Có 7 thay đổi lớn trong Đạo luật Quốc phòng mới (NDAA) của Mỹ, mà nổi bật nhất là thái độ “rắn”đối với Trung Quốc. Đạo luật yêu cầu bộ Quốc Phòng Mỹ công bố nhiều hơn các hành vi bức hiếp của Bắc Kinh ở Biển Đông. Từ nay, Mỹ cảnh giác ngay cả đối với đồng minh, áp dụng nguyên tắc “trọng tài, không trọng tuổi”, tăng quy mô quân đội, cải thiện trìnhđộ sẵn sàng của Hải quân. Cấm chính phủ liên bang làm ăn với 2 tập đoàn viễn thông - công nghệ Trung Quốc.
Đạo luật“Trao thẩm quyền Quốc phòng Quốc gia”(National Defense Authorization Act/NDAA) cho năm tài khóa 2019 (có giá trị ngay từ tháng 9/2018 này) vừa được Tổng thống Mỹ Donald Trump thông qua ngày 13/8 là phiên bản đã được dung hòa giữa những ý kiến trái chiều tại Thượng viện và Hạ viện và đem tới nhiều tin tốt lành cho quân đội Mỹ. Theo GS. Carl Thayer từ Học viện Quốc phòng Australia, người có nhiều năm nghiên cứu về khu vực xung quanh vấn đề này, Đạo luật mới cho phép cung cấp tài chính cho 14 hành động cứng rắn để ngăn chặn Trung Quốc, từ hỗ trợ sáng kiến ổn định khu vực Ấn Thái Dương đến xây dựng chiến lược rõ ràng về Trung Quốc, bắt buộc báo cáo lại cho Quốc hội thường xuyên hơn các hành vi bức hiếp của Bắc Kinh trên Biển Đông.
Cứng rắn với Trung Quốc
Trước hết, NDAA-2019 đặt nền móng cho những thay đổi về quy trình, tổ chức và chiến lược của Mỹ nhằm “cạnh tranh lâu dài với Nga và Trung Quốc”. Trong một số vấn đề khác, Quốc hội Mỹ đã khôn ngoan chọn cách tiếp cận có cân nhắc hơn khi yêu cầu phải có những báo cáo phân tích về các hoạt động theo chỉ thị được đề xuất để đảm bảo quá trình ra quyết định sáng suốt hơn trước những thay đổi về chính sách và tổ chức của một Bộ Quốc phòng nay được chỉ đạo sâu sát hơn từ Quốc hội.Nhìn chung, đạo luật này trao cho Bộ Quốc phòng và các cơ quan trong quân đội Mỹ một số thẩm quyền mới đáng kể nhằm hỗ trợ việc tái xây dựng lực lượng vũ trang.
NDAA-2019 bao gồm một số điều khoản cho thấy thái độ cứng rắn của Quốc hội Mỹ đối với Nga và Trung Quốc. Điều này một phần được thúc đẩy bởi Chiến lược Quốc phòng (NDS) mới mà theo đó tập trung vào cuộc cạnh tranh lâu dài với Nga và Trung Quốc, phần khác dựa trên những quan ngại rằng Tổng thống Donald Trump có thể quá khoan nhượng với Nga. Đạo luật này ủng hộ việc loại (vĩnh viễn) Trung Quốc ra khỏi cuộc tập trận chung thường niên cùng với các đồng minh và đối tác mang tên Vành đai Thái Bình Dương (RIMPAC). Đạo luật này cũng cấm sử dụng Viện Khổng Tử của Trung Quốc để đào tạo ngôn ngữ và thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ hơn với Đài Loan, vùng lãnh thổ mà Trung Quốc coi là một tỉnh của nước này. NDA-2019 yêu cầu có báo cáo hàng năm về Trung Quốc lên Quốc hội Mỹ, bao gồm các hoạt động do thám của Bắc Kinh, tình trạng quan hệ giữa Nga và Trung Quốc cũng như những nỗ lực của Trung Quốc nhằm tạo ảnh hưởng tới các công dân Mỹ.
Đối với Nga, NDAA tiếp tục giới hạn hợp tác quân sự với Moscow, cấm bất cứ sự ghi nhận nào về việc Crimea sáp nhập Nga và nêu bật mối quan ngại về việc vi phạm hiệp ước, thể hiện quan điểm của Quốc hội về việc cần tăng cường các biện pháp phòng thủ trước Nga.Bất chấp những câu hỏi về nỗ lực ngoại giao cá nhân của Tổng thống Donald Trump, Đạo luật nhận được sự đồng thuận của 2 đảng và 2 viện Quốc hội này nhấn mạnh rằng Nga và Trung Quốc là “đối thủ lâu dài” của Mỹ và rằng Washington phải hành động một cách hợp lý và nhất quán.Đạo luật mới này có 6 nội dung nổi bật liên quan đến triển khai chiến lược Ấn Thái Dương (IPS) mà Tông thống Trump tuyên bố tại Việt Nam từ tháng 11/2017. Đặc biệt Mỹ sẽ nâng cấp “Sáng kiến An ninh Hàng hải Đông Nam Á” và tăng cường hợp tác phòng thủ tên lửa với các đối tác tại khu vực Ấn Thái Dương.
