Đối với người làm văn học nghệ thuật thật khó có được một tác phẩm hay vai diễn thành công sống lâu bền trong lòng độc giả, khán giả. Cái điều khó ấy NSND Thế Anh đã vượt chỉ tiêu rất xa. Xuất thân từ diễn viên kịch nói trở thành ngôi sao sáng kỳ diệu của thế hệ vàng điện ảnh Việt Nam từ cuối thập niên 1960, Thế Anh đã có nhiều cống hiến xuất sắc với 60 vai diễn. Ông còn là một trong những diễn viên đầu tiên từ Bắc vào Nam hoạt động nghệ thuật khi đất nước vừa thống nhất, như đại sứ hoà hợp tình nghệ sĩ cao quý…
 |
| NSND Thế Anh trong phim " Em bé Hà Nội". Ảnh Internet |
Không phải là người sống khép kín nhưng càng về sau NSND Thế Anh càng ít xuất hiện trước đám đông, ngoại trừ những sự kiện quan trọng. Ông dành thời gian cho gia đình cùng bạn đời là nghệ sĩ Thu Hằng, chăm chút kho tư liệu điện ảnh quý giá sưu tập ở nhà riêng và có cơ hội thì truyền nghề cho thế hệ đi sau.
Vào dịp mỗi cuối năm khi lãnh đạo thành phố tổ chức gặp gỡ các văn nghệ sĩ tiêu biểu, NSND Thế Anh hay có mặt, và đây cũng là dịp tôi cùng nhiều người quý mến ông được gặp gỡ trò chuyện với “hoàng tử màn bạc” hào hoa toả rạng một thời. Và đối với thế hệ lớn lên sau ngày hoà bình như chúng tôi thì bộ phim Mối tình đầu mà ông thủ vai chính bao giờ cũng quyến rũ đầy mê hoặc từ số phận, tính cách đến từng cử chỉ hành động của nhân vật Ba Duy.
Được mệnh danh là “hoàng tử màn bạc” Việt Nam, trong 55 năm hoạt động nghệ thuật NSND Thế Anh đã thủ diễn 60 bộ phim điện ảnh và truyền hình, tiêu biểu như: Nổi gió (1966), Đường về quê mẹ (1971), Em bé Hà Nội (1974), Mối tình đầu (1977), Tự thú trước bình minh (1979), Vụ án Hồ Con Rùa (1985), Đêm hội Long Trì (1989), Điện Biên Phủ (1992), Người học trò đất Gia Định xưa (2002),… Nhiều vai diễn của ông để lại ấn tượng mạnh cho người xem như Trung uý Phương (Nổi gió), Ba Duy (Mối tình đầu), chúa Trịnh Sâm (Đêm hội Long Trì)…
NSND Thế Anh được ví như đại sứ hoà hợp của tình nghệ sĩ sau chiến tranh. Ông nói: “Từ ngày đất nước thống nhất, tôi thấy không còn sự phân biệt giữa miền Nam - Bắc. Tất cả mọi người dù Nam, Trung hay Bắc đều quy về một mối là người Việt Nam”! Vì vậy, ngay sau hoà bình, thành công với bộ phim Mối tình đầu, ông đã chọn TPHCM sống và làm nghệ thuật.
NSND Thế Anh đóng vai Trung uý Phương trong phim Nổi gió. Ảnh TG
Trung uý Phương & thế hệ vàng
NSND Thế Anh họ tên đầy đủ là Nguyễn Thế Anh sinh ngày 3-4-1938 tại Từ Liêm, Hà Nội. Ông tốt nghiệp loại ưu khóa I Trường Sân khấu - Điện ảnh Việt Nam, về công tác tại Nhà hát kịch Trung ương và gặt hái thành công trên sân khấu lẫn điện ảnh mà khởi đầu là vai Trung uý Phương trong phim Nổi gió của đạo diễn Huy Thành trình làng năm 1966.
