March 28, 2024, 5:42 pm

Nghệ thuật của AI có được coi là... nghệ thuật?

Không phải lần đầu, nhưng câu chuyện một bức tranh được AI sáng tạo đã giành giải cao nhất trong một cuộc thi vẽ kỹ thuật số tại một địa phương nước Mỹ đã dấy lên một cuộc tranh cãi. Nhiều người thừa nhận rằng bức tranh mà Jason Allen (tác giả giành giải) mang đến dự thi hoàn toàn xứng đáng đoạt giải nhất. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lại lên tiếng phản bác khi tác phẩm này không phải được tạo ra bởi tài năng và sự sáng tạo của con người. Trong khi các họa sĩ mất nhiều công sức để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật, còn anh ta thì chỉ cần ra chủ đề và AI hoàn tất.

“Théâtre D’opéra Spatial” của Jason Allen được xướng giải nhất tại Hội chợ nghệ thuật bang Colorado (Mỹ) và gây nên loạt tranh luận trên khắp thế giới.

Qủa vậy, nếu chỉ nhìn vào bức tranh đoạt giải nhất, khó ai có thể ngờ rằng đây là một bức tranh được tạo ra bởi phần mềm trí tuệ nhân tạo. Câu chuyện của Jason Allen là một minh chứng cho thấy trí tuệ nhân tạo đã có khả năng xây dựng nên được những sản phẩm đòi hỏi sự sáng tạo, và nhiều người đặt câu hỏi: liệu trong tương lai, trí tuệ nhân tạo có thể tạo nên những tác phẩm vượt qua cả những họa sĩ chuyên nghiệp? Và có một câu hỏi vẫn chưa có câu trả lời: liệu sẽ có một ngày chúng ta cần một tên gọi mới cho những tác phẩm nghệ thuật mà máy móc tạo ra hay không?

“Những tác phẩm nghệ thuật thực sự do máy móc tạo ra mà không có con người đứng sau vẫn chưa tồn tại. Khi thời điểm đó đến, chúng ta sẽ phải suy nghĩ xem liệu nó có còn được xem là nghệ thuật hay không”. -  Dylan Freedman, một lập trình viên nghiên cứu về nghệ thuật do AI tạo ra ở Google cho biết.

Chúng ta biết rằng, nghệ thuật, theo một cách tuyệt vời, luôn tồn tại trong thế giới tự nhiên: Một chiếc tổ được xây dựng cầu kỳ đẹp mắt và…khoa học, được tạo ra bởi một con chim chẳng hạn. Dù một vài người coi đó là một trong những kiệt tác của tự nhiên, hay một vài người khác phủ nhận, thì đó vẫn là một tác phẩm thuộc về tự nhiên, không do con người tác động. Nhưng với sáng tạo của AI thì khác, dù thế nào, xuất sắc đến đâu, con người vẫn đứng sau những tác phẩm nghệ thuật đó. Bài viết này, chúng tôi muốn tìm hiểu sâu hơn về việc các sáng tạo nghệ thuật do AI thực hiện, cho đến nay và tương lai, có được con người coi là nghệ thuật đích thực hay không. Bởi việc nhận thức được chúng ta đặt bao nhiêu chủ tâm vào những hiểu biết nghệ thuật của mình là rất quan trọng.

Với sự hỗ trợ của AI, con người chứng kiến những thành tựu đáng kinh ngạc: Một ca sĩ đã qua đời nhưng vẫn tổ chức được một đêm nhạc tri ân công chúng. Một diễn viên không còn tồn tại, vẫn tiếp tục xuất hiện trong những bộ phim mới. Một nhạc sĩ thiên tài để lại bản nhạc dang dở, hàng trăm năm sau bản nhạc đó được hoàn thiện bởi AI. Những gì nghệ sĩ nhiếp ảnh suy nghĩ để tạo ra một bức ảnh có bố cục thẩm mỹ rất phức tạp, nhưng ngày nay nó có thể được tự động hóa bằng thuật toán. Gần đây, người ta rất sửng sốt khi người ta sử dụng AI để viết tiếp bản giao hưởng số 10 còn dang dở của Beethoven.

