VĨNH BIỆT NHÀ VĂN VÕ KHẮC NGHIÊM

(Điếu văn của Ban Chấp hành Hội nhà văn Việt Nam do nhà thơ Nguyễn Quang Thiều Chủ tịch Hội đọc tại
Lễ truy điệu Nhà văn Võ Khắc Nghiêm)

Nhà văn Võ Khắc Nghiêm nguyên là học viên khóa đầu tiên của trường Trung cấp Cơ điện Mỏ (1959-1962). Cuộc đời ông gắn bó với vùng mỏ Quảng Ninh, ông từng là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Văn nghệ Quảng Ninh. Hội viên Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, Hội viên Hội Điện ảnh Việt Nam, Hội viên Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Phó Tổng biên tập Tạp chí Than Việt Nam. Ông trở thành Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm 1991 và là một trong những cộng tác viên lâu năm, thân thiết của báo Văn nghệ.

Các tác phẩm chính: Xung đột âm thầm (truyện ngắn, 1986); 16 tấn vàng (tiểu thuyết, 1989); Đại dương trong mắt em (tiểu thuyết, 1990); Người cha tội lỗi (tiểu thuyết, 1990); Người tình 15 năm (tiểu thuyết, 1990); Cướp ngày (tiểu thuyết, 1989); Nhân danh công lý (kịch, 1985); Bi kịch ngược chiều (kịch, 1988); Quy luật muôn đời (kịch, 1991); Bỉ vỏ (kịch, 1990); Tình yêu hai quá khứ (kịch, 1990); Mảnh đời của Huệ (tiểu thuyết và kịch bản phim truyện); Tìm lại chính mình (1995-1996); Giới hạn của hạnh phúc (tiểu thuyết, 1997); Chân dung tình yêu (tiểu thuyết, 1997); Mạnh hơn công lý (tiểu thuyết, 2000); Phúc hoạ đời người (truyện ngắn, 2004); Huyết thống (tiểu thuyết, 2004); Chiều sâu ngược sáng, Điếm quan (tiểu thuyết, 2010); Thị Lộ chính danh (tiểu thuyết, 2015)…

Giải thưởng văn học:

- Giải A Văn học Công nhân (1990-1995)

- Giải B Vì bình yên cuộc sống, Bộ Công An & Hội Nhà văn Việt Nam (1998-2002).

- Giải A cuộc thi kịch bản sân khấu của Đài Tiếng nói Việt Nam và Hội Nghệ sĩ Sân khấu

- Giải thưởng cuộc thi kịch bản điện ảnh của báo Văn nghệ,

- Ba giải A giải thưởng Văn nghệ Hạ Long.

- Giải thưởng Nhà nước về Văn học & Nghệ thuật đợt 4 năm 2017

- Giải thưởng Văn học ASEAN 2021.

Nhà văn, nhà báo, tác giả kịch bản sân khấu, điện ảnh Võ Khắc Nghiêm đã vĩnh biệt chúng ta! Sự ra đi của ông để lại tổn thất cho đời sống văn học nghệ thuật, báo chí nước nhà. Nhưng tấm gương trong đời sống và tài năng của một nhà văn trong những tác phẩm đầy tâm huyết của ông thì còn mãi với bạn bè, đồng nghiệp và những người đến sau.

Nhà văn Võ Khắc Nghiêm sinh ngày 10 tháng 10 năm 1942 tại thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Quê quán của ông tại huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Thuở nhỏ Võ Khắc Nghiêm học tại Khánh Hòa, là một học sinh giỏi đều các bộ môn, được thầy giáo rất hy vọng, bạn bè rất quý mến. Sau hòa bình lập lại (1954), Võ Khắc Nghiêm tập kết ra Bắc và theo học khóa đầu của trường trung cấp cơ điện - Mỏ. Sau khi tốt nghiệp, anh được cử về công tác tại vùng mỏ Quảng Ninh. Đó là những năm tháng quý báu nhất để Võ Khắc Nghiêm trải nghiệm cuộc sống vùng mỏ thời chiến và thâm nhập tìm hiểu số phận của những người công nhân lao động quên mình vì Tổ quốc. Tập truyện ngắn Xung đột âm thầm đầu tiên của ông ra đời trên đất mỏ, phản ánh tấm gương lao động của những người công nhân bình thường và dũng cảm. Ngay từ tác phẩm đầu tay của Võ Khắc Nghiêm, bạn đọc đã nhận ra tài năng của cây bút mới luôn tìm con đường đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật. Từ thực tế bề bộn của vùng mỏ, Võ Khắc Nghiêm mở rộng tầm nhìn tới hiện thực rộng lớn của đất nước trong chiến tranh, vì vậy ý nghĩa xã hội của tác phẩm được nâng lên rất nhiều. Đó là những tiểu thuyết 16 tấn vàng, xuất bản năm 1989; Đại dương trong mắt em, Người cha tội lỗi, Người tình 15 năm, xuất bản năm 1990; tiểu thuyết Cướp ngày xuất bản năm 1989. Điều làm nên tên tuổi ông là ông đã vượt qua tính giới hạn của đề tài để khám phá chiều sâu tâm hồn con người và dựng lên những vấn đề lớn của xã hội và thời đại một cách sâu sắc và có tính tư tưởng.