7 thay đổi then chốt của DNAA - 2019
Đạo luật này có 7 thay đổi chủ chốt: Thứ nhất,đánh giá lại vai trò và sứ mệnh của quốc phòng. Quốc hội đã yêu cầu Bộ trưởng Quốc phòng đánh giá lại những vai trò và sứ mệnh được bộ này ưu tiên cao nhất theo chiến lược quốc phòng mới và phải tối ưu hóa hiệu quả của các lực lượng chung. Yêu cầu có thêm những báo cáo này được cho là rất thấu đáo và sẽ đưa ra những phân tích sâu sắc cần thiết cho việc cung cấp nguồn lực phù hợp nhất để phát triển một lực lượng chung sẵn sàng nhất cho các cuộc cạnh tranh chiến lược và những tình huống ưu tiên an ninh quốc gia Mỹ. Thứ hai,tăng lương đối với quân nhân. NDAA-2019 cho phép tăng 2,6% tiền chi trả cho thành viên lực lượng vũ trang Mỹ. Đây là mức tăng lớn nhất trong gần 1 thập kỷ qua và điều này là cần thiết để quân đội Mỹ có thể tiếp tục thu hút những người tài trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh. Giữa lúc tỷ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục như hiện nay (3,8% trong tháng 5/2018), quân đội Mỹ đối mặt với thách thức rất lớn trong việc thu hút được những người thực sự tài giỏi, sẵn sàng phục vụ đất nước.
Thứ ba,cho phép tăng quy mô quân đội. NDAA-2019 hoàn toàn ủng hộ yêu cầu của Bộ Quốc phòng về việc tăng đội quân thường trực thêm 24.100 người trong năm 2019, giúp phát triển quân đội Mỹ sau nhiều năm cắt giảm nhân sự vì ngân sách eo hẹp. Thứ tư, cải thiện độ sẵn sàng của Hải quân, yêu cầu bộ Quốc Phòng Mỹ công bố nhiều hơn hành vi bức hiếp của Bắc Kinh ở Biển Đông và những nơi khác. Ví dụ các hoạt động quân sự và bồi đắp đảo của Trung Quốc trong khu vực phải được thông báo ngay lập tức cho Quốc Hội lưỡng viện Mỹ và công bố rộng rãi để nắm rõ hơn về hoạt động của Trung Quốc. NDAA-2019 có hàng loạt cải cách theo chỉ đạo của Quốc hội nhằm cải thiện độ an toàn và sẵn sàng của các tàu chiến trên bề mặt của Hải quân Mỹ so với Đạo luật Tăng cường chiến đấu trên bề mặt năm 2018 (SWEA). Thứ năm, áp dụng nguyên tắc “trọng tài, không trọng tuổi”. Quốc hội Mỹ đã cho phép Lầu Năm Góc cập nhật luật quản lý văn phòng để đáp ứng nhu cầu hiện đại hóa và mở rộng quy mô quân đội, đảm bảo thăng tiến cho những người có tài. Trong những thay đổi quan trọng đó có việc coi trọng biểu biện của quân nhân trong công việc hơn là thâm niên tuổi tác. Thứ sáu, thắt chặt đầu tư nước ngoài. NDAA-2019 trao cho Ủy ban về Đầu tư nước ngoài vào Mỹ (CFIUS) thẩm quyền lớn hơn để xem xét các khoản đầu tư không thụ động vào những cơ sở hạ tầng quan trọng, những đầu tư có thể làm hại dữ liệu cá nhân nhạy cảm và các hình thức chuyển giao khác có thể phá vỡ bảo mật quốc gia. Thứ bảy, nói về Tập đoàn viễn thông Trung Hưng (ZTE) và những nguy cơ an ninh mạng. Đạo luật cấm chính phủ liên bang mua hoặc gia hạn hợp đồng liên quan đến việc sử dụng dịch vụ viễn thông của 2 công ty Trung Quốc là Tập đoàn sản xuất thiết bị viễn thông Trung Hưng (ZTE) và Tập đoàn Công nghệ Huawei.
