Diễn đàn văn học Trung Quốc với các nước Asean diễn ra tại Côn Minh (Vân Nam, Trung Quốc) từ ngày 23-27/7/2019 không chỉ thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau về văn học, văn hóa, tình hữu nghị mà còn kết nối các nhà văn 11 nước trong mối quan hệ mới, khăng khít và hiệu quả, nâng cao vai trò của văn học trong việc xây dựng hòa bình và cuộc sống tốt đẹp hơn.
Hơn 50 nhà văn tham gia Diễn đàn văn học Trung Quốc với các nước Asean 2019 đã thực sự có một cơ hội rộng mở để chia sẻ nhiều ý tưởng đa dạng trong sáng tác văn chương. Trong hai ngày 24-25/7/2019, tất cả các nhà văn đại diện cho 11 quốc gia đều có cơ hội đọc tham luận để chia sẻ ý kiến của mình. Trong đó, những ý kiến tương đồng tập trung vào đặc điểm: Trung Quốc và các quốc gia trong cộng đồng các nước Asean được kết nối đặc biệt với nhau bởi thiên nhiên, đó là sông và núi, trong đó dòng chảy của nước nối huyết mạch chung, những dãy núi nối liền kề vai sát cánh, khiến chúng ta được liên kết với nhau, và luôn cần nhau. Trong văn học, chúng ta cần tích cực trao đổi ý tưởng, giao lưu bằng việc tham gia các diễn đàn, dịch và giới thiệu tác phẩm của nhau để làm giàu kho báu chung về trí tuệ, văn hóa, văn học lên cấp số nhân.
Tiểu thuyết gia Fan Wen (Phan Ổn), Chủ tịch Hội nhà văn Vân Nam, thành viên Ban Chấp hành Hội nhà văn Trung Quốc, cho rằng, Trung Quốc và 10 nước Asean được kết nối với nhau bởi sông và núi, nền văn hóa, nghệ thuật của chúng ta cũng có nét gần gũi, đó là một lý do thật đẹp để các nhà văn chúng ta trong cộng đồng này kề vai sát cánh bên nhau, tạo nên mối quan hệ các bên cùng có lợi, để văn học có được vai trò mới trong việc thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị, từ đó hợp tác phát triển khoa học, kinh tế, môi trường, văn hóa, xã hội. Diễn đàn này là một minh chứng cho sự trao đổi tích cực, phong phú hơn giữa các nhà văn 11 nước, là cơ hội tuyệt vời cho chúng ta học hỏi kinh nghiệm sáng tác của nhau, đưa ra những ý tưởng mới để cùng bàn bạc, cùng tạo ra những kiến thức mới, và bắt tay thực hiện những kế hoạch, dự án văn học mới với nhau. Chúng ta cũng mở ra một không gian văn học rộng lớn hơn để nhiều tác phẩm văn học của 11 quốc gia được tỏa sáng. Khi trái tim rộng mở để đón nhận tình cảm bạn hữu, đồng nghiệp từ các quốc gia khác nhau, thì điều kỳ diệu sẽ đến cùng với những tác phẩm văn học lớn hơn, có sức sống mãnh liệt hơn, thành công hơn dành cho tất cả chúng ta. Văn học chính là một ngôn ngữ chung của các quốc gia cũng như con người, thể hiện cảm xúc nhân văn, ý tưởng sáng tạo chung, thể hiện vẻ quyến rũ của cuộc sống đầy màu sắc đa dạng, cũng như chiều sâu của trái tim. Diễn đàn này tạo cơ hội để chúng ta khám phá muôn mặt xã hội sống động của nước bạn thông qua những câu chuyện, tác phẩm văn học mà bạn hữu chia sẻ, để chúng ta tiếp cận các vấn đề xã hội đương đại từ nhiều góc nhìn khác nhau và thú vị. Hơn hết, các nhà văn tham gia Diễn đàn được thụ hưởng những nguồn trí tuệ xuất sắc trong một không gian văn học rộng mở, để từ đó, phát triển mạnh mẽ hơn tư duy văn hóa của chính mình.
Tham luận tại Diễn đàn, nhà thơ – nhạc sĩ Quek Yong Siu (Quách Vĩnh Tú), Chủ tịch danh dự Cộng đồng các nhà thơ tháng Năm, kiêm Phó Chủ tịch Cộng đồng các nhạc sĩ Singapore, cho rằng văn học có sức mạnh lớn lao, thúc đẩy trao đổi văn hóa và các hoạt động văn hóa giữa các quốc gia. Có một thực tế ở Singapore, đó là chúng tôi có những nhà tư tưởng với các ý kiến rất trái ngược, tuy nhiên, qua văn học, chúng tôi đã có thể tập hợp họ thành các nhóm, cùng hoạt động với mục đích chung là hợp tác và phát triển văn hóa, phát triển đất nước Singapore. Các nhà văn, nhà thơ chúng ta đều đang phải đối diện với một thực tế, đó là văn học bị cạnh tranh khốc liệt bởi các loại hình giải trí khác, và lượng bạn đọc cũng như người mua sách văn học ngày một ít đi. Tuy nhiên, ở Singapore, chúng tôi đã tìm ra giải pháp mới, đó là kết hợp văn học với các loại hình nghệ thuật khác như âm nhạc chẳng hạn, để tạo nên một hình thức mới, lạ, hấp dẫn công chúng hơn, để văn học và các loại hình nghệ thuật khác trở thành bạn của nhau, phối hợp sáng tạo, bắt tay kết nối khăng khít trong nhiều hoạt động đa dạng và tìm lại được công chúng của mình. Như vậy, văn học không chỉ ở một dạng in ấn truyền thống, mà có thể tìm thấy trong dạng thức âm nhạc, phim ảnh, múa, trình diễn nghệ thuật đương đại, sản phẩm giáo dục, du lịch… rất nhiều các hình thức và hoạt động lôi cuốn văn học vào chung. Tóm lại, văn học nên bắt tay và kết bạn với các loại hình nghệ thuật, giải trí, giáo dục khác để phát triển trong các hoạt động sáng tạo hơn.