Một nhóm các nhà âm nhạc và lập trình viên sẽ sử dụng trí thông minh nhân tạo để hoàn thành phần còn dang dở bản giao hưởng số 10 của nhà soạn nhạc người Đức Ludwig van Beethoven, vào năm 2020 để kỷ niệm 250 năm ngày sinh của ông. Từ đó, nhạc do AI sáng tác ra cũng có thể có bản quyền

Trước bối cảnh trí tuệ nhân tạo đã có thể sáng tạo ra nội dung riêng cho mình, các nhà làm luật đang đặt ra các câu hỏi liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm sáng tạo của AI.

Bắt đầu từ một vài ghi chú mà Beethoven đã viết trong một cuốn sổ tay trước khi qua đời vào năm 1827, các nhà nghiên cứu sử dụng phần mềm máy tính kết hợp với trí thông minh nhân tạo để hoàn thành phần còn lại của bản giao hưởng số 10.

Tuy nhiên, Barry Cooper, một nhà soạn nhạc và nhà âm nhạc người Anh, một giáo sư tại Đại học Manchester nhận định: “Tôi đã nghe một đoạn trích ngắn được tạo ra. Nó dường như không giống như một bản dựng lại đầy thuyết phục về những gì Beethoven dự định”.

Trước đó đã có những nỗ lực trong việc hoàn thành các tác phẩm còn dang dở của các nhà soạn nhạc nổi tiếng Ludwig van Beethoven đã không quá thành công và chưa được giới phê bình đánh giá cao.

 Quá trình sáng tạo chính là thứ khiến nghệ thuật độc đáo của riêng con người. Đối với chúng ta, nghệ thuật không chỉ dừng lại ở sản phẩm cuối cùng; nó còn là một phương thức mọi người chia sẻ một trải nghiệm chung.

Một tác phẩm do họa sĩ vẽ sử dụng công nghệ AI.

Về câu chuyện một bức tranh giành giải Nhất do AI tạo ra, hay nói chính xác là AI đã hoàn thiện tác phẩm từ ý tưởng của chủ nhân, Jason Allen cho biết, anh ta đã dùng phần mềm Midjourney. Midjourney là một hệ thống trí tuệ nhân tạo, với cơ sở dữ liệu là những bức tranh của hàng trăm họa sĩ nổi tiếng khác nhau, giúp trí tuệ nhân tạo có thể nhận dạng và xây dựng nên những phong cách nghệ thuật cho riêng mình. Midjourney cho phép người dùng có thể dễ dàng tạo ra những bức tranh vẽ chỉ bằng những mô tả, nhập dữ liệu đầu vào bằng văn bản, sau đó trí tuệ nhân tạo sẽ xây dựng nên những bức tranh với phong cách nghệ thuật khác nhau.

Vấn đề khác của Midjourney hay DALL-E 2 - một phần mềm AI khác - là chúng chỉ tạo ra sản phẩm phái sinh, thay vì tác phẩm cơ sở như họa sĩ. Nếu không có những sáng tạo từ trước, AI không thể hoạt động được.

Tuy nhiên, câu chuyện này ban đầu chỉ xoay quanh “hội chợ” địa phương, nhưng nay đã lan ra toàn cầu. “Những phần mềm tạo hình ảnh đặt ra rất nhiều câu hỏi đạo đức, rất khó để theo dõi nguồn gốc của chúng”.

Tác phẩm nghệ thuật do AI tạo ra có được con người coi là nghệ thuật đích thực hay không. Hay với các sáng tạo của AI, bản quyền tác phẩm có được xây dựng và áp dụng hay không vẫn đang đợi câu trả lời. Chỉ là, chúng ta đã vượt qua bao nhiêu định kiến, rào cản thuộc về quan niệm để công nhận những tài năng và tác phẩm nghệ thuật đích thực, nên sáng tạo nghệ thuật có là độc quyền của con người hay không, hay con người gọi nó là gì đi nữa, thì rút cuộc vẫn chỉ là quan niệm mà thôi.

Nguồn Văn nghệ số 39/2022


Có thể bạn quan tâm