Nhà văn - đạo diễn trẻ Chu Quang Mạnh Thắng cho biết: “Những cô gái, chị gái trẻ ở Bắc Giang quê tôi hồi đó rất mê Trung uý Phương, và diễn viên Thế Anh đã trở thành thần tượng suốt một thời của họ. Đến thời chúng tôi, ông cũng vẫn là một thần tượng của thế hệ trẻ, với những vai diễn trong phim Điện Biên Phủ, Đứa con người lính, Đêm hội Long Trì… Sau này, khi tôi lập nghiệp ở Sài Gòn và bước vào ngành nghệ thuật thứ 7 với các vai trò như biên kịch, biên tập, đạo diễn thi thoảng tôi được tiếp xúc trực tiếp với thần tượng của mình. Những ấn tượng mà ông để lại cho tôi trong mỗi lần gặp gỡ, đó là những nụ cười thật hiền lành, phúc hậu, và thật dễ mến. Nghe tin ông qua đời tôi cảm thấy buồn và hụt hẫng”.
Vào sáng ngày 29-9-2019, tin nghệ sĩ Thế Anh ra đi nhanh chóng lan truyền sắp các phương tiện truyền thông, gây xúc động các thế hệ đồng nghiệp và khán giả mến mộ ông. Mấy ngày sau hầu như tất cả những nghệ sĩ biểu diễn nổi tiếng từ Bắc chí Nam đều qui tụ về TPHCM tiếc thương tiễn đưa ông.
NSND Thế Anh và NSND Trà Giang là hai bạn diễn thân thiết thuộc thế hệ vàng của điện ảnh Việt Nam từ cuối thập niên 1960, từng đóng chung trong các phim như Em bé Hà Nội, Mối tình đầu. Bà vô cùng xúc động khi hay tin NSND Thế Anh qua đời sau một cơn nhồi máu cơ tim. NSND Trà Giang nói: “Anh Đoàn Dũng mới ra đi năm ngoái nay tới lượt anh Thế Anh. Mới ngày nào chúng tôi còn trẻ sôi nổi trên phim trường mà nay lại lần lượt về với ông bà. Chúng tôi đều là những nghệ sĩ từ miền Bắc vào Nam sau ngày hoà bình. Sau này mỗi lần ra Hà Nội dự các sự kiện điện ảnh chúng tôi đều cùng đi với nhau. Anh Thế Anh là người giỏi nghề, rất khiêm tốn, vui vẻ, năng động, nhiệt tình với bạn bè. Dù là dân kịch nói nhưng chuyển sang phim Thế Anh đóng rất tự nhiên, thần thái”.
Nhìn lại trong vòng mười năm sau ngày thống nhất đất nước năm 1975, dù thời bao cấp đầy khó khăn nhưng điện ảnh Việt Nam gặt hái nhiều thành tựu, sản xuất tới gần 150 bộ phim truyện nhựa, đó là chưa kể số lượng đồ sộ các bộ phim hoạt hình, tài liệu và khoa học. Ngoài đề tài chủ đạo là chiến tranh thì phim về đô thị miền Nam và tình cảm xã hội cũng dần xuất hiện. Vào thời kỳ này, đội ngũ nghệ sĩ tài năng ở hai miền Nam Bắc có điều kiện khẳng định mình trong môi trường mới. Họ là những diễn viên thuộc thế hệ vàng vốn đã thành danh hoặc mới xuất hiện như: Thế Anh, Lâm Tới, Trà Giang, Đức Hoàn, Như Quỳnh, Phương Thanh, Thanh Quý, Lê Khanh, Lê Vân, Tuệ Minh, Hoàng Cúc, Thẩm Thuý Hằng, Kim Cương, Thanh Nga, Thanh Vân, Thanh Loan, Lan Hương, Đoàn Dũng, Trần Tiến, Tất Bình, Lý Huỳnh, Nguyễn Chánh Tín, Thương Tín, Hà Xuyên,… Trong đó, Thế Anh luôn nổi lên như ngôi sao sáng nhất với những vai diễn ấn tượng mới và khác biệt sau thành công của Trung uý Phương trong phim Nổi gió.
 |
| NSND Thế Anh trong vai Ba Duy phim Mối tình đầu |
Ba Duy - Mối tình đầu và duyên nợ Sài Gòn
Bộ phim Mối tình đầu do Hải Ninh đạo diễn, Hoàng Tích Chỉ viết kịch bản dựa trên truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Hiểu Trường đã thành công ngoài mong đợi, trở thành bộ phim kinh điển của điện ảnh Việt Nam thống nhất. Chẳng những bộ phim được trao giải Bông sen bạc mà còn đưa Thế Anh với vai diễn xuất thần chàng thanh niên bụi đời Ba Duy lên bục vinh quang giải thưởng Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ V năm 1980.
