Thị trường nghệ thuật thế giới đã thay đổi trong vài ba năm trở lại đây. Có thể một số đó chỉ là tạm thời, nhưng theo các chuyên gia nghệ thuật, thế giới sẽ có những thay đổi mang tính vĩnh viễn. Sự thay đổi đó, không thể phụ nhận rằng ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 là rất lớn. Covid-19 thay đổi phương thức kinh doanh của những sàn đấu giá nghệ thuật lớn nhất hành tinh, một số phương thức hoạt động của thị trường nghệ thuật từ trước đại dịch sẽ không quay trở lại.

Nghệ thuật thế giới biến động, theo dòng chảy đó, châu Á nổi lên như một ngôi sao mới, và người ta cho rằng hiện nay châu lục này đã trở thành trung tâm của thị trường nghệ thuật thế giới. Nếu điều này là sự thật, thì họ đã làm thế nào?

Bức “Thiếu nữ choàng khăn” của danh họa Lê Phổ cũng được chốt giá bán tương đương 1,1 triệu USD. Ảnh: Tư liệu

Năm 2000, Trung Quốc chỉ chiếm một phần trăm thị trường nghệ thuật toàn cầu. Vào năm 2021, sự đóng góp của Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông và Hàn Quốc chiếm khoảng 40% thị trường nghệ thuật toàn thế giới (nguồn: South China Morning Post). Christie, Sotheby và Philipps đã không ngừng cố gắng mở rộng thị trường nghệ thuật cho người mua ở châu Á và đưa những tên tuổi lớn của thị trường Mỹ vào danh mục sản phẩm châu Á của họ. Artsper giải thích cách châu Á đã quản lý, chỉ trong vài năm, để vượt qua Hoa Kỳ, Pháp và Vương quốc Anh, trở thành trung tâm của thị trường nghệ thuật toàn cầu.

Trong một thời gian dài, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh phần lớn được coi là trung tâm nghệ thuật của thế giới. Giờ đây, những con số cho thấy thị trường nghệ thuật đang chuyển dịch sang châu Á. Thật vậy, Hoa Kỳ và Trung Quốc bị xếp trước Vương quốc Anh, Pháp và Đức. Đó là vào đầu năm 2007 và 2008, Trung Quốc bắt đầu phát triển trên thị trường nghệ thuật. Nó đã vượt qua các nước châu Âu vào năm 2011. Giờ đây, dù Hoa Kỳ có thêm nhiều viện bảo tàng và sự kiện nghệ thuật, nhưng Trung Quốc chắc chắn đã trở thành nhà đấu giá thành công nhất trên thế giới.

Christie và Sotheby cho biết phần lớn người mua của họ ở châu Á là thế hệ Millennials (hay còn gọi là Gen Y, nhóm người được sinh ra trong giai đoạn chuyển giao thiên niên kỷ, từ khoảng 1980 đến 1996). Những nhà sưu tập trẻ này cởi mở hơn với nghệ thuật nước ngoài so với các thế hệ trước. Trung Quốc đã đi trước thời đại khi bắt đầu đầu tư vào kinh doanh nghệ thuật trực tuyến sớm hơn các nước khác. Do đó, thị trường nghệ thuật châu Á đã xoay sở để chống lại đại dịch tốt hơn, và quá trình chuyển đổi sang thị trường kỹ thuật số nhanh chóng và đơn giản hơn. Khả năng bán và trình diễn nghệ thuật trực tuyến này cũng là một tài sản để lấy lòng các Millennials.

Ngoài ra, dân số trẻ phương Tây ngày càng quan tâm đến văn hóa châu Á. Châu Á đã có nhiều người hâm mộ hơn bao giờ hết trong những năm qua. Sau Nhật Bản, Pháp thậm chí còn là quốc gia thứ hai đọc truyện tranh Nhật Bản nhiều nhất trên thế giới. Các nhóm nhạc K-Pop, nhóm nhạc nam Hàn Quốc cũng góp phần lớn đưa châu Á trở thành một điểm quan tâm đặc biệt của thế hệ trẻ Mỹ và châu Âu. Cho dù đó là trong âm nhạc, văn học hay thậm chí trên Netflix, văn hóa châu Á đã hiện diện nhiều hơn trong văn hóa đại chúng. Do đó, các nhà đấu giá cũng bắt đầu nhận thấy sức hấp dẫn của lục địa châu Á đối với doanh số bán hàng của họ, du lịch đang tăng và các nghệ sĩ châu Á trở thành những người được yêu thích ở phương Tây.

