March 29, 2024, 10:53 pm

Chứa chan thế sự, tình người

Tạo dấu ấn trên văn đàn khi tuổi đời còn rất trẻ với Thung Lam, giải Nhất cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ 2006-2007, từ đó đến nay Hồ Thị Ngọc Hoài vẫn giữ phong thái nhẹ nhàng vốn có trong đời, nhẩn nha trong trang viết. Nói nhẩn nha nhưng chị lao động siêng năng, truyện ngắn của Hồ Thị Ngọc Hoài vẫn xuất hiện khá đều trên các báo và chị vẫn xuất bản tập thơ… Gần đây, chị tạo bất ngờ cho bạn văn và bạn đọc với tác phẩm mới là thể loại tiểu thuyết và mạnh dạn đi vào thể tài tiểu thuyết lịch sử. Dòng biên viễn - NXB Tổng hợp Tp Hồ Chí Minh và Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Tp Hồ Chí Minh – 2022, ra đời như một giọng nói quen mà lạ, một định hình mới của Hồ Thị Ngọc Hoài được dư luận quan tâm chú ý nhiều hơn… Với Dòng biên viễn, Hồ Thị Ngọc Hoài ngược về dòng thời gian xa xăm hơn, thời cha ông đi mở cõi phương Nam. Tác giả chọn điểm nhấn, nhân vật và cách thể hiện khác, trong hơn 200 trang của tiểu thuyết. Thời gian trong tiểu thuyết dù chỉ gói trong 7 ngày mà lại là biên niên của một thời đại, là kỷ yếu của một đời người.

Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh phụng mạng Chúa Nguyễn Phúc Chu mở cõi Nam Bộ cách đây hơn 300 năm. Trong lần thứ hai Nam tiến, sau khi trấn yên Chân Lạp, ông cho đoàn quân về trú tại cồn cây sao, cù lao Sao (nay là cù lao Ông Chưởng, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang). Ở đây, ông báo tiệp về thành Phú Xuân và đợi lệnh Chúa Nguyễn. Cũng ở đây ông biết mình nhiễm bệnh và lệnh cho đoàn quân về Trấn Biên nhưng đến Rạch Gầm (tỉnh Tiền Giang ngày nay) thì ông mất... Chỉ gói trong thời gian 7 ngày cuối đời mà kể lại một đời người quả là không dễ, nhất là khi Hồ Thị Ngọc Hoài mở ra thêm cho người đọc về cả giai đoạn lịch sử thời mở cõi về Nam của cha ông. Trên nền lịch sử là những tháng ngày mở cõi, khung cảnh sông nước vùng biên, không gian, thời gian còn được mở rộng hơn qua tâm tưởng của vị tướng ưu thời mẫn thế. Câu chuyện diễn ra với những con người sống động, những tuyến nhân vật dựng lên không nhiều nhưng đều tiêu biểu cho thời cuộc, là văn quan, võ tướng, là gia đình dòng dõi của Lễ Thành Hầu, là những người lính, người dân địa phương, là những bóng hình nữ nhân đậm nhạt hiện qua tâm tưởng v.v... Đọc đến trang cuối, người đọc bâng khuâng ngẫm ngợi và lần giở lại...

Những dòng sử liệu về nhân vật Nguyễn Hữu Cảnh không nhiều, tác giả đã rất công phu tìm thêm nguồn tư liệu, tìm hiểu rộng thêm về lịch sử, những nhân vật, sự việc trong nhiều giai đoạn lịch sử, kết nối lại để làm rõ lên nhân vật chính. Hơn tất cả, công lao, tấm lòng yêu nước thương dân của Nguyễn Hữu Cảnh, vị tướng được người dân miền Nam và cả nước tôn kính, biết ơn... đã mang lại cảm hứng chính cho tác giả trong quá trình tìm tòi và sáng tạo.

… Người ta từ xa xôi đến học tiếng nói mình, phong tục mình, cũng tập bỏ giày dép đi chân đất, ngồi xổm, ăn đũa, bệnh tật, chết bỏ mạng cũng đành và rồi dần tạo một phần rất quan trọng cho Đàng Trong, nó cứ âm ỉ, âm thầm lan đi, tạo nên... mấy ai biết rõ? Ai biết được rồi đây sẽ thế nào? Thời cuộc có thể sẽ dữ dội từ những gì âm thầm đó. Có thể là chiến tranh, thôn tính? Hay là hòa hợp, cùng làm giàu đẹp đây? Thì gắng lắng nghe, tìm hiểu vậy”...

Những đoạn hồi ức, những lời tự sự, những đối đáp đưa người đọc đến những cận ảnh chân dung nhân vật, gần hơn với chúng ta ngày nay sau lớp bụi thời gian hàng trăm năm bao phủ.

