March 29, 2024, 7:34 pm

Mà kịch hay chưa hồi kết

                                                                                                        

Với trải nghiệm thấm đẫm tình người, nhãn quan thâu tóm được cảnh đời, đặc biệt có một trái tim luôn rung động thổn thức những yêu thương, luôn biết ngân lên giai điệu đồng cảm, xót xa với phận người, với cuộc đời nơi "thiên đường trần thế". Vũ Đảm đã chưng cất chọn lọc những "gồ ghề", những "hạt sạn", những điển hình trong cuộc sống để bối cảnh, tình tiết truyện, ngôn ngữ thoại hiện lên sống động, tự nhiên, nhân vật trữ tình “diễn” mà như thật, tròn vai tuyệt đối.

Vũ Đảm đi sâu, xoáy riết và "quẩy" mạnh vào "hang cùng ngõ hẻm", vào đáy tâm tư của con người để phát hiện triệt để những ham muốn, những khát khao , những mảng tối, những "hố đen" của sân si, đố kỵ, của lòng tham lam, của tính ích kỷ. Cái bản ngã được phanh phui, tơ hơ như trong Một trăm phần trăm, Hành trình may mắn, Chuột chơi Facebook... Ca dao, tục ngữ, châm ngôn, khẩu ngữ, những câu nói dân gian hay, ý nghĩa có tính dăn dậy, "răn đời", chiêm nghiệm sống, ứng nghiệm thực tiễn và quan niệm "nhân quả" của đạo Phật được nhà văn khéo léo ẩn ý vào ý tưởng, vào chủ định hành văn trong cách viết với ngôn ngữ có triết luận, mỹ thuật và nhân sinh cao như Khai sinh và khai tử, Anh em kết nghĩa. Cách mở vấn đề, lập luận, diễn giải và kết thúc câu truyện rất khoa học, hợp lý và điều đặc biệt mang dấu ấn riêng của nét tài hoa người làm chủ cuộc chơi, của người nhạc trưởng trong việc gây "hiệu ứng domino" bất ngờ, hấp dẫn đến ngỡ ngàng như trong Khúc xương, Ngựa đá… Ngôn ngữ trong truyện được "tẩm vị" đậm đà của dư vị cuộc sống, của nghệ thuật ngữ âm tạo ngữ hình rất sắc nét, nghệ thuật châm biếm, đả kích chua ngoa, được sử dụng với cường độ công suất cao và đôi khi ngòi bút thiên biến ngọt ngào đằm thắm, quyến rũ đến mê muội bất ngờ. Chính cách kể chuyện tự nhiên phảng phất cái "hất hàm" bất cần, cái ngông ngông của người tài, sự bình tĩnh, đủng đỉnh của người "thừa" biết, "đã" biết... Các câu truyện nhà văn lấy tư liệu “sống” từ những gì nhìn thấy, “biết thế” nếu độc giả tinh ý cũng sẽ nhận ra nên hình tượng nhân vật không mơ hồ xa xôi, để những lập luận luôn có cơ sở thực tiễn và khoa học logic, rất hấp dẫn, đầy sức gợi. Từ đó độc giả thẩm thấu, tự cảm, phát lộ những yêu, ghét, phỉ nhổ hờn kinh  hay trân trọng tin yêu đến dữ dội, ngột thở và cả niềm “khoái trí” vỡ òa... như trong Những con sâu bỏ dầu nồi canh, Ngôi mộ cổ, Lò ấp hay trong Về hưu...

Tập truyện gồm mười tám truyện ngắn. Tên tập truyện, Người tử tế, trùng với tên một truyện ngắn trong tập. Thế nào là người tử tế?. Hiểu như nào cho chính xác, đầy đủ và tròn ý. Người tử tế là người có phẩm hạnh, đạo đức tốt, người dùng những cái tốt của mình để đỗi đãi người khác. "Người tử tế" là người luôn hàm ơn và tìm mọi cách đáp ơn. "Người tử tế" là người biết đúng, sai, làm và chỉ cho người khác cùng theo cái đúng... Có rất nhiều cách hiểu, nhiều đáp án cho "thế nào là người tử tế"...nhưng thiết yếu, cơ bản khi đọc lên "ba chữ": "Người tử tế" thì trung khu não bộ "ít nhất" phát ra các "nơ ron” trí lực tập trung vào các "tiền đề" hỏi và tự trả lời: "Thế nào là người tử tế". "Ta có phải là người tử tế không"?. "Ta làm thế nào để thành người tử tế"... Đấy, cái tiêu đề hay và nhiều sức gợi là thế.

Trong Người tử tế Vũ Đảm đã “ghim” vào truyện một “bộ máy luật pháp vô hình” mà rất công hiệu phiên toà lương tâm sẽ để những “tội đồ” tự thú tội, chính phiên toà này sẽ kết tội họ và thời gian "mặn hơn muối, sắc hơn dao, ma thuật hơn phù thủy" sẽ làm họ đau đớn, vật vã, tàn tạ hơn là chết... và nữa, thế lực siêu nhiên người chết sẽ về phán tội, ám ảnh họ như "Để danh cho đời"

Các câu truyện trong Người tử tế có tính bao quát hàm nghĩa cao từ các mặt của xã hội và từ những rộng lớn, “khuếch tán” đó nhà văn dùng biện pháp quy nạp cho những điển hình, những nổi cộm để ta hiểu rằng  “Những thứ nhìn thấy nhiều khi chưa đúng, chưa đủ, chưa hoàn toàn đúng, chưa hoàn toàn đủ giống như tảng băng trôi, phần ta nhìn thấy chỉ là một phần rất nhỏ trên bề nước còn phần dưới nước ta có nhìn thấy đâu, muốn biết phần dưới nước của tảng băng đó như thế nào, ta phải chịu cái lạnh giá, hà khắc, phải trực tiếp lặn xuống nước để nhìn cho rõ... Cũng vậy, cuộc sống ngoài kia ngỡ bình yên êm đềm lắm, thế mà lại rất cồn cào, dữ dội. Nhà văn đã xông xáo, lăn xả thâm nhập vào tận cùng "tim gan, chạy song hành với nhịp sống đời trần" để hiểu, biết rõ bản chất, rồi cẩn trọng vẽ lên bức tranh đời thường, bức tranh muôn màu sắc, bức tranh có những âm thanh giàu cảm xúc, trầm bổng, xa xót... bức tranh có niềm yêu thương bỏng cháy tới phận người và sự hờn căm những thế lực “ăn sống nhuốt tươi” của “mặt người dạ thú”... đây là điểm nhân đạo cao cả trong tập truyện ngắn Người tử tế.

Nguồn Văn nghệ số 32/2019


Có thể bạn quan tâm