Trong Đạo NDAA trị giá 716 tỷ USD, Lầu Năm Góc thực sự nhận được nhữnggì? NDAA-2019 bao gồm 616,9 tỷ ngân sách cơ bản cho Lầu Năm Góc, 69 tỷ cho các hoạt động quân sự ở nước ngoài và 21,9 tỷ cho chương trình vũ khí hạt nhân hợp tác với Bộ Năng lượng Mỹ. NDAA-2019 cho phép Lầu Năm góc chi 7,6 tỷ USD cho 77 chiếc F-35 Joint Strike Fighters của tập đoàn quốc phòng Lockheed Martin. Máy bay do thám thế hệ thứ năm này được sản xuất tại cơ sở của Lockheed martin ở Fort Worth, Texas. Đến nay, đây là hệ thống vũ khí đắt đỏ nhất của lầu năm góc. Đạo luật quốc phòng mới của Mỹ cấm chuyển giao những chiếc F-35 này cho 1 đồng minh trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) là Thổ Nhĩ Kỳ, vì lo ngại việc Ankara muốn mua hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga và điều đó có thể làm lộ bí mật công nghệ của Mỹ.
Trung Quốc tuyên bố “củng cố chủ quyền”
Ngày 14/8, chỉ một ngày sau khi Tổng thống Trump đặt bút ký dự luật thành Đạo Luật, Trung Quốc ngay lập tức lên án các biện pháp nhằm vào nước này. Chỉ trích của Trung Quốc được đưa ra trong bối cảnh 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới đang leo thang chóng mặt trong cuộc chiến thương mại với liên tiếp các biện pháp thuế quan đánh vào những mặt hàng xuất nhập khẩu của nhau. Trong một động thái liên quan, ngày 17/8, Bắc Kinh tuyên bố, bắt đầu từ năm 2019, Trung Quốc sẽ gửi các vệ tinh lên không gian để theo dõi tình hình trên khắp Biển Đông và củng cố cái gọi là “chủ quyền quốc gia” ở vùng biển tranh chấp.Camera và công nghệ nhận dạng từ vệ tinh sẽ cho phép Trung Quốc giám sát tàu thuyền, các rặng san hô và đảo trong khu vực tranh chấp.Chương trình lắp đặt vệ tinh theo dõi trên Biển Đông doViện Khoa học Trung Quốc thực hiện và dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2021. Tổng cộng có 10 vệ tinh, gồm sáu vệ tinh quang học, hai vệ tinh siêu phổ và hai vệ tinh radar, là một phần của hệ thống chùm vệ tinh Hải Nam.
Theo Tân Hoa xã, trong giai đoạn đầu của chương trình, ba vệ tinh quang học sẽ được triển khai vào nửa cuối năm 2019. Các vệ tinh này được trang bị cảm biến quang học từ xa giúp nhận dạng tàu và camera giám sát mặt biển. Các camera chỉ tập trung vào tàu cỡ lớn và trung bình. Giai đoạn thứ hai sẽ được tiến hành vào năm 2020 với việc lắp đặt hai vệ tinh siêu phổ nhằm đánh giá các mục tiêu trên biển. Hai vệ tinh radar sẽ được phóng vào năm 2021 ở giai đoạn cuối giúp việc giám sát hình hình trên biển được tiến hành trong mọi điều kiện thời tiết với chất lượng hình ảnh cao. Ưu tiên hàng đầu của hệ thống vệ tinh này là Biển Đông và có thể bao trùm cả những “khu vực quan trọng như Ấn Độ Dương và một phần eo Biển Malacca”, tờ Straits Time (Singapore) trích lời Chen Xiangmiao, nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Quốc gia về Biển Đông đặt ở Hải Nam.
Yang Tianliang, Giám đốc Viện Viễn thám Sanyacho biết hệ thống vệ tinh sẽ giúp các cơ quan có trụ sở tại Hải Nam đẩy nhanh khả năng ứng phó với các trường hợp khẩn cấp, quản lý hiệu quả hơn vùng Biển Đông, cải thiện khả năng thăm dò và phát triển vùng nước giàu tài nguyên. “Mỗi rặng san hô và đảo cũng như tàu trên Biển Đông sẽ được theo dõi bởi conmắt không gian”, ông Yang nói. Hệ thống vệ tinh sẽcủng cố “chủ quyền quốc gia”, bảo vệ nguồn cá và tìm kiếm cứu nạn trên biển. Khả năng giám sát Biển Đông của Trung Quốc sẽ được cải thiện nhanh hơn. Ông Yang khẳng định với Global Times hôm 15/8: “Vệ tinh sẽ giúp quan sát Biển Đông "trong vài ngày so với hai đến ba tháng như hiện tại,chương trình này cũng sẽ góp phần trợ giúp các nước nằm trong sáng kiến “Một Vành đai, Một Con đường” của Trung Quốc. Ông Giang không dấu diếm khi huỵch toẹt, ngoài mục đích thăm dò các nước xung quanh về các vấn đề hàng hải, chương trình này cũng tạo cho Trung Quốc một lợi thế trong việc đàm phán phân giới Biển Đông./.