Bối cảnh phim Mối tình đầu là thành phố Sài Gòn khi chiến tranh chống Mỹ sắp kết thúc. Chủ nghĩa hiện sinh đang chi phối lối sống giới trẻ. Chàng sinh viên Ba Duy với mối tình đầu nghiệt ngã đổ vỡ do sự hiểu lầm, phản bội của người yêu là Diễm Hương (diễn viên Như Quỳnh đóng) bỏ anh đi lấy một cố vấn Mỹ để cứu cha. Rời bỏ giảng đường, Ba Duy rơi vào ăn chơi trác táng, nghiện ngập xì ke ma tuý, phóng xe bạt mạng trên phố.
Tưởng chừng con đường phía trước của chàng trai trẻ Ba Duy mãi chìm trong bóng tối thì ánh sáng lại lặng lẽ chiếu rọi vào anh từ người chị ruột là Hai Lan do diễn viên Trà Giang đóng. Nhân vật Hai Lan vốn có nguyên mẫu là bà Hoàng Thuý Lan, một cán bộ tình báo cách mạng hoạt động nội thành, đã khuyên giải nâng đỡ em trai Ba Duy thoát khỏi bế tắc, tìm con đường sống mới khi đại quân tiến vào giải phóng Sài Gòn. Đó cũng là lúc Diễm Hương phát hiện anh chồng người Mỹ đang âm mưu bắt cóc trẻ em đưa ra bán ở nước ngoài và cô đã bị hắn giết để bịt đầu mối tội lỗi.
NSND Thế Anh cho biết, sau khi nhận vai diễn Ba Duy trong phim Mối tình đầu, ông đọc rất nhiều tư liệu sách báo, xem phim ảnh về đời sống, học hành của giới trẻ Sài Gòn trước năm 1975. Rồi ông bỏ hàng tháng trời vào Sài Gòn đi thực tế ở trung tâm cai nghiện ma tuý Fatima bên cầu Bình Triệu để xem người nghiện chơi và phê thuốc ra sao. Tuy nhiên, bác sĩ ở đây chỉ cho Thế Anh cách ngậm thuốc chữa đau răng để sủi bọt mép giống con nghiện và vài thủ thuật khác cho vai diễn. Tiếp đó chàng nghệ sĩ Hà Nội tập chạy xe máy lạng lách trên đường phố Sài Gòn, làm quen và chơi với đám thanh niên choi choi thành thị, xông vào cả ổ hút chích khu rạp Rex. Nhiều bạn trẻ đường phố bất cần đời mà Thế Anh làm quen đã trở thành diễn viên quần chúng cho phim Mối tình đầu.
NSND Thế Anh cho biết, thời bao cấp diễn viên ăn lương nhà nước, đi đóng phim là nhiệm vụ được giao. Lăn lộn mấy tháng trời trên phim trường chính đường phố Sài Gòn, cả đoàn làm phim ăn uống giản dị trên các quán vỉa hè như dân lao động khác. Điều này gây ngạc nhiên cho người Sài Gòn. Bởi trước đây những ngôi sao màn bạc của miền Nam có đời sống khác người thường. Và một điều mà NSND Thế Anh tâm đắc là khi xem phim Mối tình đầu hiếm người tin diễn viên đóng vai Ba Duy là dân Hà Nội chính gốc mới Nam tiến. Ông đã hoá thân vào nhân vật Ba Duy bụi đời nghiện ngập giữa Sài Gòn hoàn hảo tới mức khi đi chợ Bến Thành có bà lão còn chạy theo khuyên nhủ xúc động rằng: Con ơi, đang trai tráng mạnh khoẻ như vầy sao lại dính vô ma tuý chi cho khổ. Con gắng bỏ nó đi để làm lại cuộc đời nghen con!
