Chỉ cần đọc tên của tập thơ cũng là tên của bài thơ đầu tiên trong tập Tiếng chim về cũ của Mai Thìn đã thấy hiện lên rất rõ chủ đề tư tưởng của tập thơ mới ra lò này.   

Khác với nhiều người, Mai Thìn có may mắn là được sinh ra, lớn lên và được làm việc suốt cả cuộc đời ngay trên mảnh đất quê hương Bình Định của anh. Thông thường người đi xa quê mới nhớ quê nhưng với Mai Thìn, anh nhớ quê ngay cả khi đang ở trên mảnh đất quê hương. Điều đó được thể hiện xuyên suốt trong thơ Mai Thìn kể từ khi anh biết cầm bút làm thơ cho đến nay. Đó là một điều rất đáng quý.

Tiếng chim về cũ là một tập hợp những sáng tác thơ của Mai Thìn trong ba năm trở lại đây (từ 2017 đến 2020), là tập thơ thứ bảy của anh được xuất bản ngoài hai cuốn biên khảo Văn hóa dân gian xã Nhơn Thành và Làng ven thành. Nói thế để thấy sức viết của Mai Thìn là mạnh mẽ và liền mạch. Người ta đi đó đi đây mới có cảm xúc để làm thơ, Mai Thìn nhiều khi ngồi yên một chỗ cảm xúc vẫn tìm đến anh để thành thơ.

Gần hết một đời

Mong được đóa hoa thơm dâng tặng quê hương

Đầu đã bạc

... dưới bóng quê nhà

Tiếng chim ca

về cũ

(Tiếng chim về cũ)

Những câu thơ trên như một sự khái quát về cuộc đời và chí hướng của Mai Thìn. Vì thế mỗi bài thơ của anh như một đóa hoa thơm dâng tặng quê hương.

Xuất bản Tiếng chim về cũ Mai Thìn bộc bạch: “Làng Vĩnh Phú, An Nhơn và Bình Định của tôi vô cùng đẹp, những vẻ đẹp mà không một nơi nào trên thế giới này có được. Nó không chỉ hiện hữu, trường tồn cùng thời gian mà còn lấp lánh trong mỗi hồn người, trong từng ký ức.

Tôi đã viết về quê hương mình trong nhiều bài thơ, trong nhiều cuốn sách trước đó. Và bây giờ, và cả mai sau tôi lại vẫn tiếp tục ngợi ca Người, quê hương tôi”.

An Nhơn, quê hương của Mai Thìn là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa và đẹp như cổ tích với những ngôi tháp Chàm rêu phong hút hồn du khách và từ cả ngàn năm nay vẫn vươn thẳng lên trời xanh với chất lừ vẻ đẹp:

Những viên gạch màu nâu

Những viên gạch màu hồng

Những viên gạch màu đất

... suốt mấy trăm năm

Những viên gạch tháp Chàm

Dán lên thời gian

Mã vạch của vẻ đẹp vĩnh cửu

(Những viên gạch tháp Chàm)

Những năm sống ở Bình Định, người viết bài này đã nhiều lần đặt chân đến những ngôi tháp Chàm nổi tiếng như tháp Dương Long, tháp Bánh Ít, tháp Cánh Tiên... và lần nào cũng mê mẩn với vẻ đẹp cổ kính trường tồn với thời gian của những công trình văn hóa lịch sử này. Đứng dưới bóng chiều đổ của những ngôi cổ tháp, không ai là không có cảm xúc, huống hồ đó là Mai Thìn, nhà thơ của quê hương những ngôi tháp cổ. Vì thế mà xuyên suốt trong những câu thơ của Mai Thìn là hình tượng uy nghi của những ngôi tháp cổ:

Ba ngọn bút vẽ lên trời xanh

Vẽ lên thời gian

Vẻ đẹp của tháp

... chúng tôi đến thăm

Vô tình

Làm dài thêm

Bóng tháp

(Dương Long)

Và cứ thế, những ngọn tháp quê hương như một mặc định cứ ám ảnh Mai Thìn qua những câu thơ khiến anh:

Mê mải với bóng hình ngọn tháp quê hương

Vượt năm bảy chặng đường xa ra đây gặp nàng cột lửa Linga

Cháy

Hư không

Hình bóng tháp

(Gặp vũ nữ Siva ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia)

Nói đến quê hương cũng là nói đến hình bóng của người mẹ. Thật cảm động khi Mai Thìn viết về mẹ với những câu thơ lắng đọng:

Tôi lớn lên đi khắp cùng thế giới

Mênh mông hơn, hùng vĩ hơn nhiều

Nhưng không có

Hương tóc lùa đồng lúa

Và

Bóng mẹ tôi ngồi tựa cửa xoáy trầu trưa

(Làng Vĩnh Phú)

