PHÒNG CHỐNG TÁC HẠI (PCTH) THUỐC LÁ:

Cai thuốc lá cần một biện pháp khoa học, hiệu quả và đòi hỏi quyết tâm rất cao của người nghiện. Bên cạnh đó, phải có sự trợ giúp tích cực của gia đình và người thân. Việc cai thuốc không nên trông chờ vào các loại thuốc giúp cai thuốc lá có trên thị trường...

NGƯỜI BỊ NGHIỆN THUỐC LÁ THẾ NÀO?

Thông thường người hút thuốc lá sẽ nghiện qua ba ba giai đoạn: Nghiện tâm lý: bắt đầu có những quan điểm lệch lạc về thuốc lá, như nhận định thuốc lá là một biểu tượng của sự “trưởng thành”, “nam tính”, “sành điệu”…

Nghiện hành vi: Hút thuốc lá trở nên một thói quen, một phản xạ có điều kiện được củng cố bằng hình thức lập đi lập lại qua nhiều năm tháng, ví dụ hút thuốc khi uống cà phê, sau bữa ăn, khi gặp gỡ bạn bè, khi viết lách, làm việc căng thẳng…lâu dần thành thói quen khó bỏ.

Nghiện thực thể: Khi chất nicotine đã có tác động lên quá trình hoạt động của hệ thống thần kinh khiến người hút thuốc lá có cảm giác hưng phấn, giảm lo lắng, tăng khả năng tập trung, và khi cai bỏ thuốc lá, người nghiện hút thuốc lá cảm thấy buồn bã, lo lắng, bứt rứt, mất ngủ, khó tập trung, vật vã vì hệ thần kinh của họ đã quen với sự hiện diện của nicotine trong máu. Đây là hội chứng cai thuốc lá, nguyên nhân hàng đầu khiến việc cai nghiện thất bại.

CÁCH CAI THUỐC LÁ KHOA HỌC

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới WHO, ba biện pháp cai nghiện thuốc lá hiệu quả là “đánh” vào ba quá trình nghiện thuốc lá:

Điều trị nhân thức, thay đổi hành vi

Là bước đầu tiên và rất quan trọng. Người tư vấn cần chỉ ra lý do, hoàn cảnh, môi trường thúc đẩy việc hút thuốc lá, và lý do cần ngừng bỏ hút. Cũng cần củng cố lý do và quyết tâm muốn cai thuốc lá, ít lắm cũng chuyển đổi việc hút thuốc lá thành một động thái khác có lợi cho sức khỏe hơn.

Dùng chế phẩm nicotine thay thế

Biện pháp được khuyên dùng cho những trường hợp bị lệ thuộc thực thể nặng. Nicotine thay thể có thể được cung cấp qua nhiều dạng khác nhau như: Viên thuốc nhai, viên thuốc ngậm dưới lưỡi, nicotine hít (thuốc lá điện tử) và phổ biến nhất là miếng dán trên da.

Về nguyên lý, đây là một cách “hút thuốc không khói”, cơ thể được cung cấp trực tiếp nicotine không từ điếu thuốc lá. Điểm khác biệt duy nhất là nicotine trong chế phẩm thay thế thấm vào máu ổn định, đồng đều hơn, khiến cơ thể không xuất hiện hội chứng cai thuốc do quá thiếu nicotine, nhưng cũng không tăng cao đạt đỉnh sảng khoái nên không gây nghiện.

Cũng cần lưu ý, nicotine là một trong 7.000 hóa chất, trong 4.000 chất độc hại có trong khói thuốc lá. Do đó chế phẩm nicotine thay thế giúp loại bỏ các chất độc này. Tùy theo cá nhân và mức độ nghiện thuốc, thời gian dùng nicotine thay thế thường kéo dài 1-2 tháng, cá biệt có thể kéo dài đến nửa năm.

Điều trị bằng buprobion và varenicline

Cũng được khuyên dùng cho trường hợp lệ thuộc thực thể nặng. Buprobion và varenicline tác động lên hệ thống thần kinh làm người nghiện hút thuốc lá giảm hẳn ham muốn hút thuốc lá.

Ban đầu, với cơ chế tác động như vậy, bupropion và varenicline được hy vọng là giải pháp “đúng gốc” để cai thuốc lá. Tiếc rằng, trong thực tế khá nhiều người cai thuốc không đáp ứng với hai thuốc này, hơn nữa bupropion và varenciline là hai vị thuốc nên đều có chỉ định, chống chỉ định về tác dụng phụ khó dùng đại trà không cần kê toa.

THỰC HƯ NHỮNG “THẦN DƯỢC” CAI THUỐC LÁ

Hiện trên nhiều trang mạng có rao bán một số loại thuốc để cai thuốc lá, đặc biệt là các loại dung dịch nước súc miệng, với những tiếp thị có cánh: Thành công 100%, thành công chỉ trong 5-7 ngày….

Tìm hiểu kỹ thành phần, các loại “thánh dược” này gồm 2 dạng: 1- các chế phẩm nicotine và 2- các thảo dược tạo mùi thơm như bồ công anh, kim ngân hoa, cúc hoa, bạch nhân sâm, ngủ diệp sâm, thổ sâm, đinh lăng, đại hồi, quế chi….

Cho đến nay, ngoài ba loại thuốc có thể giúp cai thuốc lá được WHO khuyến cáo sử dụng, Nicotin thay thế, Bupropion và Vareniciline, các loại thuốc súc miệng, ngậm, nhai không được công nhận trong điều trị cai nghiện thuốc lá, mà chỉ là những mách miệng, chỉ nhau. Những loại “thuốc” này thực chất chỉ là những dung dịch chất mùi thơm để vệ sinh miệng và làm quên cảm giác thèm thuốc lá.

Ngay cả thuốc lá điện tử, cũng là một dạng nicotine thay thế. Thuốc lá điện tử cũng sẽ cung cấp một lượng nicotin nhất định dạng hơi phù hợp với nhu cầu của người nghiện như các dạng nicotine khác mà thôi.

V.T theo nguồn Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá

Nguồn Văn nghệ số 47/2017