp tục làm Tổng thống cho đến lúc đó. Nhưng cần phải có đa số 2/3 của cả hai viện đồng ý thì ông Trump mới bị cách chức. Nhưng Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát có thể chỉ cần trì hoãn bỏ phiếu về các tranh chấp thực chất khác cho đến khi nhiệm kỳ ông Trump kết thúc, ông Paul Campos, giáo sư luật hiến pháp tại Đại học Colorado, giải thích. Campos nói Tu chính án 25 sẽ là một cách thích hợp để loại Trump khỏi chức vụ và có lợi thế là nhanh hơn luận tội. “Ông Pence có thể ngay lập tức trở thành Tổng thống, trong khi việc luận tội và kết tội có thể mất ít nhất vài ngày,”Campos nói.

Bà Pelosi và các đồng viện muốn Tổng thống Trump phải chịu trách nhiệm về vai trò của ông khi khích động đám đông tiến tới Quốc hội hôm 6/1, dẫn tới cuộc bạo động tại Điện Capitol, làm trì hoãn cuộc họp của Quốc hội nhằm xác nhận kết quả bầu cử Tổng thống 3/11/2020. Có năm người thiệt mạng trong vụ bạo loạn, kể cả một cảnh sát của Điện Capitol. Một cuộc luận tội lần hai đối với Tổng thống Trump, nếu ông bị Thượng viện xét là có tội, sẽ ngăn vĩnh viễn không cho ông nắm giữ một vị trí trong bộ máy công quyền liên bang. Lãnh đạo phe Cộng hoà ở Hạ viện, dân biểu Kevin McCarthy, tuyên bố không ủng hộ việc tiến hành luận tội Tổng thống. “Đàn hạch Tổng thống khi nhiệm kỳ ông ấy chỉ còn 12 ngày sẽ chỉ gây chia rẽ đất nước thêm mà thôi,” ông nói và cho biết đã tìm cách liên lạc với Tổng thống tân cử Joe Biden để bàn cách cùng nhau hạ căng thẳng, đoàn kết quốc gia.

Liệu Trump có bị luận tội?

Trái với nhận xét của truyền thông chính thống, một số mạng xã hội vẫn ủng hộ ông Trump nhiệt thành và cho rằng việc làm của ông Trump là chính nghĩa và hoàn toàn đúng Hiến pháp và pháp luật. Có chính nghĩa là vì ông Trump đòi minh bạch trong vấn đề bầu cử và theo luật pháp Mỹ, ông Trump có quyền kêu gọi biểu tình. Về bạo loạn, có ý kiến cho rằng, đã có người trà trộn vào những người đi biểu tình ôn hoà để phá hoại. “Những người MAGA (Làm cho Nước Mỹ vĩ đại trở lại) rất bình tĩnh. Ông Trump cũng đã kêu gọi mọi người bình tĩnh, không bạo loạn.” “Chính ông Trump đã lên án những người phá hoại cuộc biểu tình,” các nhà hoạt động và nhưng người ủng hộ ông Trump lập luận.

Do đó, cũng có những ý kiến phản đối việc đảng Dân chủ xúc tiến luận tội ông Trump: “Ông ấy đã lên án bạo loạn, ông ấy đã nói rằng sẽ chuyển giao quyền lực một cách êm thấm thì lấy cớ gì mà truất phế ông ấy trong giai đoạn này?” Các cổ động viên của Trump nói như vậy và tin rằng âm mưu này nằm trong “kế hoạch của đảng Dân chủ muốn loại ông Trump từ lâu rồi, từ lúc ông ấy chưa ra làm Tổng thống”. Họ sợ ông Trump dùng thiết quân luật nên bây giờ bằng mọi giá họ muốn truất phế ông ấy.

Ông Trump có thể bị luận tội và cách chức không? Câu trả lời là có thể. Một quan niệm sai lầm về ‘luận tội’ là cho rằng việc này là để cách chức một Tổng thống. Trên thực tế, việc luận tội chỉ đề cập đến Hạ viện đưa ra cáo trạng là Tổng thống có “trọng tội hay tội nhẹ” – tương tự như cáo trạng hình sự. Nếu đa số quá bán trong số 435 dân biểu Hạ viện đồng ý đưa ra cáo trạng, được gọi là ‘các điều khoản luận tội’, thì quy trình luận tội sẽ được đưa đến Thượng viện, và cơ quan này sẽ tổ chức một phiên tòa để quyết định Tổng thống có tội hay không. Hiến pháp yêu cầu đa số hai phần ba ở Thượng viện để kết tội và phế truất một Tổng thống. Ông Trump từng bị Hạ viện Hoa Kỳ do đảng Dân chủ kiểm soát đàn hạch luận tội vào tháng 12 năm 2019 với cáo buộc lạm dụng quyền lực và cản trở Quốc hội xuất phát từ nỗ lực của ông gây áp lực Ukraine điều tra ông Biden và con trai ông Biden. Tuy nhiên, sau đó ông Trump được Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát tha bổng vào tháng 2/2020.

Ông Trump có thể bị cáo buộc về tội nhẹ, tội nặng nào? Ông Frank Bowman, giáo sư luật hiến pháp tại Đại học Missouri, cho rằng ông Trump ‘có thể đã nuôi dưỡng sự phản loạn’ hay tìm cách lật đổ chính phủ Hoa Kỳ. Nhưng Bowman cho biết ông Trump cũng có thể bị luận tội vì một tội danh chung chung hơn: phản bội Hiến pháp Hoa Kỳ và không giữ đúng lời tuyên thệ khi nhậm chức. Quốc hội có toàn quyền trong việc xác định trọng tội và tội nhẹ. “Vi phạm cơ bản sẽ là vi phạm Hiến pháp - về cơ bản là cố gắng phá hoại kết quả hợp pháp của một cuộc bầu cử được tiến hành hợp pháp,” theo giáo sư Bowman.

Tổng thống Trump sẽ không dự lễ nhậm chức tổng thống của người kế nhiệm, Tổng thống tân cử Joe Biden vào ngày 20/1. Reuters dẫn một nguồn tin biết về vấn đề này nói rằng có những bàn thảo ở Nhà Trắng về việc ông Trump sẽ rời Tòa Bạch Ốc ngày 19/1, và sẽ về khu du lịch nghỉ mát của ông ở Florida. Ông Trump đăng lên Twitter hôm 8/1, vài giờ sau khi ông hứa sẽ chuyển giao quyền lực êm thắm rằng: “Những ai thắc mắc, tôi sẽ không dự Lễ đăng quang tổng thống ngày 20/1 tới”. Ông Trump là tổng thống sắp mãn nhiệm đầu tiên kể từ năm 1869 từ chối tham dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm. Trước đó, chỉ có 3 tổng thống từng làm điều này là John Adams, John Quincy Adams và Andrew Johnson. Tuy nhiên, Tổng thống đắc cử Joe Biden cho biết ông rất vui vì Phó Tổng thống Mike Pence sẽ tham dự lễ nhậm chức của mình.

Nguồn Văn nghệ số 3/2021


Có thể bạn quan tâm