Từ bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng, phóng tầm mắt nhìn ra biển rộng trời cao. Một khung cảnh đẹp đẽ, hiền hòa, trời xanh, rừng xanh, biển xanh…

Nhớ lại khung cảnh nơi đây giữa thế kỷ 19, những tiếng súng, tiếng pháo từ các tàu chiến của quân đội Pháp vang lên, bắt đầu đổ bộ xâm lược vào Việt Nam, mở đầu cho nhiều thời đoạn liên tiếp nối nhau với bạt ngàn đạn nổ, bom rơi, máu chảy. Pháp vào, rồi sau đó Mỹ can thiệp và xâm lược miền Nam Việt Nam, cũng là từ các đoàn tàu chiến nã pháo vào Sơn Trà. Dằng dặc bao nhiêu thời gian đã trôi qua, mãi sau này mới yên bình trở lại...

Việt Nam trúng cử vào Hội đồng nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2023-2025

Sơn Trà bây giờ đã thành một địa điểm du lịch nghỉ dưỡng nổi tiếng cả thế giới. Một quần thể khách sạn và khu resort cực kỳ cao cấp nương theo cây lá và sinh thái để mọc lên. Khách du lịch đến đây, vừa thư thái hưởng thụ những tiện ích phục vụ xa hoa, lại có thể thả lỏng lòng mình mà nghe gió hát, chim reo, ngắm voọc nâu, voọc trắng chuyền cành thân thiện... Nhiều tỷ phú thế giới đã đến đây nghỉ lại. Có những đám cưới vương giả của con cái những nhà giàu siêu sang trên thế giới đã diễn ra ở đây… Sơn Trà cũng là một địa điểm cho nhiều cuộc gặp gỡ lãnh đạo cấp cao của các quốc gia trên toàn cầu và đã mấy lần được chọn để tổ chức Hội nghị thượng đỉnh APEC. Bây giờ thì cả những nghĩa tình xưa cùng với cả những thù nghịch xưa, đã trở nên là bạn bè, là đối tác tin cậy và hiểu biết lẫn nhau, cùng hẹn đến Sơn Trà, để cùng bàn cách làm ăn, cùng phát triển và thịnh vượng.

Đặt vào giữa dòng chảy lịch sử bao nhiêu đời nay sẽ thấy sự thay đổi này có ý nghĩa to lớn biết chừng nào. Cũng nhớ, còn cách đây chưa lâu lắm, nhiều năm sau năm 1975, Việt Nam được nói tới trên nhiều diễn đàn thế giới, là nói về một cuộc chiến tranh dai dẳng của lịch sử thế giới hiện đại. Nhà ngoại giao kỳ cựu Lê Mai, một trong những kiến trúc sư của quá trình bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, đã phải đưa ra thông điệp với quốc tế: “Các bạn nên nhớ, Việt Nam là một đất nước chứ không phải là một cuộc chiến tranh!”. Từ năm 1995, Việt Nam bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Mỹ, gia nhập ASEAN và bắt đầu tiến những bước dài trên con đường hội nhập với thế giới, tham gia vào các tổ chức quốc tế, chủ động và tự tin chia sẻ trí tuệ và nguồn lực cùng các chủ thể lớn để giải quyết các công việc của toàn cầu. Thật hạnh phúc biết bao, bây giờ chúng ta nhìn ra biển rộng trời cao là để chào đón bạn bè. Trông ra ngoài biển, ngắm nhìn từ trời cao xuống, bây giờ cũng là để nhìn vào những thay đổi, phát triển mạnh mẽ và đẹp đẽ của quốc gia.

