Tỉnh Quảng Ngãi vừa kỷ niệm 100 năm ngày sinh của nhà cách mạng Trần Kiên, một trong những người gần gũi với từ bộ đội trên Trường Sơn ngày đánh Mỹ, tới nhân dân ở Tây Nguyên, và người dân Quảng Ngãi quê ông. Bây giờ, cứ nhìn lại ngôi nhà hết sức tuềnh toàng mà vợ chồng ông Trần Kiên sống trong những năm cuối đời ở số 4 đường Trần Quang Diệu, thành phố Quảng Ngãi, bảo đảm rất nhiều người sẽ bồi hồi xúc động. Ngôi nhà ấy càng nhỏ bé, càng giản dị bao nhiêu, thì tâm hồn của người chủ nhà càng cao rộng đẹp đẽ bấy nhiêu.
Cuộc đời hoạt động cách mạng, vì dân vì nước của ông Trần Kiên thì nhiều người đã biết. Ông từng đảm nhiệm các chức vụ: Phó Bí thư Khu ủy Quân khu 5; Bí thư tỉnh ủy các tỉnh Kon Tum, Đắc Lắc, Nghĩa Bình, Bộ trưởng Bộ Lâm nghiệp, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhưng có một điều thấy rõ nhất ở con người này, đó là ông luôn luôn nghĩ cho dân, và nói luôn đi đôi với làm. Ông không bao giờ nói những điều vu khoát, không bao giờ dùng những mỹ từ lộng lẫy nhưng vô nghĩa. Ngày còn làm Bí thư Đắk Lắk, ông Trần Kiên đã nghĩ phải biến vùng đất cao nguyên này thành thủ phủ cây cà phê. Nghĩ là làm, ông đã cho hàng đoàn xe tải về Tp. Hồ Chí Minh xin phân hữu cơ chở lên Đắk Lắk để bón cho những vườn cà phê đầu tiên, sau này phát triển lên thành những vùng cà phê mênh mông… Ngày ông về Quảng Ngãi, ở cương vị Bí thư của một tỉnh, ông đã khởi phát một mô hình nông nghiệp mới lạ so với hồi ấy, đó là mô hình “ba tầng sinh thái”. Trên đất vườn có thể trồng ba giống cây ở ba tầng không gian phát triển khác nhau: tầng dưới cùng cho những loại cây hay rau mọc sát đất, tầng giữa cho những loại cây phát triển trung bình, và tầng cao cho những loại cây thân thẳng có chiều cao vượt trội. Ngót ba mươi năm trước, đó là một ý tưởng nông nghiệp hoàn toàn mới mẻ ở nơi này. Nói là làm, ông đã huy động vùng đất vườn của chính quê nhà để thí nghiệm mô hình này. Đó là mô hình nông nghiệp dựa vào đặc tính tự nhiên của cây xanh, là sự am hiểu tuyệt vời về sinh học. Các loài cây trong thiên nhiên luôn biết nương tựa vào nhau, nâng đỡ nhau để cùng tồn tại và phát triển, nhất là trong những điều kiện thời tiết không thuận lợi. Ông nói: “Cây xanh cũng biết đoàn kết để cùng nhau sinh tồn đấy”. Đó là câu nói sâu sắc của một nhà triết học sinh thái, dù ông không phải nhà triết học…
Lại nhớ những năm đánh Mỹ trên Trường Sơn, lính ta thường truyền nhau cái lệnh rất lạ của ông Trần Kiên: “Mỗi người khi qua binh trạm đào mỳ (sắn) ăn thì phải lấy thân cây mỳ trồng lại cho người sau có củ ăn”. Không có một cái lệnh nào giản dị hơn thế mà thực tế hơn thế. Chính khi tự tay trồng lại thân cây mỳ cho người sau qua Trường Sơn, ông Kiên đã nghĩ ra cái lệnh độc đáo này.
Con người Trần Kiên bình dị cho tới phút cuối đời. Đó là những giá trị khi con người biết vì nước vì dân, lo trước cái lo thiên hạ, vui sau cái vui thiên hạ. Ăn một củ mỳ cũng nhớ tới người sau. Sống thanh thản như ba tầng cây sinh thái. Luôn nói ít, và làm nhiều… Nhưng ở đời có những giá trị rất bình dị lại còn mãi với cuộc sống, với lòng người...
Nguồn Văn nghệ số 21/2020