Bước vào thời kỳ đổi mới, Võ Khắc Nghiêm công bố vở kịch Nhân danh công lý rất nổi tiếng, một vở kịch đề cao nhân phẩm, đem lại vẻ vang cho tên tuổi của ông. Tiếp theo Nhân danh công lý, Võ Khắc Nghiêm liên tiếp công bố hàng loạt vở kịch, trở thành một trong những kịch tác gia hàng đầu của sân khấu đổi mới. Đó là những vở kịch Bi kịch ngược chiều (1988), Quy luật muôn đời (1991), Bỉ vỏ (1990), Tình yêu hai quá khứ (1990). Trở lại văn học, theo đuổi không mệt mỏi về việc hoàn thiện nhân cách, truy đuổi cái ác, bảo vệ cái thiện, Võ Khắc Nghiêm cho ra đời hàng loạt tiểu thuyết mang tính thế sự sâu sắc. Đó là những tác phẩm Mảnh đời của Huệ, Chân dung tình yêu xuất bản năm 1997, Mạnh hơn công lý xuất bản năm 2000, Huyết thống năm 2004... Mỗi tác phẩm của ông mang một chủ đề khác nhau, đánh dấu những nét mới mẻ trong đổi mới tư duy tiểu thuyết và khả năng phát hiện những vấn đề đạo đức, ông là một trong những cây bút viết về công nhân thành công nhất.

Được nghỉ hưu, ông chuyển gia đình về sống ở Hà Nội và trở thành cây bút trực chiến của báo Văn nghệ. Ông dày công tìm hiểu những vấn đề lịch sử và dành tâm huyết cuối đời để hoàn thành tập tiểu thuyết lịch sử Thị Lộ chính danh. Tác phẩm này đã được giải nhì cuộc thi tiểu thuyết lần thứ 5 của Hội Nhà văn Việt Nam. Tiểu thuyết “Thị Lộ chính danh” là sự chiêu tuyết cho Nguyễn Thị Lộ, khắc phục những thành kiến dai dẳng về bà ngự trị qua hàng mấy thế kỷ, trả lại danh giá và nhân cách đẹp đẽ, cao thượng cho bà. Đấy chính là thái độ sống, quan niệm sống và lương tri của một nhà văn trước những oan khuất của con người trong xã hội.

Với những cống hiến xuất sắc và có hiệu quả, Võ Khắc Nghiêm được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật và nhiều giải thưởng vinh danh khác.

Sinh thời Võ Khắc Nghiêm rất được đồng nghiệp quý trọng bởi tài năng nhiều mặt, bởi lối sống giản dị, chân thật, thương yêu và quý trọng, sẵn sàng giúp đỡ tất cả mọi người. Là một người thẳng tính, tôn trọng sự thật, sẵn sàng dấn thân để bảo vệ sự thật, Võ Khắc Nghiêm nêu một tấm gương sáng về nhân cách người tri thức Việt Nam. Không gì có thể làm ông thay đổi tính chiến đấu trong mỗi trang viết của mình. Ông dấn thân vào con đường bảo vệ lẽ phải, bảo vệ công lý, bảo vệ những giá trị người ở mọi hoàn cảnh và trước mọi thách thức.

Nhà văn Võ Khắc Nghiêm đã đi xa nhưng tên tuổi và sự nghiệp của ông sẽ còn mãi với tư cách là một nhà văn tiêu biểu, kịch tác gia nổi tiếng, một nhà báo tài năng chính trực và là một con người chân chính. Những đóng góp bền bỉ và xuất sắc của ông cho văn chương đổi mới sẽ được bạn đọc trân trọng và ghi nhớ.

Hội Nhà văn Việt Nam tự hào có những hội viên tài năng và nhân cách trọn vẹn như Võ Khắc Nghiêm.

______

* Tiêu đề do tòa soạn đặt

Nguồn Văn nghệ số 41/2022