Cuối cùng, người ta cũng nhận thấy rằng thị hiếu của những nhà sưu tập châu Á thế hệ mới đã thay đổi. Thật vậy, ngay cả khi thế hệ người mua trước chủ yếu tìm kiếm nghệ thuật châu Á, thì giờ đây, chúng tôi nhận thấy rằng nhiều nghệ sĩ người Mỹ gốc Phi mới nổi đang bán tác phẩm của họ với giá kỷ lục. Ví dụ, Jean-Michel Basquiat là một tác giả yêu thích của thị trường nghệ thuật châu Á. Tác phẩm Warrior của anh được bán vào năm 2021 tại Christie Hong Kong với giá 41 triệu đô la. Đây là tác phẩm phương Tây đắt nhất từng được bán ở châu Á.

Thị trường nghệ thuật ở châu Á không thể tồn tại nếu không có sự đóng góp của quốc gia láng giềng. Hồng Kông là một trong những thành phố tích hợp nhất trong thị trường nghệ thuật toàn cầu. Điều này có nghĩa là ảnh hưởng của nó có lợi cho Trung Quốc, và ngược lại. Thực ra là nhờ Hồng Kông mà Trung Quốc đã vươn lên dẫn đầu thị trường nghệ thuật toàn cầu.

Sự phát triển của Hồng Kông trên thị trường nghệ thuật bắt đầu vào khoảng năm 2003, và chỉ 5 năm sau, con số bán hàng của họ đã được nhân lên 10, đạt 378 triệu đô la vào năm 2007. Hơn nữa, Hồng Kông đã chào đón Art Basel vào năm 2021, và có một con số rất lớn của “phòng trưng bày chip xanh”.

Đài Loan cũng thu hút các nhà sưu tập giàu có và các chủ phòng trưng bày, những người có thể hưởng lợi từ giá bất động sản thấp hơn ở đó. Nhìn chung, châu Á đánh thuế người giàu ít nhất so với các thị trường cạnh tranh. Do đó, nó trở thành một nơi có lợi cho các phòng trưng bày và những người yêu nghệ thuật có đủ khả năng chi trả.

Cuối cùng, Hàn Quốc, và cụ thể hơn là Seoul, đã được đưa lên dẫn đầu thị trường nghệ thuật toàn cầu. Với nhiều người mua trẻ tuổi và các phòng trưng bày nổi tiếng như Hyundai Gallery, Seoul chắc chắn đang phát triển thành một trung tâm nghệ thuật quan trọng. Hội chợ nghệ thuật Frieze sẽ được tổ chức tại Seoul vào tháng 9 năm 2022.

Châu Á vẫn còn kém hơn một chút về một số điểm, phần lớn là do nơi đây không có nhiều trường nghệ thuật như châu Âu hay châu Mỹ. Tuy nhiên, các nghệ sĩ châu Á thường lập nghiệp ở nước ngoài, điều này góp phần tăng cường liên kết giữa các châu lục và giúp mở rộng thương mại của nghệ thuật châu Á. So với các nước láng giềng, Hàn Quốc thực sự là nơi sản sinh ra số lượng nghệ sĩ thành công lớn nhất. Một số nghệ sĩ từ những năm 70 như Lee Ufan gần đây đã bán các tác phẩm của họ với giá kỷ lục trong các nhà đấu giá.

Nhìn chung, các nhà đấu giá hiểu rõ rằng việc bán các tác phẩm của các nghệ sĩ châu Á ở tất cả các thị trường sẽ đảm bảo cho sự thành công ngày càng tăng của họ. Sức mạnh của thị trường nghệ thuật châu Á tăng trưởng trong thời kỳ đại dịch; Chẳng hạn, Philips đã tăng tương tác với khách hàng châu Á lên 30% kể từ khi bắt đầu ngừng hoạt động. Số phận của châu Á trên thị trường nghệ thuật là minh chứng cho tầm quan trọng của thế hệ người mua mới. Sở thích của họ sẽ là người quyết định xu hướng thị trường nghệ thuật.

An Cư (theo artsper.com)

Nguồn Văn nghệ số 27/2022