Nhà thơ, kiêm tiểu thuyết gia Malim Ghozali PK của Malaysia, nhận định: Diễn đàn mở ra một tương lai mới cho các nhà văn chúng ta. Những dự án văn học mới được nảy mầm, sự kết hợp giữa các nhà văn, những ý tưởng được nuôi dưỡng sẽ tạo nên các tác phẩm giá trị trong tương lai gần. Việc giao lưu tích cực giữa các nhà văn của 11 quốc gia trong Diễn đàn này sẽ tạo nên ký ức không thể mờ phai, cùng mơ ước đóng góp vào việc tạo nên một tương lai tốt đẹp hơn, phát triển hơn cho đất nước mình cũng như cộng đồng Asean và Trung Quốc. Diễn đàn này nhằm mục đích mở rộng không gian hoạt động cho các nhà văn, liên kết chúng ta lại chặt chẽ hơn trong một cộng đồng bạn văn ấm áp, đồng cảm, thay vì chia rẽ. Văn học chính là chất nhựa tuyệt vời kết nối các nhà văn khăng khít với nhau, học tập bài học quý từ bạn nghề, phát triển các hoạt động văn học mới, trân trọng các nhân cách, tác phẩm của nhau, học tập nhau, cùng phát hiện các hiện tượng và bàn bạc xem chúng ta sẽ viết cái gì, ưu tiên những hiện tượng nào, cất lên tiếng nói mạnh mẽ bằng cách nào để thay đổi cuộc sống, tạo nên những điều tốt đẹp hơn, hạnh phúc hơn.
Nhà văn Tô Nhuận Vỹ, đến từ Việt Nam, thu hút sự chú ý trong Diễn đàn bởi bài tham luận chân thành của ông. Ông cho biết, trong những năm qua, tại Việt Nam, những tác phẩm tiêu biểu thuộc “Dòng văn học viết thương” của Trung Quốc được dịch và đông đảo bạn đọc đón nhận. Có thể kể đến một tác phẩm tiêu biểu của dòng văn học này là tiểu thuyết Một nửa đàn ông là đàn bà của Trương Hiền Lượng, xuất hiện ở Trung Quốc năm 1985, thì 4 năm sau, năm 1989, đã được Phan Văn Các và Trịnh Trung Hiếu dịch và xuất bản ở Việt Nam, tác phẩm được đón nhận một cách đặc biệt mà trước đó chưa từng có. Tiếp theo là Mạc Ngôn, Giả Bình Ao, Dự Hoa, Vệ Tuệ... Tiếp đó là sự xuất hiện khá ào ạt của văn học mạng Trung Quốc. Trong số các tác phẩm văn học tiếng Trung Quốc mà Việt Nam du nhập thì văn học mạng chiếm hơn 80%. Từ 2009 đến 2013 Việt Nam đã dịch và xuất bản 841 đầu sách Trung Quốc, trong đó có 617 đầu sách thuộc dòng văn học mạng. Một website văn học mạng của Việt Nam cho biết, Top 100 tác phẩm được hoan nghênh nhất đều từ văn học mạng Trung Quốc - "Bản văn được dịch sang tiếng Việt chỉ sau nửa giờ đăng trên mạng Trung Quốc". Các tác phẩm này chủ yếu là tiểu thuyết Ngôn tình. Một ví dụ khá tiêu biểu là cuốn Xin lỗi, em chỉ là con đĩ của Bảo Thê, do Trang Hạ dịch, đã bán hết 5.000 bản chỉ sau 3 ngày! Trong khi đó, các tác phẩm văn học Việt Nam sau Đổi mới lại ít thấy xuất hiện ở Trung Quốc. Những bộ Trung Quốc Đại Bách khoa toàn thư của Quốc Vụ Viện Trung Quốc, 80 tập, 1978, trong phần Văn học nước ngoài có chọn các tác phẩm của Việt Nam nhưng chỉ từ Lý Công Uẩn (Chiếu dời Đô) cho đến Hồ Chí Minh (Nhật ký trong tù). Hoặc các bộ sách về Việt Nam dạy tại các trường Đại học (có khoa Việt Nam) của các Giáo sư như giáo sư Triệu Ngọc Lan (tuyển tập tiểu thuyết hiện đại Việt Nam 3 tập, đại học Bắc Kinh, 2004). Hoặc Giáo trình phiên dịch Hán - Việt (Đại học Bắc Kinh 2002). Rất mừng là gần đây mới thấy một số tác phẩm như Nghiên cứu thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ông cố vấn (tiểu thuyết của Hữu Mai), tập truyện ngắn Trầm của 25 tác giả trẻ, tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh, thơ của nhà thơ Hữu Thỉnh, Trần Nhuận Minh đã được dịch và xuất bản tại Trung Quốc. Tuy vậy, việc giới thiệu văn học Việt Nam tại Trung Quốc còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng thực tế.
Ngay sau Diễn đàn, các nhà văn tham gia đã lập một nhóm trên Facebook để liên lạc với nhau hàng ngày, trao đổi tác phẩm, ý tưởng sáng tác, chia sẻ hình ảnh, hiện tượng mới phát hiện và bàn bạc các dự án hợp tác trong văn học.
Nguồn Văn nghệ số 31/2019