Thủ tướng Chính phủ - Nguyễn Xuân Phúc vừa ký ban hành Nghị định 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử. Trong đó, quy định những trường hợp tung tin giả mạo, sai sự thật trên mạng xã hội sẽ bị phạt từ 10 đến 20 triệu đồng. Dù ngày 15/4/2020 mới có hiệu lực, nhưng Nghị định 15/2020/ NĐ-CP đã thực sự có giá trị cảnh tỉnh ngay trong tháng giêng.
Mức độ lây lan của virus Corona không thua kém dịch cúm A vào năm 1997 hoặc dịch SARS vào năm 2002, cho nên ý thức phòng chống được đặt lên hàng đầu. Đại dịch của cộng đồng không chừa riêng ai, và cũng không loại trừ trách nhiệm của ai. Hơn bao giờ hết, mỗi cá nhân phải có nghĩa vụ ngăn ngừa và chặn đứng đại dịch.
Đại dịch gây thiệt hại về kinh tế là có thật. Tuy nhiên, quan trọng hơn là bảo đảm sức khỏe và tinh thần cho xã hội. Đại dịch trong thời công nghệ số phổ cập vào từng chiếc điện thoại thông minh, lại càng khó kiểm soát thông tin. Khi danh sách nạn nhân tăng dần lên thì tâm lý hoang mang cũng đầy thêm, bởi những thêu dệt nhảm nhí. Lần lượt các tỉnh Thanh Hoá, Hải Phòng, Đà Nẵng, Phú Yên, Bà Rịa Vũng Tàu... đã xử lý những kẻ phao tin thất thiệt trên Facebook cá nhân. Động thái quyết liệt này đáng ủng hộ, vì sự hỗn loạn thông tin trong bối cảnh đại dịch sẽ gây ra nhiều hệ luỵ không thể khống chế. Chỉ 10 ngày sau khi Việt Nam công bố đại dịch, Thứ trưởng Bộ Công an - Lương Tam Quang cho biết: “Công an các đơn vị, địa phương đã triệu tập hơn 170 đối tượng, xử lý, yêu cầu cam kết, yêu cầu gỡ bỏ. Hiện nay chúng tôi đang tiếp tục làm rõ hơn 41 trường hợp không hợp tác hoặc có những biểu hiện không thực hiện việc xử phạt này để củng cố tài liệu và xử lý hình sự nếu đủ điều kiện. Tất cả các trường hợp bị triệu tập đều có cam kết, nếu tái phạm mà xét thấy đủ điều kiện chúng tôi sẽ xử lý hình sự để tránh gây hoang mang cho nhân dân”
Nhất quán truyền thông về đại dịch của cộng đồng, là một tiêu chí quan trọng hiện nay. Luật An ninh mạng đã chuẩn bị hành lang pháp lý để uốn nắn biểu hiện lệch lạc của từng cá nhân. Thế nhưng, kỳ lạ thay, nhiều nhân vật nổi tiếng lại quên mất giá trị tác động đến công chúng của họ. Những dòng trạng thái bát nháo từ trang cá nhân của ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng, diễn viên Ngô Thanh Vân, diễn viên Cát Phượng... lại đi ngược xu hướng chung mà hàng chục triệu người Việt Nam đang tích cực đối phó đại dịch. Lẽ ra, với sức ảnh hưởng của mình, những ngôi sao phải góp phần định hướng đúng đắn cho những người xung quanh cùng vượt qua vòng vây virus Corona, để hướng đến ngày mai bình yên và tốt đẹp.
Nếu khẳng định tin giả là đứa con ngỗ ngược của mạng xã hội, thì cũng oan uổng cho tin giả. Khi con người hình thành khái niệm giao tiếp, thì những kẻ “kiếm chuyện làm quà” đã sáng tạo ra… tin giả. Tuy nhiên, tin giả được đồn thổi bằng phương thức rỉ tai, thì sức lan tỏa chỉ gói gọn một phạm vi địa lý hoặc ngành nghề nhất định. Từ khi có internet, tin giả được vận hành bằng tiện ích của mạng xã hội thì sức bùng nổ trở nên ghê gớm hơn, mãnh liệt hơn. Sức mạnh “giải trung tâm” và “giải chính thống” của mạng xã hội, đã khiến những người ảo tưởng về sự khôn ngoan hoặc sự tinh ranh của mình nảy sinh ham muốn nổi tiếng dễ dàng theo trình tự siêu cấp “from zero to hero”. Ai cũng có thể “sản xuất nội dung” trên mạng xã hội, thì các đối tượng vỗ ngực xưng tên bằng… tin giả cũng xuất hiện như những người hùng rởm đời.
Bây giờ, không ai nghi ngờ mạng xã hội đã trở thành một phần của nhịp sống thường ngày. Hóng hớt tin thật rồi biến hóa tin giả, có phải một thú vui trên mạng xã hội không? Mỗi người có một toan tính khác nhau. Đôi khi chỉ nhằm chứng tỏ ta đây thông tỏ thời sự. Đôi khi chỉ nhằm tìm kiếm lượt like, lượt share giữa cơn hào hứng giá rẻ. Đôi khi chỉ nhằm giải khuây mà không đủ tỉnh táo đo lường hậu quả. Tin giả giống như một thứ ma túy gây phấn khích cho cả người phao truyền lẫn người tiếp nhận. Vì sao? Vì thỏa mãn được hưng phấn đột ngột của những kẻ thích tự vuốt ve và mơn trớn bản thân tiềm ẩn công năng vượt trội thiên hạ. Họ không biết hoặc cố tình không biết, sự hả hê ấy gieo rắc bao nhiêu sự phản cảm và sự ngậm ngùi cho cộng đồng.
Đam mê tin giả, không khác gì đi trong giấc mộng với đôi chân của kẻ ngái ngủ. Ngăn chặn tin giả bằng cách đánh thức những nỗi mê sảng, e rằng không đơn giản. Cách hữu hiệu vẫn là ý thức đề kháng của đám đông. Khi người tiếp nhận thông tin nâng cao trình độ suy luận và trình độ phản biện thì sẽ thấy tin giả chẳng khác gì một vở tuồng nhảm nhí, mà kẻ đơm đặt tức khắc hiện ra nguyên dạng một anh hề mặt xanh mặt đỏ nhảy nhót điên cuồng trong thị phi bất tận.
Xưa nay, tin giả luôn hoành hành trong mọi lĩnh vực. Và tin giả vẫn thường bứt phá ngoạn mục trước tin thật. Khi tin thật vừa xỏ chân vào giày, thì tin giả đã bay vạn dặm. Chơi tin giả, cả “sáng tạo” tin giả lẫn “thưởng thức” tin giả, cũng là một triệu chứng sống ảo. Bệnh nào thì phải dùng thuốc nấy. Nghị định 15/2020/ NĐ-CP có thể xem là một liều thuốc đặc trị. Chơi tin giả để mất tiền thật, thậm chí vướng vòng lao lý, thì nam thanh nữ tú thèm khát cao vọng “from zero to hero” sẽ phải giật thót cho “triệu chứng lây nhiễm” ngây dại ngu ngơ./.
