“Đầy thách thức, kích thích, gây sửng sốt nhưng rất hấp dẫn”  là những tính từ mạnh mô tả các đề cử Giải Booker năm nay. Danh sách đề cử gồm 13 tác phẩm hư cấu đáng kinh ngạc từ các tác giả nổi bật, trải rộng từ 20 - 87 tuổi. Bên cạnh những tác giả quen thuộc như Elizabeth Strout, Alan Garner… là những tên tuổi mới.
Trong buổi công bố danh sách đề cử hôm 26/7, chủ tịch ban giám khảo, nhà văn hóa - nhà văn MacGregor đã mô tả đây là một danh sách “đầy thách thức, kích thích, gây sửng sốt nhưng rất hấp dẫn”. Năm nay, tác giả 20 tuổi Leila Mottley và tiểu thuyết gia kì cựu Alan Garner ở tuổi 87 là 2 trong số 13 nhà văn lọt vào danh sách. Nói về các thể loại được chọn lựa, ông MacGregor nói rằng nó bao gồm “tiểu thuyết, truyện ngụ ngôn và đồng dao, giả tưởng, bí ẩn, biến thể và các hình thức giật gân".

Theo đó, để chọn ra 13 cuốn sách vào danh sách chung cuộc, ban giám khảo đã đọc tổng cộng 169 cuốn sách được xuất bản trong năm qua ở khu vực Anh và Ireland. MacGregor cho biết, những cuốn sách lọt vào danh sách dài "được viết rất hay, trau chuốt và cẩn thận. Chúng dường như đã khai thác và mở rộng những gì mà ngôn ngữ có thể làm được".

So với các năm trước, danh sách này không có nhiều những tên tuổi lớn. Liên tục trong những năm qua, các tác giả lớn như Hilary Mantel, Kazuo Ishiguro, Margaret Atwood, Salman Rushdie… được đề cử và cũng có trường hợp chiến thắng. Năm nay Alan Garner là một trong những tác giả nổi tiếng nhất góp mặt vào danh sách này. Ông đã được biết đến với cuốn tiểu thuyết đoạt giải Booker năm 1967 là The Owl Service. Lần này ông trở lại với Treacle Walker, kể về Joe - cậu bé được một người lang thang quan tâm và thường hay ghé qua, từ đó “châm ngòi” cho một tình bạn dường như không tưởng. Nếu giành chiến thắng năm nay, Garner sẽ là người lớn tuổi nhất được vinh danh, khi bước sang tuổi 88. 

Ngược với Garner, ở đầu bên kia của phổ tuổi là Leila Mottley, nhà văn trẻ nhất từng lọt vào danh sách đề cử. Việc này đã phá kỉ lục trước đó của Jon McGregor khi anh được đề cử lúc 26 tuổi với tác phẩm đầu tay If Nobody Speaks of Remarkable vào năm 2002. Mottley đã viết Nightcrawling khi cô 17 tuổi, lấy cảm hứng từ một vụ án có thực về các cảnh sát lạm dụng tình dục một phụ nữ trẻ ở Oakland, California.

Mottley là một trong 6 tác giả người Mĩ lọt vào danh sách năm nay, cùng với Hernan Diaz, Percival Everett, Karen Joy Fowler, Selby Wynn Schwartz và Elizabeth Strout. Trong danh sách còn có NoViolet Bulawayo, tác giả sinh ra ở Zimbabwe nhưng hiện đang sống ở Mĩ. Sự góp mặt đông đảo của họ rất có thể sẽ khơi lại cuộc tranh luận xung quanh quyết định có nên mở rộng giải thưởng cho các tác giả Mĩ hay không, như trường hợp tương tự vào năm 2014.

Có ba tác gia người Anh trong danh sách này - gồm Garner, Maddie Mortimer và Scotland Graeme. Macrae Burnet - cũng như hai tác giả khác đến từ Ireland: Claire Keegan và Audrey Magee. Vị trí cuối cùng thuộc về Shehan Karunatilaka, người Sri Lanka thứ hai trong hai năm gần đây được đề cử.

Tác phẩm Nightcrawling của Mottlei là một trong ba tác phẩm đầu tay góp mặt, cùng với Maps of Our Spectacular Bodies của Maddie Mortimer và After Sappho của Selby Wynn Schwartz. Cuốn tiểu thuyết của Mortimer kể về câu chuyện của một phụ nữ mắc ung thư đang cố đối mặt với căn bệnh của mình, và được thuật lại một phần bởi các tế bào ung thư trong cơ thể. Tác phẩm này gần đây cũng đã giành giải Desmond Elliot. Trong khi đó, cuốn sách của Sappho lấy bối cảnh những năm 1880 ở Ý, xoay quanh đứa trẻ rồi sẽ lớn lên và trở thành nhà thơ Ý nổi tiếng Lina Poletti.

