March 29, 2024, 2:37 am

Một số hoạt động và kết quả hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá từ năm 2013-2020

HƯỞNG ỨNG NGÀY THẾ GIỚI KHÔNG THUỐC LÁ 31/5 VÀ TUẦN LỄ QUỐC GIA KHÔNG THUỐC LÁ 

TỪ 25-31/5/2022

Quỹ PCTH thuốc lá được thành lập theo Quyết định số 47/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Thực hiện các nhiệm vụ của Quỹ được quy định trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, thời gian qua, Quỹ PCTH thuốc lá đã tích cực phối hợp với các Bộ ngành, các tổ chức Chính trị xã hội và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tăng cường thực hiện Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá.

 

Trong thời gian qua, các hỗ trợ của Quỹ PCTH thuốc lá tập trung vào một số mục tiêu cơ bản:

  • Nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá, các quy định của Luật PCTH thuốc lá và các văn bản hướng dẫn.
  • Nhân rộng các mô hình môi trường không khói thuốc tại các cơ quan đơn vị và các tỉnh, thành phố.
  • Nâng cao năng lực cho mạng lưới cộng tác viên PCTH thuốc lá và Cơ quan điều hành Quỹ PCTH thuốc lá
  • Thực hiện nghiên cứu, đánh giá về tình hình sử dụng thuốc lá, tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe, kinh tế, xã hội để cung cấp bằng chứng phục vụ công tác PCTH thuốc lá.
  • Thí điểm thực hiện công tác tư vấn cai nghiện thuốc lá qua điện thoại và công tác tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá tại các cơ sở y tế.

Thực hiện các mục tiêu này, Quỹ PCTH thuốc lá hiện đang hỗ trợ hơn 100 các cơ quan, đơn vị bao gồm các Bộ, ngành, tổ chức chính trị xã hội,các tỉnh, thành phố và bệnh viện thực hiện các hoạt động về phòng, chống tác hại của thuốc lá. 9 năm từ khi thực hiện Luật PCTH thuốc lá, với sự ủng hộ của Quốc hội, Chính phủ, sự chỉ đạo sát sao của Bộ trưởng Bộ Y tế – Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ, sự nỗ lực của Quỹ và sự phối hợp tích cực của các Bộ, ngành, tổ chức chính trị xã hội và các tỉnh thành phố, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá đã đạt được những kết quả bước đầu đáng ghi nhận.

Về xây dựng môi trường không khói thuốc:

Các hoạt động xây dựng nơi làm việc, trường học, cơ sở y tế, thành phố du lịch,  khách sạn, nhà hàng không khói thuốc được triển khai nhân rộng. Lãnh đạo các Bộ, Ủy ban Nhân dân tỉnh, thành phố đã có sự quan tâm hơn đối với công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thông qua sự chỉ đạo mạnh mẽ, sự phân công trách nhiệm rõ ràng cho các Sở, ban, ngành và tổ chức, cá nhân liên quan. Các hoạt động thiết thực như đưa nội dung phòng chống tác hại thuốc lá vào kế hoạch hoạt động hàng năm, đưa quy định cấm hút thuốc nơi làm việc vào quy chế nội bộ của cơ quan, đơn vị, đưa tiêu chí không hút thuốc tại nơi làm việc vào tiêu chuẩn thi đua khen thưởng của công chức, viên chức, người lao động đã được nhiểu cơ quan, đơn vị chấp hành nghiêm chỉnh. Nhiều cơ quan, đơn vị  thực hiện tốt quy định về môi trường không khói thuốc như Văn phòng Quốc Hội, Văn phòng Chính Phủ,  Bộ Công an, Bộ Nội Vụ, Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Khoa học và Công nghệ,Cơ quan Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam. Tại các tỉnh, thành phố công tác xây dựng cơ sở y tế không khói thuốc cũng được chú trọng triển khai. Một số bệnh viện điển hình như bệnh viện Đa khoa tỉnh Đắk Lắk, Bệnh viện huyện Hải hậu, Nam Định,..Mô hình khách sạn, nhà hàng không khói thuốc lá cũng đang được nhiều khách sạn, nhà hàng hưởng ứng như khách sạn Novotel và Lotus tại Hạ Long; Khách sạn Hữu Nghị tại Hải Phòng; chuỗi nhà hàng Thái Express; khách sạn Caravelle T.P Hồ Chí Minh…với quy định cấm hút thuốc khu vực bên trong khách sạn, nhà hàng.