«Từng muốn là người đóng thuyền, làm gốm, làm một tiều phu, một ngư ông, sư ông... nhưng thống binh vẫn ráng cố vì dòng dõi nếp nhà, vì dòng tộc tổ tông bao đời rạng rỡ. Người đi xa ngàn dặm, nghĩ khác người, gần gũi con người, thương dân nhưng Người chưa vượt được bao nhiêu những khuôn thước, khuôn sáo của một dòng họ có công lớn từ xưa đến nay, từ Đàng Ngoài cho đến Đàng Trong. Thống binh chịu nhiều cách biệt giữa quý tộc và tiện dân, người anh tài và kẻ thường mọn, nam nhi dũng tướng bôn tẩu và thân phận quẩn quanh... Em cũng hiểu thống binh coi trọng con người, nhưng dòng dõi ấy, sự ăn học lễ nghĩa Nho gia ấy, thống binh bỏ bớt được bao nhiêu khuôn phép, khuôn sáo ngăn cách để thật vô tư với mọi điều bình thường?»…

Tác giả đã cùng nhân vật thăng hoa, theo dòng hồi ức của vị chủ tướng và cuộc sống bên dòng sông mênh mang một thuở còn hoang vắng mịt mùng, những câu chuyện của thế hệ thời mở cõi hiện lên đầy sinh động. Từ nền hiện thực đó, tác giả đan xen nhuần nhuyễn quá khứ và hiện tại, hư cấu, trần thuật một cách chắc tay, có nhiều trang văn đầy mỹ cảm... Ngôn ngữ Dòng biên viễn giàu tính điện ảnh, như một bộ phim đưa người đọc quay về một giai đoạn lịch sử với vùng đất buổi hoang sơ và những đời người với tất cả những nỗi niềm riêng chung... Những trang viết về giằng xé nội tâm cực đắt, cả những tâm tư sâu kín đều rất gợi, rất đẹp, rất người, rất đời và thấu hiểu đạo lý, trọn vẹn nghĩa nhân. Hồ Thị Ngọc Hoài đã nhập tâm, hóa thân nhân vật khá thành công và dựng nên không gian miền biên viễn bàng bạc màu huyền sử và chất thơ.

Những hình bóng phái đẹp luôn thấp thoáng trên trang viết, sau tâm tư của Lễ Thành Hầu, tất cả đều đẹp và được trân trọng. Những rung động, khát khao đều được diễn bày cả về lý và tình thấu đáo, đặt trong chủ đề lớn của tác phẩm là dòng chảy của thời gian, dựng nên một bờ cõi thiêng liêng và tâm tư những con người Việt qua hàng trăm năm thêm gắn kết quê hương, yêu mến, đồng lòng dựng và giữ nước.

Một đôi bóng hồng giấu lén ấy, họ là ai? Ông thoảng qua những ấm êm nồng nàn rồi lãng quên những phận má hồng trôi nổi với tài sắc, những con người dám phá vỡ và cam chịu? Chuyện tình cảm, ông cũng sợ để khổ, để tiếng cho người lắm”... Những dòng hồi ức, tự sự của chủ tướng Nguyễn Hữu Cảnh cũng gởi gắm những triết lý, suy tưởng của tác giả về thời cuộc: Đạo làm người, chí làm trai; hành trình dựng nước; quan niệm về hạnh phúc riêng tư; về tình yêu, gia đình, chồng vợ đặt trong phận sự làm người, bổn phận với đất nước, dân tộc.

Lối hành văn của Hồ Thị Ngọc Hoài trong tiểu thuyết Dòng biên viễn như dòng chảy xuôi nhẹ nhàng mà không thiếu những lúc cuộn xoáy, sôi trào. Chọn thể loại tiểu thuyết lịch sử khi đã có không ít người vào cuộc, Hồ Thị Ngọc Hoài cũng muốn nỗ lực làm mới, tìm lối đi riêng với giọng điệu riêng. Bạn viết thấy Hồ Thị Ngọc Hoài là người nghiêm cẩn, kỹ tính trong lao động nghệ thuật. Không chỉ cần mẫn tìm tòi tư liệu, những trích dẫn thơ trong Dòng biên viễn cũng được tác giả xem xét thấu đáo về ngôn ngữ, thể loại cho đúng tâm trạng, hoàn cảnh. Viết tiểu thuyết này cũng là một cách nhập cuộc mạnh mẽ của nhà văn, sau những câu chữ tinh tế, trữ tình là những thông điệp sâu sắc về nhân sinh quan, về lịch sử.

Nguồn Văn nghệ số 23/2022


Có thể bạn quan tâm