4 tác giả: Bulawayo, Fowler, Burnet và Strout đã từng lọt vào danh sách đề cử Booker trước đó. Bulawayo góp mặt với Glory, được thuật lại bởi một dàn đồng ca của các loài vật được lấy cảm hứng từ Trại súc vật của George Orwell. Theo đó, cuốn sách này là một phản ứng trước sự sụp đổ của chính quyền độc tài của cựu tổng thống Zimbabwe Robert Mugabe, khi nó mô tả một cuộc đảo chính lật đổ Ngựa già - con thú đã cầm quyền hơn 40 năm, cùng với người vợ bị khinh thường của y, một con lừa tên Marvelous.

Burnet, người đã lọt vào danh sách đề cử năm 2016 cũng trở lại với cuốn Case Study, kể về một phụ nữ tin rằng một nhà trị liệu tâm lí đã thúc đẩy chị gái mình tự tử. Oh William! của Strout là phần tiếp theo của chuỗi tiểu thuyết nói về nhân vật Lucy Barton từng vào đến danh sách rút gọn vào năm 2016.

Tiểu thuyết Booth của Fowler theo đó là một tiểu thuyết lịch sử kể về người đàn ông đã ám sát Abraham Lincoln. Fowler trước cũng đã lọt vào danh sách rút gọn của giải Booker 2014. Trong khi đó, cuốn sách ngắn nhất trong mùa giải năm nay là Small Things Like These của Claire Keegan chỉ dài 116 trang, lấy bối cảnh trước Giáng sinh năm 1985 tại một thị trấn nhỏ của Ireland. Tác giả người Ireland, Audrey Magee, góp mặt với The Colony, nói về hai người đàn ông dành cả mùa hè trên một hòn đảo dân cư thưa thớt.

Nhà văn Hernan Diaz được đưa vào danh sách với Trust, tập trung kể về một nhà tài phiệt Phố Wall vào những năm 1920. Danh sách được hoàn thiện với The Seven Moons of Maali Almeida của Shehan Karunatilaka, kể về một nhiếp ảnh gia chiến tranh bị cuốn vào nỗi kinh hoàng của cuộc nội chiến Sri Lanka.

Chủ tịch ban giám khảo MacGregor cho biết những cuốn sách trong danh sách này “phản ánh những mối bận tâm của hành tinh chúng ta trong vài năm qua”, chúng đề cập đến cách “chúng ta tưởng tượng bệnh tật như một kẻ thù mà mình phải chiến đấu hàng ngày, cũng như những câu hỏi về sự bất công về chủng tộc và giới tính, và sự mong manh của trật tự chính trị”.

Danh sách dài năm nay cũng thể hiện rõ sự mạnh mẽ của các nhà xuất bản độc lập; trong số 13 tiểu thuyết được đề cử, 8 trong số đó là đến từ các nhà xuất bản độc lập. 4 cuốn đến từ những doanh nghiệp nhỏ, gồm Influx và Sort Of lần đầu tiên lọt vào danh sách dài. Trong 5 cuốn còn lại, 2 cuốn đến từ Penguin Random House, 2 cuốn từ Pan Macmillan và 1 từ HarperCollins.

Gaby Wood, Giám đốc tổ chức giải thưởng Booker, cho biết: “Các giám khảo Booker 2022 đến từ những phông nền rất khác nhau của thế giới đọc sách, nhưng ngay từ khi gặp nhau, họ đã say sưa lắng nghe ý kiến ​ và rất thích thú với các góc nhìn của nhau.” Danh sách rút gọn gồm 6 cuốn sách sẽ được công bố vào ngày 6/9 và người chiến thắng sẽ được công bố vào ngày 17/10 sắp tới.

Giải Booker, trước có tên là Giải thưởng văn học Booker (1969 - 2001) và Giải Man Booker (2002–2019), là một giải thưởng văn học được trao hàng năm cho một tiểu thuyết dài được coi là hay nhất được viết bằng tiếng Anh và có tác giả là công dân quốc gia thuộc Khối Thịnh vượng chung Anh hay công dân Cộng hòa Ireland.

Năm ngoái, chiến thắng đã thuộc về tác phẩm The Promise của nhà văn người Nam Phi Damon Galgut. Ông đã từng được đề cử trước đó 2 lần, thế nhưng đến lần thứ 3 mới được vinh danh. Năm nay ngoài ban giám khảo thì các câu lạc bộ đọc sách trên toàn nước Anh cũng sẽ tham gia vào quá trình đồng hành chấm giải.

THUẬN NGÔ

Nguồn VNQĐ