Bên cạnh đó, nhiều hoạt động hưởng ứng phong trào xây dựng môi trường không khói thuốc cũng được triển khai như: Tổng Liên đoàn Lao động phát động phong trào thi đua “Công đoàn cơ sở không khói thuốc lá”; Bộ Nội Vụ phát động phong trào “Văn phòng Xanh”; Công đoàn Y tế phát động phong trào “Bệnh viện xanh- sạch- đẹp không khói thuốc”, Quận Hoàn Kiếm triển khai mô hình “Nhà hàng, khách sạn bảo đảm an toàn thực phẩm và không khói thuốc” ...

Theo báo cáo của các tỉnh, thành phố, chỉ trong 2 năm 2019-2020, số lượng các đơn vị thực hiện nghiêm quy định môi trường không khói thuốc đạt được là: 7.957 trường mẫu giáo, 7.846 trường tiểu học, 4.606 trường trung học cơ sở, 1.318 trường trung học phổ thông, 202 trường đại học, cao đẳng; 598 bệnh viện tuyến tỉnh, huyện; 4325 nhà máy, xí nghiệp thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc trong nhà; 377 công ty xe khách thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc và cấm hút thuốc trên xe khách; 371 khách sạn thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá trong nhà; 513 nhà hàng thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá trong nhà.

Cấm hút thuốc lá tại các địa điểm nhà hàng, khách sạn

Về công tác tư vấn cai nghiện:

Quỹ đã hỗ trợ thành lập Tổng đài miễn phí tư vấn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại 2 khu vực gồm phía Bắc là Tổng đài đặt tại Bệnh viện Bạch Mai – TP. Hà Nội (1800 - 6606) và phía Nam là Tổng đài tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định - TP Hồ Chí Minh (1800 - 1214). Giai đoạn 2015- 2020, Tổng đài đã tiếp nhận 44.665 cuộc gọi xin tư vấn cai nghiện thuốc lá. Bên cạnh việc tư vấn qua tổng đài, Quỹ PCTH thuốc lá cũng đã hỗ trợ thành lập và duy trì phòng tư vấn cai nghiện thuốc lá trực tiếp tại 10 bệnh viện gồm Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Y học cổ truyền TW, Bệnh viện E, Bệnh viện Phổi trung ương, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện trung ương Huế, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba Đồng Hới, Bệnh viện đa khoa TW Quảng Nam, Bệnh viện nhân dân Gia Định, Bệnh viện đa khoa TW Cần Thơ. Đến hết năm 2020, đã có 100.244 lượt bệnh nhân được tư vấn ngắn và 6.944 lượt bệnh nhân được tư vấn chuyên sâu cai nghiện thuốc lá, lập hồ sơ theo dõi cho 5.274 bệnh nhân trong đó có 870 người cai nghiện thành công từ 1 năm trở lên.

Mô hình điểm về tư vấn cai nghiện thuốc lá dựa vào cộng đồng cũng đã được Quỹ triển khai thông qua việc phối hợp với bệnh viện Bạch Mai thiết lập mô hình phòng khám, tư vấn cai nghiện thuốc lá lồng ghép vào phòng quản lý bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và hen phế quản thí điểm tại một số cơ sở y tế tuyến huyện, đồng thời củng cố và duy trì 8 phòng tư vấn cai nghiện thuốc lá tại bệnh viện, bao gồm Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, Bệnh viện Đa khoa khu vực Hóc Môn, Viện Y Dược học dân tộc, Bệnh viện Quận Thủ Đức, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, Bệnh viện huyện Cần Giờ và Bệnh viện huyện Bình Chánh.

Với sự hỗ trợ của Quỹ PCTH thuốc lá, từ năm 2015 đến nay, công tác tư vấn cai nghiện thuốc lá đã có những kết quả đáng khích lệ. Hành lang pháp lý và văn bản hướng dẫn thành lập và tổ chức hoạt động cai nghiện, tư vấn cai nghiện thuốc lá, các hướng dẫn chuyên môn về tư vấn, điều trị cai nghiện thuốc lá đã được xây dựng và tổ chức thực hiện. Các thông tin các bệnh nhân cai nghiện thuốc lá đều được quản lý dữ liệu trên phần mềm quản lý và theo dõi người cai nghiện thuốc lá. Phần mềm giúp hỗ trợ tư vấn viên quản lý, theo dõi và đánh giá kết quả của cuộc gọi đến; lưu hồ sơ bệnh án, và cung cấp số liệu phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học. 6.851 người tham gia chương trình tư và được tư vấn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, trong đó có 1.111 người đã cai nghiện thành công.