Đất nước đã bao nhiêu năm rồi, trông ra biển, nhìn lên trời là để cảnh giác với kẻ thù đang sắp đến, là để đoán định cơn bão nào sắp cuộn lên? Cái tên gọi thành phố biển Hải Phòng của nước ta là cách gọi ngắn gọn lại từ cụm từ “Hải Tần phòng thủ” hay bắt nguồn từ cái tên đồn Hải Phòng đặt trên cửa sông Cấm ở xứ Ninh Hải xưa, thì cũng đã lý giải với cả vùng Bắc Bộ trước đây, đấy là nơi ta phải phòng thủ, phải để mắt mà canh gác. Bao nhiêu cọc gỗ đã được đẽo nhọn chờ thuyền giặc đến ở bến phà Rừng, ở sông Bạch Đằng, sông Quan Lạn ngoài Quảng Yên, Cẩm Phả… Cha ông ta đã lập bao nhiêu những trạm đồn trú trên biển, mỗi khi giặc giã lăm le tới, lại đốt khói đen bốc cao lên để thông báo cho đất liền. Rồi miên man những hải đoàn trên hải trình mờ mịt ngoài biển Đông hướng đến Bạch Long Vỹ, Cồn Cỏ, Phú Quý, Côn Đảo, Phú Quốc, Thổ Chu… Xa hơn nữa, là Hoàng Sa, Trường Sa. Những chuyến đi đánh đổi bằng bao nhiêu mạng sống của những trai trẻ vùi thây nơi đáy biển hay thành mồi cho cá dữ, để tạc nên mốc chủ quyền, chưa nghĩ nhiều đến việc bao giờ sẽ khai thác sản vật, mà mới chỉ là ước mong đắp bồi thêm nhiều ấm vững cho đất liền.

Bao đời nay, những làng quê Việt bên bờ sóng biển Đông, người người lớp lớp đã cần mẫn, đổ mồ hôi sôi hạt máu đi ra với biển, để kiếm sống, để chinh phục gió bão. Hầu như ở làng xóm nào ven biển, cũng có thể nghe kể và chứng kiến những câu chuyện mặn mòi sóng biển. Các đền miếu thờ cá ông, thờ kình ngư, thờ Đông hải Đại vương… đã được lập nên ở mọi vùng biển. Ngay từ trong truyền thuyết, đồng bào ta được sinh ra trong cái bọc trăm trứng rồi nở ra trăm người con, thì cũng đã phải xẻ đàn: năm mươi người con theo mẹ lên rừng, năm mươi người con theo cha xuống biển. Khát vọng chinh phục biển khơi là tự nhiên, như máu chảy liên tục trong trái tim người Việt Nam ta…

Với những gì sử sách đã ghi, cha ông ta đã rất sớm chinh phục và phát triển kinh tế biển. Nơi sầm uất sớm nhất chính là Vân Đồn ở vùng Đông Bắc đất nước. Người Việt đã có mặt trên các đảo của vùng biển đảo Vân Đồn từ thời kỳ đồ đá mới. Di chỉ khảo cổ hang Soi Nhụ có trước cả văn hóa Hạ Long. Do ở cửa ngõ của vùng quần đảo hiểm yếu nên, theo sử sách, năm 980 ở đây đã có đồn Vân (đồn Mây, sau thành tên Vân Đồn), trấn giữ vùng biển Đông Bắc của quân đội nhà Tiền Lê. Đến triều Lý, năm 1149, vua Lý Anh Tông cho lập trang Vân Ðồn. Vân Đồn phát triển thành thương cảng đầu tiên của Đại Việt, mở hướng giao thương với các nước khu vực Đông Nam Á, rồi Đông Á và thế giới. Thương cảng Vân Đồn thịnh vượng suốt các triều đại Lý, Trần, Hậu Lê… rồi suy thoái và bị lãng quên vào thời nhà Mạc. Sau thương cảng Vân Đồn, đến lượt Hội An ở miền Trung trở thành thương cảng quốc tế sầm uất bậc nhất khu vực Đông Nam Á. Hội An ra đời vào khoảng nửa cuối thế kỷ 16 gắn với tên tuổi Nguyễn Hoàng và con trai là Nguyễn Phúc Nguyên. Họ đã xây dựng thành lũy, ra sức phát triển kinh tế, mở rộng giao thương buôn bán với nước ngoài và Hội An trở thành thương cảng quốc tế sầm uất bậc nhất khu vực là vì thế. Bây giờ, chúng ta vẫn đang được chứng kiến Hội An của cách đây năm thế kỷ đang đồng hành cùng công cuộc hội nhập thời hiện đại.