Người yêu quê hương mình hiển nhiên cũng là người rất yêu đất nước mình. Là nhà thơ, được đi đến nhiều vùng quê Tổ quốc, đi đến đâu Mai Thìn cũng có những cảm xúc rất mới lạ dù đó là những vùng đất rất xưa cũ.  Anh có thể nhìn thấy một ánh mắt cười con gái từ những năm tháng xa xăm khi đến với Hội An:

Hội An trăng

Lững thững những con đường

Vương

Từ trang sách

Lật giữa cuộc đời

Rơi

Ánh mắt cười

Năm cũ

(Hội An)

Có dịp đặt chân đến châu thổ sông Hồng ở miền Bắc với những vạt ngô xanh tươi bờ bãi, Mai Thìn nhìn thấy ngay sức sống ngàn năm vẫn sinh sôi nảy nở ở một vùng đất phì nhiêu:

Thêm một đứa con

Thêm làng thêm phố

Thêm tiếng chuông chùa

Bình minh sóng vỗ

Lao xao trời chiều

Vàng dáng Rồng bay

... Những chiếc lá ngô trên bãi sông Hồng

(Những chiếc lá ngô trên bãi sông Hồng)

Đọc thơ Mai Thìn, đến tập Tiếng chim về cũ này mới thấy dù làm nhiều thơ nhưng anh không hề dễ dãi với câu chữ. Mỗi câu thơ, mỗi từ ngữ viết ra là cả một sự đắn đo lựa chọn. Vì thế mà thơ Mai Thìn giàu mạch nguồn cảm xúc nhưng cũng rất khúc chiết. Nhiều câu chữ của Mai Thìn đạt đến độ ý tại ngôn ngoại. Tôi thích những câu lục bát được anh chắt chiu trong bài Nhớ quê:

Rã rời trong nỗi nhớ quê

Mẹ mang cau héo hong nhờ mái hiên

Dõi nhìn bóng nắng xiên xiên

Trầu têm nửa cánh ưu phiền nhạt vôi

(Nhớ quê)

Nhớ quê đến rã rời, vôi nhạt cũng ưu phiền, chỉ có thể là Mai Thìn.

Cũng với một cách dùng từ khá đắt và mang tính sáng tạo như thế, mai Thìn còn biết cách lau dọn cả kí ức:

Lâu lâu con lại về ngôi nhà xưa

Lau dọn từng kí ức

Sáng lên dưới lớp bụi mờ

... lâu lâu con lại về

Lau chùi từng kí ức

Như lau gương mặt mẹ

Mừng vui dưới bụi mờ

(Lau dọn kí ức)

Người ta lau dọn bụi bặm trong một ngôi nhà cũ, Mai Thìn biết cách lau dọn cả kí ức. Đó là một sự sáng tạo của thi ca và cái chất rất riêng của người nghệ sĩ.

Thơ ca hay không chỉ ở câu chữ mà còn hay cả ở những ý tưởng bất ngờ. Mai Thìn có nhiều lúc như thế. Ai đã từng đến Quy Nhơn hẳn sẽ rất ấn tượng với hình ảnh chiếc xe tăng một thời nằm nửa nổi nửa chìm trên bãi biển. Đó là vết tích còn lại của một cuộc chiến tranh khốc liệt kể về một trang lịch sử đau thương của đất nước ta. Những chiếc xe tăng bị quân đối phương truy đuổi đến bước đường cùng, không tìm ra lối thoát đành lao mình xuống biển và chết ở đó. Nhưng từ cái chết của chiếc xe tăng trong chiến tranh, cuộc sống mới lại sinh sôi trong cái nhìn đầy phát hiện của Mai Thìn:

Sáng nay

Đôi vợ chồng còng làm tổ dưới bánh răng cưa

Kể cho tôi nghe

Chuyện năm xưa

Bầy còng con

Đồng dao

trên tháp pháo

(Về một chiếc xe tăng trên bãi biển)

Và cứ thế, Tiếng chim về cũ của Mai Thìn đã hiện hữu trên cuộc đời này và chầm chậm đi vào lòng người đọc. Ba mươi sáu bài thơ của Tiếng chim về cũ là ba mươi sáu lần Mai Thìn để cho cảm xúc dâng trào và tuôn ra đầu ngọn bút một cách đầy trân trọng. Giữa cái cõi thơ mênh mang và hỗn loạn ấy, Tiếng chim về cũ của Mai Thìn là một tiếng nói chân tình của nghệ thuật thi ca.

Nguồn Văn nghệ số 10/2021