Tập huấn truyền thông về phòng chống tác hại của thuốc lá

Về xây dựng nội dung và tổ chức đưa giáo dục về tác hại và PCTH của thuốc lá vào chương trình giáo dục phù hợp với cấp học

Bộ GD - ĐT đã ban hành Điều lệ trường THCS, THPT (Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15 tháng 9 năm 2020), trong đó quy định cụ thể về việc cấm sử dụng thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, nung nóng, shisha,…) đối với cán bộ, giáo viên và học sinh trong các hoạt động giáo dục. Công tác thực hiện Luật PCTH của thuốc lá đã được đẩy mạnh thông qua việc tăng cường lồng ghép nội dung PCTHTL trong dạy học chính khóa và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục sức khỏe và nâng cao nhận thức về tác hại của việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá trong các cơ quan và trường học, trong đó, đặc biệt chú trọng thực hiện chương trình giáo dục và ngăn ngừa học sinh sử dụng các sản phẩm thuốc lá; tuyên truyền, vận động cán bộ, giáo viên, nhân viên gương mẫu không hút thuốc lá;

Các cơ sở giáo dục đã phối hợp với các cơ quan chức năng tại địa phương tổ chức các hoạt động truyền thông về PCTH của thuốc lá như: mít tinh, treo băng rôn, khẩu hiệu tuyên truyền, nói chuyện chuyên đề, thi tìm hiểu về tác hại của thuốc lá, thi vẽ tranh, thi hùng biện, chạy khẩu hiệu trên bảng thông tin điện tử của đơn vị, sinh hoạt lớp định kỳ, tọa đàm, diễn đàn, chương trình phát thanh học đường, Zalo, fanpage của nhà trường, của Đoàn thanh niên, trong buổi sinh hoạt lớp…; tổ chức kiểm tra việc thực hiện các quy định về PCTHTL; tổ chức dẹp bỏ các hàng quán xung quanh khu vực trường và vận động các hàng quán không bán thuốc lá cho học sinh sinh viên. Nhiều địa phương đã tích cực triển khai tổ chức tập huấn về PCTH của thuốc lá cho các giáo viên để giảng dạy trong trường học với 335 lớp tập huấn cho 15.825 giáo viên. Các lớp tập huấn đã cung cấp kiến thức về tác hại của thuốc lá, Luật PCTH của thuốc lá và thực hiện môi trường không khói thuốc tại trường học.

Về công tác nghiên cứu đưa ra những bằng chứng phục vụ cho công tác PCTH của thuốc lá.

Thời gian qua, Quỹ đã phối hợp với một số trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm, các bộ ngành, tổ chức chính trị - xã hội và các tỉnh, thành phố thực hiện các nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá và thực hiện Luật PCTH thuốc lá; đánh giá chi phí hiệu quả của các chương trình can thiệp PCTHTL tại Việt Nam; Nghiên cứu theo dõi dọc về tình hình sử dụng thuốc lá và chất lượng cuộc sống của người hút thuốc lá; Nghiên cứu về giải pháp chuyển đổi cây trồng; Nghiên cứu về các biện pháp y học cổ truyền trong cai nghiện thuốc lá.. Có thể nói, với sự đồng hành của các trường đại học, viện nghiên cứu, Bộ ngành và các tỉnh thành phố, công tác nghiên cứu, đánh giá về kết quả thực hiện công tác PCTH của thuốc lá đã được đẩy mạnh tại các tỉnh, thành phố và một số bộ, ngành. Kết quả của các nghiên cứu này là cơ sở quan trọng để phục vụ việc xây dựng kế hoạch can thiệp về PCTH của thuốc lá giai đoạn tiếp theo

Về việc thực hiện các giải pháp chuyển đổi ngành, nghề cho người trồng cây thuốc lá

Để thực hiện nhiệm vụ số 9 của Quỹ về “Thực hiện các giải pháp chuyển đổi ngành, nghề cho người trồng cây thuốc lá, chế biến nguyên liệu thuốc lá, sản xuất thuốc lá”, Quỹ triển khai các nhóm hoạt động:

- Thực hiện các nghiên cứu về tác động của việc trồng cây thuốc lá đối với sức khỏe của nông dân, môi trường; nghiên cứu đánh giá thực trạng vùng trồng cây thuốc lá, hiệu quả kinh tế trồng cây thuốc lá tại các tỉnh, thành phố của nước ta; tăng cường truyền thông về tác hại của thuốc lá, ảnh hưởng sức khỏe, môi trường từ việc trồng cây thuốc lá;

- Đánh giá thực trạng chuyển đổi ngành nghề trồng cây thuốc lá tại các tỉnh, thành phố và các yếu tố liên quan đến việc chuyển đổi trồng cây thuốc lá; nghiên cứu, đánh giá các mô hình chuyển đổi hiệu quả và phù hợp tại các vùng trồng cây thuốc lá và đề xuất mô hình và lộ trình chuyển đổi ngành nghề;

- Xây dựng thí điểm các mô hình chuyển đổi ngành nghề cho người trồng cây thuốc lá.

- Phối hợp với Trường đại học Y tế công cộng thực hiện nghiên cứu: “Đánh giá tác động của việc trồng cây thuốc lá đến kinh tế và sức khỏe của người trồng cây thuốc lá”.

- Hỗ trợ các tỉnh tổ chức 108 lớp tập huấn cho 4.656 nông dân về tác hại thuốc lá và hướng dẫn chuyển đổi cây trồng phù hợp với thổ nhưỡng của từng địa phương... Công tác truyền thông cũng được lồng ghép trong các lớp tập huấn, các buổi nói chuyện chuyên đề, truyền thông lưu động, truyền thông trực tiếp tại cộng đồng.

- Hỗ trợ Viện quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp đánh giá thực trạng trồng cây thuốc lá tại 7 tỉnh, thành phố trồng nhiều cây thuốc lá nhất và thực hiện đánh giá thực trạng về kinh tế hộ gia đình trồng cây thuốc lá và đề xuất một số giải pháp chuyển đổi ngành nghề.

- Xây dựng Đề án chuyển đổi diện tích trồng cây thuốc lá sang các loại cây trồng khác trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn với 2 nhóm giải pháp: (1) Truyền thông nâng cao nhận thức gắn với chuyển đổi ngành nghề trồng cây thuốc lá (2) đề xuất phương án chuyển đổi cây trồng, theo đó, dự kiến cây Na, một cây trồng thế mạnh của tỉnh Lạng Sơn sẽ được thí điểm thay thế cho cây thuốc lá tại thị trấn Đồng Mô và 4 xã: Thượng Cường, Vạn Linh, Y tịch, Hòa Bình trong thời gian 4 năm (2022-2025).

 

Về một số kết quả chính trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc:

Kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá năm 2020 tại các tỉnh, thành phố do Trường Đại học Y tế Công cộng thực hiện năm 2020 cho thấy so với năm 2015:

Tỷ lệ nam giới hút thuốc giảm 45,3% xuống  42,3%,

Tỷ lệ hút thuốc lá thụ động tại một số địa điểm cũng giảm so với năm 2015 như nơi làm việc, giảm từ 42,6% xuống 30,9%; tại nhà, giảm từ 59,9% xuống 56,0%, tại nhà hàng giảm từ 80,7% xuống 78,1%; tại quán bar/ cà phê/ trà giảm từ 89,1% xuống 86,2%.

Gia tăng tỷ lệ người hút thuốc được tư vấn bỏ thuốc khi đến cơ sở y tế (40,5% năm 2015 và 72,2%  năm 2020).

Nhận thức về tác hại của thuốc lá năm 2020 phần lớn cao hơn năm 2015, lần lượt 96,2% người tin rằng hút thuốc lá gây ung thư phổi; 81,1% tin rằng hút thuốc lá gây đột quỵ, 77,8% tin rằng hút thuốc lá gây đau tim và 72,2% tin rằng hút thuốc là gây ra cả 3 bệnh trên. 65,2% người dân đã từng nghe tới Luật phòng chống tác hại thuốc lá