Một trăm năm sau sự ra đời của Hội An, theo bước chân của người Việt hành phương Nam, Phú Quốc và Hà Tiên được mở mang vào thế kỷ 17. Một vùng biển đảo đã vang danh “Hà Tiên thập cảnh”, “Hà Tiên thập vịnh”… Còn nhiều nữa những bước tiến ra biển của cha ông. Nhưng rồi từ giữa thế kỷ 19, nhiều kế hoạch lớn đã phải dừng lại vì lửa khói chiến tranh liên miên… Có khảo sát vào thăm thẳm những năm tháng lịch sử chinh phục, khai phá, phát triển biển từ bao đời, rồi hình dung những gì chúng ta đang làm hôm nay, mới thấy, ta đang đi những bước thật mạnh mẽ… Hy vọng sẽ đến một thời điểm hội tụ đầy đủ những yếu tố phát triển, ba vùng biển này sẽ đẹp đẽ và duyên dáng, có thể sánh vai với những thành phố biển nổi tiếng ở Địa Trung Hải, ở biển Hắc Hải như Nice (Pháp), Venice (Ý) hay Monaco…

Dọc theo bờ biển Việt Nam hôm nay đang thay đổi diện mạo nhanh chóng, đang kiến thiết sôi động, để còn thay đổi nhanh chóng hơn nữa. Này vùng vịnh Hạ Long, Bãi Cháy đã long lanh lên biết bao nhiêu, nơi cái bãi biển váng màu bụi than đen, cả trên mặt người và trên cây lá xưa, giờ tấp nập tàu thuyền du lịch thảnh thơi, những khách sạn năm sao sang trọng. Này Hải Phòng với cầu Lạch Huyện vượt biển dài kỷ lục và nhiều vùng bãi lầy tù đọng đã vươn lên thành đô thị, thành resort, khu công nghiệp, chế xuất. Đây Sầm Sơn, một vùng cửa sông tăm tối, giờ đã rực rỡ ánh đèn đêm, thánh thót đàn ca sáo nhị. Đây Quảng Bình cát trắng đang chuyển mình. Kia Bình Định, Phú Yên cũng đã kịp rực rỡ… Khó mà đếm hết những thay đổi đang diễn ra dọc bờ biển nước ta. Chỉ biết, có cảm giác như tất cả những khát vọng chinh phục và phát triển biển bao đời nay đang được cùng lúc thức dậy và vươn mình…

Thời bắt đầu làm đại lộ Hồ Chí Minh dọc đường mòn Trường Sơn thời đánh Mỹ, rồi làm đường dây 500 KV dài gần 1500 cây số tải điện từ Sông Đà vào TP Hồ Chí Minh, thấy đã hoành tráng ghê gớm lắm rồi. Bây giờ, là một đại lộ mới đang bắt đầu thênh thang dần, dọc theo bờ biển của đất nước… Ngồi trên xe phóng trên đường dài ven núi, mà trông ra biển xanh sóng trắng dào dạt, nhìn lên trời cao thăm thẳm… Tất cả đang náo nhiệt không khí của cuộc canh tân mới. Cả đất nước nhìn đâu cũng thấy dựng xây, kiến thiết. Trong cuộc canh tân mới mẻ và tầm cỡ này, phát triển kinh tế tư nhân, khuyến khích và đề cao mọi cá nhân cùng đất nước làm giàu, phát triển kinh tế thị trường, tôn trọng những quy luật khách quan nhưng chú trọng những đặc thù và sáng tạo riêng của quốc gia, đấy như là ta đang mở một mặt trận lớn. Trong công cuộc canh tân này, phát triển kinh tế biển là mũi nhọn đột phá.

Thiên thời, địa lợi đã dần hội tụ về. Có lẽ, chưa bao giờ đất nước có vị thế và điều kiện để hướng tới phát triển như hiện nay. Lòng người, là nhân hòa, yếu tố rường cột và then chốt cho nguồn lực canh tân, đang được vun đắp. Và cần phải có thời gian, không thể sốt ruột. Những bước đi thận trọng và kiên quyết, để bóc gỡ những tồn tại và sai lạc của cả giai đoạn đã qua, đang đi dần đến đích, là sáng lên ngọn lửa nhân hòa trên đất liền, để chúng ta cùng đồng lòng nhất ý trông ra biển lớn. Việt Nam, một quốc gia biển cường thịnh, sẽ không chỉ là giấc mơ của dân tộc từ ngàn đời nay nữa!

  Tùy bút của NGUYỄN THÀNH PHONG