Một số khó khăn trong công tác PCTH thuốc lá

Bên cạnh những kết quả đạt được, chúng ta đang phải đối mặt với một số thách thức như Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nước ta tuy đã giảm nhưng vẫn còn rất cao; các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện (thuốc lá điện tử, thuốc lá không đốt nóng, thuốc lá hút Shisha). Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Theo nghiên cứu về Sức khỏe thanh thiếu niên ở nhóm tuổi 13 - 17 tuổi của Tổ chức Y tế thế giới, tỉ lệ hút thuốc lá điện tử chiếm 2,6% năm 2020. Đặc biệt, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử tập trung cao ở nhóm tuổi 15 - 24 tuổi với tỉ lệ là 7,3% so với các nhóm tuổi 25 - 44 tuổi (3,2%), 45 - 64 tuổi (1,4%)

Thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Việt Nam là nước có mức thuế TTĐB đối với thuốc lá thấp gần nhất trong khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Cam-pu-chia, Lào và Myanmar) và rất thấp so với các nước phát triển[1]. Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của Việt Nam là 75% giá xuất xưởng. Nếu tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 36,1%.

 Thuế thuốc lá thấp làm giá thuốc lá rẻ. Theo tính toán của WHO thì giá trung bình của một bao thuốc lá hai mươi điếu có xu hướng giảm (12.101 đồng Việt Nam/bao năm 2015 và 11.848 đồng Việt Nam/bao năm 2020 sau khi đã hiệu chỉnh lạm phát). Giá thuốc lá rẻ làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo, giảm hiệu quả của công tác PCTH của thuốc lá[2]

 Cảnh báo sức khỏe in trên bao bì các sản phẩm thuốc lá: Thông điệp về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe con người in trên bao bì thuốc lá đã thực hiện 5 năm nhưng chưa có thay đổi về hình ảnh và nội dung. Các bằng chứng trên thế giới cho thấy tác động của diện tích hình ảnh cảnh báo lớn trên bao bì các sản phẩm thuốc lá lên nhận thức và hành vi sử dụng thuốc lá. Các hình ảnh này cùng với các thông điệp có thể làm tăng mong muốn bỏ thuốc và giảm tỉ lệ bắt đầu hút thuốc. Diện tích cảnh báo bằng hình ảnh trên vỏ bao thuốc hiện nay chỉ là 50% còn nhỏ so với các nước khác trong khu vực Lào, Brunei và Myanmar là 75%. Một số quốc gia khác trong khu vực như Thái Lan và Singapore đã bắt đầu thực hiện bao trơn cho sản phẩm thuốc lá.

Khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá còn rất dễ dàng, thuốc lá được bày bán khắp nơi. Hiện nay, chúng ta chưa có quy định về việc cấp phép để quản lý các điểm bán thuốc lá lẻ. Việc giảm số lượng các điểm bán lẻ thuốc lá thông qua việc quản lý, cấp phép cho các điểm bán đáp ứng đủ điều kiện theo quy định sẽ là biện pháp hữu hiệu để giảm tiếp cận của người tiêu dùng đối với các sản phẩm thuốc lá.

Kinh nghiệm của các nước cho thấy vì thuốc lá là sản phẩm gây nghiện, nên PCTH của thuốc lá là một chương trình lâu dài và cần có những chính sách mạnh mẽ về tăng thuế, xây dựng môi trường không khói thuốc, truyền thông hiệu quả, cùng với sự can thiệp phù hợp đối với những sản phẩm thuốc lá mới và cấm hoàn toàn các chiêu thức quảng cáo, khuyến mại của ngành công nghiệp thuốc lá... với nỗ lực thường xuyên và bền bỉ mới có thể giảm được tỷ lệ sử dụng thuốc lá và giảm tỷ lệ bệnh tật do sử dụng sản phẩm này.

V.T (nguồn Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá Bộ Y tế)

_________

 

[1] Tỷ lệ thuế (TTĐB và VAT) trên giá bán lẻ của Việt Nam là 36,1%, trong khi đó ở Malaysia là 58,60%, Singapore là 67,50% và Thái Lan là 78,60%. Tỷ lệ này ở các nước phát triển là 67,9%. Trong khi đó, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, thuế Thiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá cần phải ở mức 60% đến 80% giá bán lẻ thuốc lá.

[2] Theo thống kê hiện nay, giá bán lẻ thấp nhất một bao thuốc tại Việt Nam chỉ là 6.700 đồng, tương đương 0,3 USD, nằm trong nhóm các nước có giá bán lẻ thấp nhất thế giới.


Có thể bạn quan tâm